فقر مفقع، نیاز چسباننده به زمین. (منتهی الارب) (آنندراج). درویشی و نیازمندی بسیار که چسباننده بر زمین باشد. (ناظم الاطباء). فقر و درویشی که خوار و خاکسار سازد. (از محیط المحیط) ، فقیر گرفتار رنج و مشقت و در لسان گوید و آن بدترین احوال است. (از اقرب الموارد)
فقر مفقع، نیاز چسباننده به زمین. (منتهی الارب) (آنندراج). درویشی و نیازمندی بسیار که چسباننده بر زمین باشد. (ناظم الاطباء). فقر و درویشی که خوار و خاکسار سازد. (از محیط المحیط) ، فقیر گرفتار رنج و مشقت و در لسان گوید و آن بدترین احوال است. (از اقرب الموارد)
گریزنده. (منتهی الارب). هارب. (متن اللغه) (اقرب الموارد) ، شتاب کننده. (منتهی الارب). مسرع. (اقرب الموارد) (متن اللغه) ، سخت لاغر. (منتهی الارب). اشدالمهازیل هزالاً. (اقرب الموارد) (از متن اللغه) ، شدید. ادقع. گویند: جوع مدقع، شدید. (از اقرب الموارد) ، که خاکسار کند. (ازاقرب الموارد) (از ناظم الاطباء). که به پستی وادارد. (از متن اللغه) : فقر مدقع، چسباننده بر زمین. (منتهی الارب). تنگدستی و درویشی که خوار و فروتن می کند و خاکسار می کند شخص را. (ناظم الاطباء) ، شتری که علف را وقت خوردن از روی خاک می کند. (ناظم الاطباء). رجوع به مداقیع شود
گریزنده. (منتهی الارب). هارب. (متن اللغه) (اقرب الموارد) ، شتاب کننده. (منتهی الارب). مسرع. (اقرب الموارد) (متن اللغه) ، سخت لاغر. (منتهی الارب). اشدالمهازیل هزالاً. (اقرب الموارد) (از متن اللغه) ، شدید. ادقع. گویند: جوع مدقع، شدید. (از اقرب الموارد) ، که خاکسار کند. (ازاقرب الموارد) (از ناظم الاطباء). که به پستی وادارد. (از متن اللغه) : فقر مدقع، چسباننده بر زمین. (منتهی الارب). تنگدستی و درویشی که خوار و فروتن می کند و خاکسار می کند شخص را. (ناظم الاطباء) ، شتری که علف را وقت خوردن از روی خاک می کند. (ناظم الاطباء). رجوع به مداقیع شود
نعت مفعولی از ترقیع. رجوع به ترقیع شود، اکثر استعمال آن به معنی ژنده است که آن را بر سر ودوش کشند بطور چادر یا ردائی، و از این شعر حافظ: در آستین مرقع پیاله پنهان کن که همچو چشم صراحی زمانه خونریز است معلوم می شود که به معنی جامۀ آستین دار نیز هست که پیوند بسیار داشته باشد بطور ژنده. (آنندراج). ثوب مرقع، جامۀ پیوندبست. (مهذب الاسماء). جامه ای که در آن رقعه و وصله بسیار باشد. (از اقرب الموارد). ملدم. درپی کرده. وصله زده. پینه کرده. پاره دوخته. پاره افکنده: هدهدک نیک بریدیست که در ابرتند چون بریدانه مرقع به تن اندرفکند. منوچهری. جهان رست از مرقع پاره کردن عروس عالم از زر یاره کردن. نظامی. اویس گفت پس مرقع پیغمبر به من دهید تا دعا کنم ایشان مرقع به وی دادند گفتند درپوش پس دعاکن. (تذکره الاولیاء عطار). من از این دلق مرقع بدرآیم روزی تا همه خلق بدانند که زناری هست. سعدی. این دلق موسی است مرقع و آن ریش فرعون است مرصع. (گلستان سعدی). من این دلق مرقع را بخواهم سوختن روزی که پیر می فروشانش به جامی برنمی گیرد. حافظ. ، دلق درویشان، چرا که رقعه رقعه و پاره پاره به هم جمعکرده شده. (از غیاث). جامۀ هزار میخی درویشان. جامه ای که درویشان از قطعات رنگارنگ دوزند. جبۀ در پی نهادۀ درویشان. جامه که درویشان از پارچه های گوناگون دوزند. (یادداشت مرحوم دهخدا) : پوشیده مرقعند از این خامی چند