معنی شخاریدن در لغت نامه دهخدا

خلانیدن. خراشیدن. مجروح کردن. شخاریدن و شخار دادن در تداول مردم قزوین درست به معنی فشردن و فشار دادن است و خشاردن و خشار دادن نیز همین است:، آن را که دست و رویت چون دوستان ببوسد، چون گرگ روی و دستش بشخاری و بخایی.، ناصرخسرو

معنی شخاریدن در فرهنگ لغت هوشیار

مجروح کردن، خراشیدن

معنی شخاریدن - جستجوی لغت در جدول جو

Q: معنی شخاریدن در فرهنگ لغت هوشیار

مجروح کردن، خراشیدن

شخاریدن

لغت نامه دهخدا

شخاریدن

فرهنگ لغت هوشیار

شیاریدن

شیار کردن زمین برای زراعت

فرهنگ فارسی عمید

شاریدن

سرازیر شدن و ریختن آب یا چیز دیگر از بالا به پایین، ریختن پیاپی آب از بالا به پایین
شاشیدن، چامیدن، میختن، ادرار کردن، شاشدن، شاش زدن، گمیز کردن، میزیدن، گمیختن، گمیزیدن

فرهنگ فارسی عمید

شخاییدن

خراشیدن، ریش کردن، برای مثال چو بشنید شاه آن پیام نهفت / ز کینه لب خود شخایید و گفت (لبیبی - شاعران بی دیوان - ۴۷۸)، خلانیدن

فرهنگ فارسی عمید

شخالیدن

خراشیدن، خراش دادن، خلانیدن

فرهنگ فارسی عمید

شکاریدن

جانوری را شکار کردن، اقتناص، شکریدن، اصطیاد، بشکریدن، صید کردن، شکردن، اشکردن

فرهنگ فارسی عمید

خاریدن

کشیدن سر ناخن یا وسیله ای زبر بر روی پوست بدن برای رفع خارش آن، خاراندن، برای مثال به غمخوارگی چون سرانگشت من / نخارد کس اندر جهان پشت من (سعدی۱ - ۷۹)، خارش پیدا کردن پوست بدن، خراش دادن، خراشیدن، برای مثال چو خاریدند خاک از سنگ خارا / پدید آمد یکی طاق آشکارا (نظامی۲ - ۳۳۰)، چرک چیزی را گرفتن

کشیدن سر ناخن یا وسیله ای زبر بر روی پوست بدن برای رفع خارش آن، خاراندن، برای مِثال به غمخوارگی چون سرانگشت من / نخارد کس اندر جهان پشت من (سعدی۱ - ۷۹)، خارش پیدا کردن پوست بدن، خراش دادن، خراشیدن، برای مِثال چو خاریدند خاک از سنگ خارا / پدید آمد یکی طاق آشکارا (نظامی۲ - ۳۳۰)، چرک چیزی را گرفتن

فرهنگ فارسی عمید

شیاریدن

(مَ حَبْ بَ تَ)

شیار کردن. (یادداشت مؤلف) (فرهنگ فارسی معین). گاوآهن راندن در زمین. (ناظم الاطباء). مصدر شیار است بمعنی شیار کردن. و زمین را شکافتن و راندن به جهت زراعت، و شدیاریدن هم می گویند. (برهان) (آنندراج) ، آماده کردن زمین جهت زراعت و کشت، تخم افشاندن در زمین، کشتکاری کردن. (ناظم الاطباء). بمعنی زراعت کردن هم آمده است. (برهان) (آنندراج).
- بازشیاریدن، زیرورو کردن زمین: و اذا القبور بعثرت (قرآن 4/82) ، و آنگه که گورها بازشیارند و زیرورو کنند. (ابوالفتوح ج 5 ص 485).
، نگریستن و نگاه کردن. (ناظم الاطباء). اما جای دیگر دیده نشد

لغت نامه دهخدا

شکاریدن

(گِ رِ تَ)

شکردن. (فرهنگ فارسی معین). شکار کردن. (آنندراج). صید کردن. (از ناظم الاطباء). رجوع به شکردن شود

لغت نامه دهخدا

شخالیدن

(دَ)

خلانیدن. خراشیدن. (برهان) (غیاث اللغات). خلیدن. (شرفنامۀ منیری). و شاید تحریفی از شخائیدن باشد

لغت نامه دهخدا

شخانیدن

(کَ دَ)

خراشانیدن با ناخن، خراشیدن فرمودن، ریش کردن، خلانیدن و سبب خلیدن شدن. (ناظم الاطباء). اما در هر سه معنی ممکن است محرف شخائیدن باشد که مرادف شخودن است:
چو بشنیدشاه آن پیام نهفت
ز کینه لب خود شخانید و گفت.
لبیبی.
، جستن کنانیدن. (ناظم الاطباء). اما این معانی مختص به این فرهنگ است

