معنی خردسوز - جستجوی لغت در جدول جو

خردسوز

لغت نامه دهخدا

پیشنهاد واژه بر اساس جستجوی شما

تصویری از رندسوز — تصویر رندسوز

آنکه با رندان سر ناسازگاری و دشمنی دارد، برای مثال نه من سبوکش این دیر رندسوزم و بس / بسا سرا که در این کارخانه خاک سبوست (حافظ - ۱۳۰)، کنایه از آنکه یا آنچه رند را اندوهگین می کند

فرهنگ فارسی عمید

تصویری از عودسوز — تصویر عودسوز

مجمر، بوی سوز، ظرفی که در آن عود می سوزانند

فرهنگ فارسی عمید

تصویری از خودسوز — تصویر خودسوز

ویژگی آنچه بدون آتش روشن می شود

فرهنگ فارسی عمید

نوعی لامپا که فتیلۀ آن دور لولۀ استوانه ای شکل قرار دارد و شعلۀ آن گرد است

فرهنگ فارسی عمید

تصویری از خردسال — تصویر خردسال

کم سن و سال، کودک

فرهنگ فارسی عمید

تصویری از خودسوزی — تصویر خودسوزی

خودکشی با آتش

فرهنگ فارسی عمید

تصویری از خودساز — تصویر خودساز

آنکه صورت یا سیرت خود را آراسته است

فرهنگ فارسی عمید

(خُ)

کم سال. جوان. طفل. (ناظم الاطباء). مقابل سالخورده. (آنندراج). صغیر. مقابل کلانسال و کهن سال. (یادداشت بخط مؤلف) :
که دانست کاین کودک خردسال
شود با بزرگان چنین بدسگال ؟
نظامی.
هنوز از نی سواران بود حسن خردسال او
که آهوی حرم بود از نظربازان فتراکش.
صائب (از آنندراج).
بمکتب خانه درسم دهد عشق
که پیر عقل طفل خردسالی است.
مخلص کاشی (از آنندراج).
ولیکن خردسالانند و پیران
شفاعت می کند بخت جوانم.
؟

کم سال. جوان. طفل. (ناظم الاطباء). مقابل سالخورده. (آنندراج). صغیر. مقابل کلانسال و کهن سال. (یادداشت بخط مؤلف) :
که دانست کاین کودک خردسال
شود با بزرگان چنین بدسگال ؟
نظامی.
هنوز از نی سواران بود حسن خردسال او
که آهوی حرم بود از نظربازان فتراکش.
صائب (از آنندراج).
بمکتب خانه درسم دهد عشق
که پیر عقل طفل خردسالی است.
مخلص کاشی (از آنندراج).
ولیکن خردسالانند و پیران
شفاعت می کند بخت جوانم.
؟

لغت نامه دهخدا

(خِ)

ضبطی است از خروصون و خرصون. در رومی بمعنای طلا است. (از الجماهر بیرونی ص 232)

لغت نامه دهخدا

(خوَدْ / خُدْ)

اشتعال خودبخود. بدون مادۀ اشتعال مشتعل بودن. (یادداشت مؤلف)

لغت نامه دهخدا

(خوَدْ / خُدْ)

آنکه به تهذیب نفس خود کوشد. (یادداشت مؤلف). ج، خودسازان:
هلاک سیل فنایند خانه پردازان
به آب و گل نکنند التفات خودسازان.
صائب (از آنندراج)

لغت نامه دهخدا

(خُ)

آنکه گوش خرد و کوچک دارد. (یادداشت بخط مؤلف). اسک. (تاج المصادر بیهقی). اصمع. اقنف. اصک. حذنّه. سکاکه

لغت نامه دهخدا

(چَ / چِ دَ/ دِ)

کسی که کلاه خود و مغفر سازد، (ناظم الاطباء)

لغت نامه دهخدا

(خوَدْ / خُدْ بِ)

نام آتشکده ای بوده در آذربایجان. (المصادر زوزنی) (ناظم الاطباء). آنرا خودیسوز هم گویند