بگرفته ز طامات الف لامی چند نارفته ره صدق و صفا گامی چند بدنام کننده نکونامی چند. (منسوب به خیام). زو دلم چون مرقع صوفیست پاره بر پاره ژنده بر ژنده. سوزنی. مرقع برکش نرماده ای چند شفاعت خواه کارافتاده ای چند. نظامی. چند داریم نهان زیر مرقع زنار وقت آمد که خطی در خم زنار کشیم. عطار. مگر افتاد پیر ما بر آن قوم مرقع چاک زد زنار دربست. عطار. از دست خود مرقعی تعهد میکرد چون سلام کردم جواب داد. (گلستان سعدی). دلقت به چه کارآید و مسحی و مرقع خود را ز عملهای نکوهیده بری دار. سعدی. مراین صوفیان بین که می خورده اند مرقعبه سیکی گرو کرده اند. سعدی (کلیات ص 290). باز جل پاره مرقع صفت طفلی تست نخ دیبای ثمینت چو شبابت پندار. نظام قاری. میان ماو مرقع محبت ازلیست گوه ملمع رنگین و خرقۀ عسلیست. نظام قاری (ص 48). ، مجموعۀ ترتیب کرده از قطعات خطوط خوش نویسان. (یادداشت مرحوم دهخدا). کتاب تصاویر چون رقعه رقعه و پاره پاره به هم جمع کرده باشند. (غیاث اللغات). آلبوم مانندی از قطعات و رقعات و صفحات به هم پیوستۀ کارهای هنری و ارزندۀ هنرمندان از قبیل خطوط خوش، یا نقاشی یا برگهای تزیینی و غیره. ج، مرقعات. در فن کتاب سازی و صحافی رقعه، قطعۀ برگ، ورق به ابعاد و اشکال مختلف از آثار هنری هنرمندان است از انواع خطوط خوش و رقعه های مذهب و انواع نقاشیها اعم از رنگ و روغن یا نقاشی ناخنی و برگهای تزیینی که هنرمندان خوش ذوق با صرف وقت و پشتکار فراوان به یکدیگر پیوسته و شیرازه بسته وبه صورت کتاب یا بیاض تجلید نموده و مجموعه ای دلکش و زیبا از هنرهای گوناگون پدید آورده اند، و خود ساختن و پرداختن مرقعات هنری جداگانه است از نظر فنون ظریفه ای چون قطاعی، وصالی، صحافی، حاشیه سازی متن و حاشیه و سایر رموزی که به کار می رود. ، کنّاش. (یادداشت مرحوم دهخدا). مجموعۀ یادداشتهای طبی، رجل مرقع، شخص مجرب و باتجربه. (از اقرب الموارد)
نعت مفعولی از ترقیع. رجوع به ترقیع شود، اکثر استعمال آن به معنی ژنده است که آن را بر سر ودوش کشند بطور چادر یا ردائی، و از این شعر حافظ: در آستین مرقع پیاله پنهان کن که همچو چشم صراحی زمانه خونریز است معلوم می شود که به معنی جامۀ آستین دار نیز هست که پیوند بسیار داشته باشد بطور ژنده. (آنندراج). ثوب مرقع، جامۀ پیوندبست. (مهذب الاسماء). جامه ای که در آن رقعه و وصله بسیار باشد. (از اقرب الموارد). ملدم. درپی کرده. وصله زده. پینه کرده. پاره دوخته. پاره افکنده: هدهدک نیک بریدیست که در ابرتند چون بریدانه مرقع به تن اندرفکند. منوچهری. جهان رست از مرقع پاره کردن عروس عالم از زر یاره کردن. نظامی. اویس گفت پس مرقع پیغمبر به من دهید تا دعا کنم ایشان مرقع به وی دادند گفتند درپوش پس دعاکن. (تذکره الاولیاء عطار). من از این دلق مرقع بدرآیم روزی تا همه خلق بدانند که زناری هست. سعدی. این دلق موسی است مرقع و آن ریش فرعون است مرصع. (گلستان سعدی). من این دلق مرقع را بخواهم سوختن روزی که پیر می فروشانش به جامی برنمی گیرد. حافظ. ، دلق درویشان، چرا که رقعه رقعه و پاره پاره به هم جمعکرده شده. (از غیاث). جامۀ هزار میخی درویشان. جامه ای که درویشان از قطعات رنگارنگ دوزند. جبۀ در پی نهادۀ درویشان. جامه که درویشان از پارچه های گوناگون دوزند. (یادداشت مرحوم دهخدا) : پوشیده مرقعند از این خامی چند