لغت نامه دهخدا

شخاییدن

(لِ شُ دَ)

ریش کردن. خلانیدن. خراشیدن. (برهان). ریش کردن. (از فرهنگ رشیدی). ریش کردن. خلیدن. (فرهنگ سروری). به دندان ریش کردن. (صحاح الفرس) :
سواران خفته و این اسب بر سرشان همی تازد
که نه کس را بکوبد سر نه کس را روی بشخاید.
ناصرخسرو

لغت نامه دهخدا

شخائیدن

(دَ / دِ مَ دَ)

شخاییدن. خلانیدن. (صحاح الفرس). ریش کردن. خلاییدن. خراشیدن. (آنندراج)

لغت نامه دهخدا

شخانیدن

(لِ دَ)

سبب خیره شدن. (ناظم الاطباء) ، شخاییدن. شخاوان. (از فرهنگ رشیدی)

لغت نامه دهخدا

شناریدن

(مُ جَدْ دَ شُ دَ)

شنا کردن. شناوری نمودن. (ناظم الاطباء)

لغت نامه دهخدا

شماریدن

(مُ دَ)

تعداد کردن و شمردن. حساب کردن. شمار کردن. اندازه کردن. (ناظم الاطباء). حساب کردن. (آنندراج). شمردن: پس چون لیث علی را به بغداد بردند و سبکری خویشتن را از جملۀ بندگان مقتدر شمارید. (تاریخ سیستان) ، شمرده شدن. حساب شدن. (ناظم الاطباء). رجوع به شمردن و شماردن شود

لغت نامه دهخدا

خاریدن

(گُ شُ دَ)

ترجمه جک باشد و ترکی قیچماق گویند. (آنندراج). خراشیدن و خارش داشتن و خارش نمودن. (ناظم الاطباء). احساسی که بر اثر ناخن یا چیز دیگر کشیدن برجائی بی تابی می آورد. (فرهنگ نظام). حک ّ. (منتهی الارب). جرش. (اقرب الموارد) (تاج العروس) (منتهی الارب) (المنجد). صاحب فرهنگ شعوری مصدر ترکی این لغت را قاشمیق ضبط کرده است. (فرهنگ شعوری ج 1 ص 373) :
گاو ز ماهی فروجهد گه رزمت
گر تو زمین را ز نوک تیر بخاری.
فرخی.
زآن همی نالد کز درد شکم با الم است
سر او نه بکنار و شکمش نرم بخار.
منوچهری (دیوان چ دبیرسیاقی ص 195)
با من همی چخی تو واگه نئی که خیره
دنبال ببر خائی چنگال شیر خاری.
منوچهری.
خاریست درشت همت جاهل
کو چشم وفا و مردمی خارد.
ناصرخسرو.
اکنون چو ز مشکلی بپرسی
سر لاجرم و زنخ بخارم.
ناصرخسرو.
مثل است اینکه چو موشان همه بیکار بمانند
دنه شان گیرد و آیند و سر گربه بخارند.
ناصرخسرو.
هنگام عدالت بخار خارد
مر دیدۀ بدخواه را خیالم.
ناصرخسرو.
مرغ چو در دام بر چنه طمع افکند
بخت بد آنگاه خاردش رگ بسمل.
ناصرخسرو.
راضیم گرچه هول دیدارش
دیدۀ من بخار می خارد.
مسعود.
چشمم ز بس که گریم همچون رخ تذرو
پشتم ز بس که خارم چون سینۀ عقاب.
مسعودسعد.
عشق هر محنتی بروی آرد
مکن ای دل گرت نمی خارد.
انوری (دیوان چ مدرس رضوی ص 800).
دست پیاله بگیر قد قنینه بپیچ
گوش چغانه بمال سینۀ بر بط بخار.
خاقانی.
چو خاریدند خاک از سنگ خارا
پدید آمد یکی طاق آشکارا.
نظامی.
من گفتم و دل جواب میداد
خاریدم و چشمه آب می داد.
نظامی.
مرا چون کرگدن سینه چه خاری
بیاد فیل هندستان چه آری.
نظامی.
به غم خوارگی جز سر انگشت من
نخارد کس اندر جهان پشت من.
سعدی.
- امثال:
کس نخارد پشت من جز ناخن انگشت من. رجوع به امثال و حکم دهخدا ج 3 ص 1205 شود.
آنچت نخارد مخار. رجوع به امثال و حکم دهخدا ج 1ص 48 شود.
، ستردن دلاک شوخ را بمالش با کیسه یا لیف از تن: گرماوه بان را در اثنای خاریدن دست برآن عضو آمد. (سندبادنامه).
- در سینه خاریدن، در دل اثر گذاشتن منه: ماحک فی صدری. (اقرب الموارد).
- سر خاریدن، خاریدن سر. حک رأس:
چون دل نبود طرب چه جوید
چون ناخن نیست سر چه خارد.
خاقانی.
- ، کنایه از کمترین و کوچکترین کار خود انجام دادن است:
من از خون جگر باریدن خویش
نپردازم به سر خاریدن خویش.
نظامی.
سرم میخارد و پروا ندارم
که در عشقش سر خود را بخارم.
نظامی.
- ، درنگ کردن:
بدو گفت شادان زی و نوش خور
بیارش مخار اندرین کار سر.
فردوسی.
چنین گفت پیران به لشکر که هین
مخارید سرها ابر پشت زین.
فردوسی.
شب و روز بهرام پیش پدر
همی از پرستش نخارید سر.
فردوسی.
بدریای قلزم بجوش آرد آب
نخارد سر از کین افراسیاب.
فردوسی.
بدستان بگو آنچه دیدی ز کار
بگویش که از آمدن سر مخار.
فردوسی.
گر من از عهدت بگردم ناجوانمردم نه مردم
عاشق صادق نباشد کز ملامت سر بخارد.
سعدی.
- کام خاریدن، کنایه از میل کردن واراده نمودن بچیزی باشد. (برهان قاطع) :
گرانمایگان پاسخ آراستند
همه یکسر از جای برخاستند
ز رستم چرا بیم داری همی
چنین کام دشمن چه خاری همی.
فردوسی.
که بامردمی کام کژی مخار.
فردوسی.
پسر چون کند با پدر کارزار
بدین آرزو کام دشمن بخار.
فردوسی.
- کام شیر خاریدن، شیر را تحریک و اغوا کردن به اذیت و آزار:
تو این را چنین خرد کاری مدار
چو چیره شدی کام شیران مخار.
فردوسی.
- وقت سرخاریدن نداشتن، مجال نداشتن