لغت نامه دهخدا

(شُ تَ/ تِ)

مقابل دیرسوز در چوب و هیمه: چوب کاج زودسوز است، (یادداشت بخط مرحوم دهخدا)

لغت نامه دهخدا

عودسوزنده، کسی که عود میسوزاند، آنکه عود بر آتش مینهد تا بسوزد و بوی خوش دهد:
نشستند خوبان بربطنواز
یکی عودسوز و یکی عودساز،
فردوسی،
صندل و عود هر سویی برپای
باد ازو عودسوز و صندل سای،
نظامی،
در طبق مجمر مجلس فروز
عود شکرساز و شکر عودسوز،
نظامی،
،
ظرفی که در آن عود میسوزانند، (از آنندراج)، مجمر، (دهار) (غیاث اللغات) (از منتهی الارب)، مجمره، (از منتهی الارب)، مجمری که در آن بوی خوش میسوزانند، (ناظم الاطباء)، بوی سوز، عطرسوز، مدخنه:
پیشت از جان عود وز دل عودسوزی کرده بود
هم ز سوز سینه عطر عودسوزان تازه کرد،
خاقانی،
یاسمن تازه داشت مجمرۀ عودسوز
غنچه که آن دید ساخت گنبدۀ مشکبار،
خاقانی،
من آن عودسوزم که در بزم شاه
ندارم جز این یک وثیقت نگاه،
نظامی،
فرستاد تخمی به دست رهی
که باید که بر عودسوزش نهی،
سعدی،
گدایان بیجامه شب کرده روز
معطرکنان جامه بر عودسوز،
سعدی،
گمان برند که در عودسوز سینۀ من
نبود آتش معنی که بو نمی آید،
سعدی،
به بزمی که شاهست مجلس فروز
فلک از ثوابت نهد عودسوز،
کلیم (از آنندراج)،
چه سازد به بخت سیه عودسوز
که در چنگ او نیست زینگونه سوز،
ملاطغرا (از آنندراج)

عودسوزنده، کسی که عود میسوزاند، آنکه عود بر آتش مینهد تا بسوزد و بوی خوش دهد:
نشستند خوبان بربطنواز
یکی عودسوز و یکی عودساز،
فردوسی،
صندل و عود هر سویی برپای
باد ازو عودسوز و صندل سای،
نظامی،
در طبق مجمر مجلس فروز
عود شکرساز و شکر عودسوز،
نظامی،
،
ظرفی که در آن عود میسوزانند، (از آنندراج)، مجمر، (دهار) (غیاث اللغات) (از منتهی الارب)، مجمره، (از منتهی الارب)، مجمری که در آن بوی خوش میسوزانند، (ناظم الاطباء)، بوی سوز، عطرسوز، مدخنه:
پیشت از جان عود وز دل عودسوزی کرده بود
هم ز سوز سینه عطر عودسوزان تازه کرد،
خاقانی،
یاسمن تازه داشت مجمرۀ عودسوز
غنچه که آن دید ساخت گنبدۀ مشکبار،
خاقانی،
من آن عودسوزم که در بزم شاه
ندارم جز این یک وثیقت نگاه،
نظامی،
فرستاد تخمی به دست رهی
که باید که بر عودسوزش نهی،
سعدی،
گدایان بیجامه شب کرده روز
معطرکنان جامه بر عودسوز،
سعدی،
گمان برند که در عودسوز سینۀ من
نبود آتش معنی که بو نمی آید،
سعدی،
به بزمی که شاهست مجلس فروز
فلک از ثوابت نهد عودسوز،
کلیم (از آنندراج)،
چه سازد به بخت سیه عودسوز
که در چنگ او نیست زینگونه سوز،
ملاطغرا (از آنندراج)

لغت نامه دهخدا

(لُ / لِ اَ سَ گِ رِ تَ / تِ)

آنکه یا آنچه رند را بسوزاند.
- دیر رندسوز، در بیت ذیل از حافظ کنایه از دنیاست که با رندان و آزاداندیشان سر کینه و بیمهری دارد:
نه من سبوکش این دیر رندسوزم و بس
بسا سراکه در این کارخانه سنگ و سبوست.
حافظ