بگرفته ز طامات الف لامی چند نارفته ره صدق و صفا گامی چند بدنام کننده نکونامی چند. (منسوب به خیام). زو دلم چون مرقع صوفیست پاره بر پاره ژنده بر ژنده. سوزنی. مرقع برکش نرماده ای چند شفاعت خواه کارافتاده ای چند. نظامی. چند داریم نهان زیر مرقع زنار وقت آمد که خطی در خم زنار کشیم. عطار. مگر افتاد پیر ما بر آن قوم مرقع چاک زد زنار دربست. عطار. از دست خود مرقعی تعهد میکرد چون سلام کردم جواب داد. (گلستان سعدی). دلقت به چه کارآید و مسحی و مرقع خود را ز عملهای نکوهیده بری دار. سعدی. مراین صوفیان بین که می خورده اند مرقعبه سیکی گرو کرده اند. سعدی (کلیات ص 290). باز جل پاره مرقع صفت طفلی تست نخ دیبای ثمینت چو شبابت پندار. نظام قاری. میان ماو مرقع محبت ازلیست گوه ملمع رنگین و خرقۀ عسلیست. نظام قاری (ص 48). ، مجموعۀ ترتیب کرده از قطعات خطوط خوش نویسان. (یادداشت مرحوم دهخدا). کتاب تصاویر چون رقعه رقعه و پاره پاره به هم جمع کرده باشند. (غیاث اللغات). آلبوم مانندی از قطعات و رقعات و صفحات به هم پیوستۀ کارهای هنری و ارزندۀ هنرمندان از قبیل خطوط خوش، یا نقاشی یا برگهای تزیینی و غیره. ج، مرقعات. در فن کتاب سازی و صحافی رقعه، قطعۀ برگ، ورق به ابعاد و اشکال مختلف از آثار هنری هنرمندان است از انواع خطوط خوش و رقعه های مذهب و انواع نقاشیها اعم از رنگ و روغن یا نقاشی ناخنی و برگهای تزیینی که هنرمندان خوش ذوق با صرف وقت و پشتکار فراوان به یکدیگر پیوسته و شیرازه بسته وبه صورت کتاب یا بیاض تجلید نموده و مجموعه ای دلکش و زیبا از هنرهای گوناگون پدید آورده اند، و خود ساختن و پرداختن مرقعات هنری جداگانه است از نظر فنون ظریفه ای چون قطاعی، وصالی، صحافی، حاشیه سازی متن و حاشیه و سایر رموزی که به کار می رود. ، کُنّاش. (یادداشت مرحوم دهخدا). مجموعۀ یادداشتهای طبی، رجل مرقع، شخص مجرب و باتجربه. (از اقرب الموارد)
سخت سپید. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). ج، فقع. (ناظم الاطباء) (منتهی الارب)، ازپاافتاده در میدان جنگ، زنده باشد یا مرده. شکست خورده. (از یادداشت مؤلف). صریع. (منتهی الارب) : از ایرانیان هرکه افکنده بود اگر کشته بود و اگر زنده بود. فردوسی. همه مرد و زن بندگان توایم برزم اندر افکندگان توایم. فردوسی. بگفت ای شاه عالم بندۀ تو همه شاهان بصید افکندۀ تو. نظامی. - افکنده پر، بال و پر ریخته: بترک آنگهی گفت آن سو گذر بیاور تو آن مرغ افکنده پر. فردوسی. ، گسترده. پهن شده: کنون تا بنزدیک کاوس کی صد افکنده فرسنگ بخشنده پی وز آنجای سوی دیو فرسنگ صد بیاید یکی راه دشخوار و بد. فردوسی. افکنده همچو سفره مباش از برای نان همچون تنور گرم مشو از پی شکم تو مست خواب غفلتی و از برای تو ایزد فکنده خوان کرم در سپیده دم. ؟ ، خوار. ذلیل. فروتن. متواضع: دبیریست از پیشه ها ارجمند وزو مرد افکنده گردد بلند. فردوسی. آلت حشمت چندان و تواضع چندان آری افکنده بود شاخ که بیش آرد بار. عثمان مختاری. دلم دردمندست یاری برافکن بر افکندۀ خود نظر بهتر افکن. خاقانی. تو خاکی... افکنده باش تا که همه نبات از تو روید.. در این جهان خاموش و افکنده باش تا در تو امید آنجهانی قرار گیرد. (کتاب المعارف). افکندۀ خود را بربایدداشت. (مرزبان نامه). درود خدا باد بر بنده ای که افکنده شد با هر افکنده