ترجمه جک باشد و ترکی قیچماق گویند. (آنندراج). خراشیدن و خارش داشتن و خارش نمودن. (ناظم الاطباء). احساسی که بر اثر ناخن یا چیز دیگر کشیدن برجائی بی تابی می آورد. (فرهنگ نظام). حَک ّ. (منتهی الارب). جَرش. (اقرب الموارد) (تاج العروس) (منتهی الارب) (المنجد). صاحب فرهنگ شعوری مصدر ترکی این لغت را قاشمیق ضبط کرده است. (فرهنگ شعوری ج 1 ص 373) :
گاو ز ماهی فروجهد گه رزمت
گر تو زمین را ز نوک تیر بخاری.
فرخی.
زآن همی نالد کز درد شکم با الم است
سر او نه بکنار و شکمش نرم بخار.
منوچهری (دیوان چ دبیرسیاقی ص 195)
با من همی چخی تو واگه نئی که خیره
دنبال ببر خائی چنگال شیر خاری.
منوچهری.
خاریست درشت همت جاهل
کو چشم وفا و مردمی خارد.
ناصرخسرو.
اکنون چو ز مشکلی بپرسی
سر لاجرم و زنخ بخارم.
ناصرخسرو.
مثل است اینکه چو موشان همه بیکار بمانند
دنه شان گیرد و آیند و سر گربه بخارند.
ناصرخسرو.
هنگام عدالت بخار خارد
مر دیدۀ بدخواه را خیالم.
ناصرخسرو.
مرغ چو در دام بر چنه طمع افکند
بخت بد آنگاه خاردش رگ بسمل.
ناصرخسرو.
راضیم گرچه هول دیدارش
دیدۀ من بخار می خارد.
مسعود.
چشمم ز بس که گریم همچون رخ تذرو
پشتم ز بس که خارم چون سینۀ عقاب.
مسعودسعد.
عشق هر محنتی بروی آرد
مکن ای دل گرت نمی خارد.
انوری (دیوان چ مدرس رضوی ص 800).
دست پیاله بگیر قد قنینه بپیچ
گوش چغانه بمال سینۀ بر بط بخار.
خاقانی.
چو خاریدند خاک از سنگ خارا
پدید آمد یکی طاق آشکارا.
نظامی.
من گفتم و دل جواب میداد
خاریدم و چشمه آب می داد.
نظامی.
مرا چون کرگدن سینه چه خاری
بیاد فیل هندستان چه آری.
نظامی.
به غم خوارگی جز سر انگشت من
نخارد کس اندر جهان پشت من.
سعدی.
- امثال:
کس نخارد پشت من جز ناخن انگشت من. رجوع به امثال و حکم دهخدا ج 3 ص 1205 شود.
آنْچْت ْ نخارد مخار. رجوع به امثال و حکم دهخدا ج 1ص 48 شود.
، ستردن دلاک شوخ را بمالش با کیسه یا لیف از تن: گرماوه بان را در اثنای خاریدن دست برآن عضو آمد. (سندبادنامه).
- در سینه خاریدن، در دل اثر گذاشتن منه: ماحک فی صدری. (اقرب الموارد).
- سر خاریدن، خاریدن سر. حک رأس:
چون دل نبود طرب چه جوید
چون ناخن نیست سر چه خارد.
خاقانی.
- ، کنایه از کمترین و کوچکترین کار خود انجام دادن است:
من از خون جگر باریدن خویش
نپردازم به سر خاریدن خویش.
نظامی.
سرم میخارد و پروا ندارم
که در عشقش سر خود را بخارم.
نظامی.
- ، درنگ کردن:
بدو گفت شادان زی و نوش خور
بیارش مخار اندرین کار سر.
فردوسی.
چنین گفت پیران به لشکر که هین
مخارید سرها ابر پشت زین.
فردوسی.
شب و روز بهرام پیش پدر
همی از پرستش نخارید سر.
فردوسی.
بدریای قلزم بجوش آرد آب
نخارد سر از کین افراسیاب.
فردوسی.
بدستان بگو آنچه دیدی ز کار
بگویش که از آمدن سر مخار.
فردوسی.
گر من از عهدت بگردم ناجوانمردم نه مردم
عاشق صادق نباشد کز ملامت سر بخارد.
سعدی.
- کام خاریدن، کنایه از میل کردن واراده نمودن بچیزی باشد. (برهان قاطع) :
گرانمایگان پاسخ آراستند
همه یکسر از جای برخاستند
ز رستم چرا بیم داری همی
چنین کام دشمن چه خاری همی.
فردوسی.
که بامردمی کام کژی مخار.
فردوسی.
پسر چون کند با پدر کارزار
بدین آرزو کام دشمن بخار.
فردوسی.
- کام شیر خاریدن، شیر را تحریک و اغوا کردن به اذیت و آزار:
تو این را چنین خرد کاری مدار
چو چیره شدی کام شیران مخار.
فردوسی.
- وقت سرخاریدن نداشتن، مجال نداشتن