لغت نامه دهخدا

(خِ رَ سَ)

عقل سنج. آنچه میزان سنجش عقل است:
ای معنی را نظم خردسنج تو میزان
ای حکمت را نثر تو بربسته به مسطر.
ناصرخسرو

لغت نامه دهخدا

(خِ رَ)

آنکه عقل او برتر از دیگران است. (از آنندراج) :
در کندی شمشیر زبان قاتل سیفم
در پردۀ اندیشه خردپوش ظهیرم.
عرفی (دیوان چ جواهری ص 156)

لغت نامه دهخدا

(خُ)

که موی خرد دارد. (از یادداشت بخط مؤلف) : اجرد، اسب خردموی. (تاج المصادر بیهقی) :
سخت پای و ضخم ران و راست دست و گردسم
تیزگوش و پهن پشت و نرم چرم و خردموی.
منوچهری

لغت نامه دهخدا

(ب هْفَ)

آموزندۀ خرد. کنایه از راهبر عقل می باشد. عقل آموز. هادی و راهنما:
خرد آنست که بیشت نفرستم بسفر
که شد این بار فراقت خردآموزپدر.
سوزنی

لغت نامه دهخدا

(پَ)

نام دیری و معبدی در زمان خسروپرویز و بعضی گویند نام مقامی است که شیرین از دشت انجوک به آنجا رفت. (برهان قاطع) :
از آنجا تا در دیر پری سوز
پریدندی پریرویان در آن روز.
نظامی (از فرهنگ جهانگیری)

لغت نامه دهخدا

(گِ)

قسمی لامپا که فتیلۀ آن گرد است و بر گرد لوله برآمده. چراغ گردسوز که فتیلۀ آن بر گرداستوانه ای پیچیده است و شعلۀ مستدیر دارد، سوزندۀ گرد (شهر). سوزندۀ شهر:
چغانی چو فرطوس لشکرفروز
گهار گهانی گو گردسوز.
فردوسی (شاهنامه چ بروخیم ص 919)

قسمی لامپا که فتیلۀ آن گرد است و بر گرد لوله برآمده. چراغ گردسوز که فتیلۀ آن بر گرداستوانه ای پیچیده است و شعلۀ مستدیر دارد، سوزندۀ گِرد (شهر). سوزندۀ شهر:
چغانی چو فرطوس لشکرفروز
گهار گهانی گو گردسوز.
فردوسی (شاهنامه چ بروخیم ص 919)

لغت نامه دهخدا

نوعی چراغ نفتی که فتیله اش مدور و از درون گرد لوله برآمده است و شعله مستدیر دارد

فرهنگ لغت هوشیار

تصویری از خردسال — تصویر خردسال

جوان، طفل، کم سال

فرهنگ لغت هوشیار

تصویری از عودسوز — تصویر عودسوز

ظرفی که در آن عود می سوزانند

فرهنگ فارسی معین

تصویری از خردسال — تصویر خردسال

((خُ))

کم سال، اندک سال، کودک، جمع خردسالان

فرهنگ فارسی معین

تصویری از گردسوز — تصویر گردسوز

((گِ))

نوعی چراغ نفتی

فرهنگ فارسی معین

تصویری از خردورز — تصویر خردورز

منطقی

فرهنگ واژه فارسی سره

خردمند، فرزانه، عاقل، خردگرا، خردباور، خردور
متضاد: خردگریز، خردستیز

فرهنگ واژه مترادف متضاد

اندک سال، بچه، بچه سال، صغیر، طفل، کم سال، کم سن، کوچک، کودک، نابالغ، نارسیده، نوباوه
متضاد: کهنسال

فرهنگ واژه مترادف متضاد

سپندسوز، مجمر

فرهنگ واژه مترادف متضاد

لامپا، چراغ نفتی

فرهنگ گویش مازندرانی

خراسان

فرهنگ گویش مازندرانی