ای. نظامی. نظامی هان و هان تا زنده باشی چنان خواهم چنان کافکنده باشی. نظامی. ، کشته. مقتول: ز افکنده گیتی بر آن گونه گشت که کرکس نیارست بر سر گذشت. فردوسی. بدو گفت فردا بدین رزمگاه ز افکنده موران نیابند راه. فردوسی. از افکنده شد روی هامون چو کوه ز گرزش شدند آن دلیران ستوه. فردوسی. صف خیل ایران پراکنده کرد کجا تاخت هامون پر افکنده کرد. (گرشاسب نامه). که و دشت از افکنده بد ناپدید گریزنده کس رو بیک جا ندید. (گرشاسب نامه). آن نازنینان زیر خاک افکندۀ چرخند پاک ای بس که نالی دردناک اریاد ایشان آیدت. خاقانی. ، محذوف. (یادداشت مؤلف)، شکارشده: کدام آهو افکنده خواهی بتیر که ماده جوانست و همتاش پیر. فردوسی. ، بخم. (یادداشت مؤلف) : از خجلت بالای تودر هر چمن و باغ افکنده سر سرو و سپیدار شکسته. سوزنی. ، آویخته. فروهشته: آنجا طبلی دید (روباه) در پهلوی درختی افکنده. (کلیله و دمنه)، {{اسم}} فضله. پیخال. مدفوع. (یادداشت مؤلف) : آلت حرب تغدری افکنده اوست. (حبیب السیر). - افکنده تر، افتاده تر: بدان هرکه بالاتر فروتر کسی کافکنده تر گستاخ روتر. نظامی. - افکنده داشتن تن، تواضع کردن. افتادگی کردن: طریقت جز این نیست درویش را که افکنده دارد تن خویش را. سعدی (بوستان). - افکنده سر، شرمنده. خجلت زده: از پیش این رئیس نکوکار پاکزاد افکنده سر چو خائن بدکار میروم. خاقانی. پیش سریر سلطان استاده تاجداران چون ناشکفته لاله افکنده سر سراسر. خاقانی. - افکنده سم. رجوع به همین ماده شود. - سرافکنده، شرمنده. خجالت زده. متواضع: اگر برده گیرد سرافکنده ایم وگر جفت سازد همان بنده ایم. نظامی. سرافکنده در پایۀ بندگی نمودش نشان پرستندگی. نظامی. و رجوع به مادۀ سرافکنده شود
سخت سپید. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). ج، فُقْع. (ناظم الاطباء) (منتهی الارب)، ازپاافتاده در میدان جنگ، زنده باشد یا مرده. شکست خورده. (از یادداشت مؤلف). صریع. (منتهی الارب) : از ایرانیان هرکه افکنده بود اگر کشته بود و اگر زنده بود. فردوسی. همه مرد و زن بندگان توایم برزم اندر افکندگان توایم. فردوسی. بگفت ای شاه عالم بندۀ تو همه شاهان بصید افکندۀ تو. نظامی. - افکنده پر، بال و پر ریخته: بترک آنگهی گفت آن سو گذر بیاور تو آن مرغ افکنده پر. فردوسی. ، گسترده. پهن شده: کنون تا بنزدیک کاوس کی صد افکنده فرسنگ بخشنده پی وز آنجای سوی دیو فرسنگ صد بیاید یکی راه دشخوار و بد. فردوسی. افکنده همچو سفره مباش از برای نان همچون تنور گرم مشو از پی شکم تو مست خواب غفلتی و از برای تو ایزد فکنده خوان کرم در سپیده دم. ؟ ، خوار. ذلیل. فروتن. متواضع: دبیریست از پیشه ها ارجمند وزو مرد افکنده گردد بلند. فردوسی. آلت حشمت چندان و تواضع چندان آری افکنده بود شاخ که بیش آرد بار. عثمان مختاری. دلم دردمندست یاری برافکن بر افکندۀ خود نظر بهتر افکن. خاقانی. تو خاکی... افکنده باش تا که همه نبات از تو روید.. در این جهان خاموش و افکنده باش تا در تو امید آنجهانی قرار گیرد. (کتاب المعارف). افکندۀ خود را بربایدداشت. (مرزبان نامه). درود خدا باد بر بنده ای که افکنده شد با هر افکنده ای. نظامی. نظامی هان و هان تا زنده باشی چنان خواهم چنان کافکنده باشی. نظامی. ، کشته. مقتول: ز افکنده گیتی بر آن گونه گشت که کرکس نیارست بر سر گذشت. فردوسی. بدو