لغت نامه دهخدا

شاریدن

(نَ تَ)

جریان آب. (شعوری ج 2 ورق 130). جاری شدن رود باآواز بزرگ. (ناظم الاطباء). جاری شدن. جاربودن. سیلان. قسب. روان شدن. (مجمل اللغه) ، صدای آب. (شعوری ج 2 ورق 130) ، ریختن آب و شراب و امثال آن باشد. (برهان قاطع). آب ریختن. (غیاث). صب. رجوع به شار شود، شاشیدن. (فرهنگ جهانگیری). ریختن کمیز وبول. (ناظم الاطباء) ، تراویدن آب را نیز گویند از جراحت. (برهان). انفجار انبجاس، الضّرو، شاریدن خون از جراحت یعنی پیدا شدن. (مجمل اللغه). ضرو، شاریدن خون از جراحت و شیر از پستان. (المصادر زوزنی) ، گنهکار بودن. (ناظم الاطباء)

جریان آب. (شعوری ج 2 ورق 130). جاری شدن رود باآواز بزرگ. (ناظم الاطباء). جاری شدن. جاربودن. سیلان. قسب. روان شدن. (مجمل اللغه) ، صدای آب. (شعوری ج 2 ورق 130) ، ریختن آب و شراب و امثال آن باشد. (برهان قاطع). آب ریختن. (غیاث). صب. رجوع به شار شود، شاشیدن. (فرهنگ جهانگیری). ریختن کمیز وبول. (ناظم الاطباء) ، تراویدن آب را نیز گویند از جراحت. (برهان). انفجار انبجاس، الضَّرو، شاریدن خون از جراحت یعنی پیدا شدن. (مجمل اللغه). ضرو، شاریدن خون از جراحت و شیر از پستان. (المصادر زوزنی) ، گنهکار بودن. (ناظم الاطباء)

لغت نامه دهخدا

خشاریدن

(تَ)

پیراستن درختی را. تبییت، خشاره کردن. (یادداشت بخط مؤلف)

لغت نامه دهخدا