گفت فردا بدین رزمگاه ز افکنده موران نیابند راه. فردوسی. از افکنده شد روی هامون چو کوه ز گرزش شدند آن دلیران ستوه. فردوسی. صف خیل ایران پراکنده کرد کجا تاخت هامون پر افکنده کرد. (گرشاسب نامه). که و دشت از افکنده بد ناپدید گریزنده کس رو بیک جا ندید. (گرشاسب نامه). آن نازنینان زیر خاک افکندۀ چرخند پاک ای بس که نالی دردناک اریاد ایشان آیدت. خاقانی. ، محذوف. (یادداشت مؤلف)، شکارشده: کدام آهو افکنده خواهی بتیر که ماده جوانست و همتاش پیر. فردوسی. ، بخم. (یادداشت مؤلف) : از خجلت بالای تودر هر چمن و باغ افکنده سر سرو و سپیدار شکسته. سوزنی. ، آویخته. فروهشته: آنجا طبلی دید (روباه) در پهلوی درختی افکنده. (کلیله و دمنه)، {{اِسم}} فضله. پیخال. مدفوع. (یادداشت مؤلف) : آلت حرب تغدری افکنده اوست. (حبیب السیر). - افکنده تر، افتاده تر: بدان هرکه بالاتر فروتر کسی کافکنده تر گستاخ روتر. نظامی. - افکنده داشتن تن، تواضع کردن. افتادگی کردن: طریقت جز این نیست درویش را که افکنده دارد تن خویش را. سعدی (بوستان). - افکنده سر، شرمنده. خجلت زده: از پیش این رئیس نکوکار پاکزاد افکنده سر چو خائن بدکار میروم. خاقانی. پیش سریر سلطان استاده تاجداران چون ناشکفته لاله افکنده سر سراسر. خاقانی. - افکنده سم. رجوع به همین ماده شود. - سرافکنده، شرمنده. خجالت زده. متواضع: اگر برده گیرد سرافکنده ایم وگر جفت سازد همان بنده ایم. نظامی. سرافکنده در پایۀ بندگی نمودش نشان پرستندگی. نظامی. و رجوع به مادۀ سرافکنده شود
سر به زیر، سرما زده، گشته انگشت کژ انگشت کسی که همیشه سرش بطرف پایین باشد سرافکنده سر بزیر، کسی که دستهایش بر اثر سرما و جز آن شل و لرزان باشد، آنکه انگشتانش ترنجیده و برگشته باشد
سر به زیر، سرما زده، گشته انگشت کژ انگشت کسی که همیشه سرش بطرف پایین باشد سرافکنده سر بزیر، کسی که دستهایش بر اثر سرما و جز آن شل و لرزان باشد، آنکه انگشتانش ترنجیده و برگشته باشد
پناهجای پناهگاه پناهگاه پناه جای ملجا: (مثل کسی که دشمنان غالب و خصوم قاهر بدو محیط شوند و مفزع و مهرب از همه جوانب متعذر باشد،) (کلیله. مصحح مینوی. 282)
پناهجای پناهگاه پناهگاه پناه جای ملجا: (مثل کسی که دشمنان غالب و خصوم قاهر بدو محیط شوند و مفزع و مهرب از همه جوانب متعذر باشد،) (کلیله. مصحح مینوی. 282)
پاره دوخته ژنده، خوشنوشته، خوش نگاره جامه پاره پاره بهم دخته: در آن دکان پیر مردی نشسته است مرقعی پوشیده و درزی همی کند، جامه صوفیان که از اتصال قطعات مختلف و گاه رنگارنگ بهم ساخته میشد مرقعه. توضیح در احیا العلوم شرحی مفید راجع بمعنی و مقصود از مرقع و کیفیت آن آمده، کاغذ یا شی دیگر که روی آن بخط رقاع چیزی نوشته باشند، قطعه های تصاویر که بصورت کتابی بینالدفتین جمع شود، قطعاتی از خطوط زیبا که بشکل کتاب جمع کنند
پاره دوخته ژنده، خوشنوشته، خوش نگاره جامه پاره پاره بهم دخته: در آن دکان پیر مردی نشسته است مرقعی پوشیده و درزی همی کند، جامه صوفیان که از اتصال قطعات مختلف و گاه رنگارنگ بهم ساخته میشد مرقعه. توضیح در احیا العلوم شرحی مفید راجع بمعنی و مقصود از مرقع و کیفیت آن آمده، کاغذ یا شی دیگر که روی آن بخط رقاع چیزی نوشته باشند، قطعه های تصاویر که بصورت کتابی بینالدفتین جمع شود، قطعاتی از خطوط زیبا که بشکل کتاب جمع کنند
