آکندن: خانه از روی تو تهی کردم دیده از خون دل بیاکندم. رودکی. وگر ببلخ زمانی شکار چال کند بیاکند همه وادیش را به بط و بچال. عماره. رجوع به آکندن و آگندن شود
آکندن: خانه از روی تو تهی کردم دیده از خون دل بیاکندم. رودکی. وگر ببلخ زمانی شکار چال کند بیاکند همه وادیش را به بط و بچال. عماره. رجوع به آکندن و آگندن شود
نثار کردن. نشر. قشع. بث ّ. بعث. تفریق. تفرقه. تشعیث (موی و جز آن). اشتات. پریشیدن. پریشان کردن. طحطحه. ذعذعه. ذرذره. ولو کردن. ولاو کردن. تار و مار کردن. متفرق کردن. پرت و پلا کردن. ترت و پرت کردن. پخش کردن. پاشیدن. پاچیدن. شکولیدن. پاشانیدن، بشولیدن، پشولیدن، بیفشاندن. ابداد. تبدید. شت. (دهار). پراکنده کردن. متفرق ساختن. تصدیع. تشتیث. توزیع کردن. افشاندن. ثرّ. ثرثره. منتشر کردن. متشتت کردن. پریشان ساختن. این مصدر با حروفی چون در، بر، به، نیز آید: درپراکندن، برپراکندن، بپراکندن: پراکنده گردد بدی در جهان گزند آشکارا و خوبی نهان. فردوسی. بدو داد جان و دل و هوش پاک پراکند بر تارک خویش خاک. فردوسی. بنالم ز تو پیش یزدان پاک خروشان بسر بر پراکنده خاک. فردوسی. بخایه نمک درپراکند زود بحقه درآکند بر سان دود. فردوسی. بنزدیک او اسبش افکنده بود برو خاک چندی پراکنده بود. فردوسی. بنوک سر نیزه شان بر چند تبه شان کند پاک و بپراکند. فردوسی. نبینی ازو جز همه درد و رنج پراکندن دوده و نام و گنج. فردوسی. خنک شاه با داد و یزدان پرست کزو شاد باشد دل زیردست بداد و بآرام گنج آکند به بخشش ز دل رنج بپراکند. فردوسی. بیامد سیه دیو بی ترس و باک همی به آسمان برپراکند خاک. فردوسی. بگسترد [کیخسرو] بر موبدان سیم و زر به آتش پراکند چندی گهر. فردوسی. پراکند کاوس بر تاج خاک همه جامۀ خسروی کرد چاک. فردوسی. بانگشت رخساره برکند زال پراکند خاک از بر تاج و یال. فردوسی. بدو گفت خوی بد ای شهریار پراکندی و تخمت آمد ببار. فردوسی. سیاوش ز گاه اندر آمد چو دیو برآورد بر چرخ گردان غریو بتن جامۀ خسروی کرد چاک بسر بر پراکند تاریک خاک. فردوسی. وگر جنگ و بیداد خواهی همه پراکندن گرد کرده رمه. فردوسی. بست آنجا شد و ایشان را بپراکند. (تاریخ سیستان). بنفس خویش بحرب او شد و ایشان را برپراکند. (تاریخ سیستان). از گرد من این سپاه دیوان را به قدرت و فضل خویش بپراکن. ناصرخسرو (دیوان چ تقوی ص 377). خشم اگر برپراکنی بزمین آسمان را از او خطر باشد. مسعودسعد. مروان بن الحکم بدو سپاه فرستاد و از آن پس که ایشان را بپراکند برادرش مصعب را بکوفه فرستاد بحرب مختاربن ابی عبید. (مجمل التواریخ والقصص). و مغیره سپاه فرستاداز کوفه و بپراکندشان. (مجمل التواریخ والقصص). تو بخواب دیدی که درختی بسیار شاخ سر اندر آسمان کشیده بودی و بسیار بیخها اندر زمین پراکنده. (مجمل التواریخ والقصص). سید مشرق علی که همت عالیش عدل عمر در زمین شرق پراکند. ادیب صابر. غلامان منتصر به یک صولت حوش و بوش او را چون حروف تهجی از هم بپراکندند. (ترجمه تاریخ یمینی). ، انتشار. تفرّق. نثر. انتثار. افتراق. پراکنده شدن. تبدﱡد.تشتﱡت. شمل. تصدﱡع. منتشر شدن. تصعصع. انقشاع. تقشع. خلاف. شتات. تذعذع. شعث. افرنقاع. (زوزنی). رفتن. ذهاب. مقابل فراهم آمدن و گرد آمدن: انوشیروان دیده بد این بخواب کز این تخت بپراکند رنگ و آب. فردوسی. همی به آسمان شد که گردان سپهر ببیند پراکندن ماه و مهر. فردوسی (شاهنامه ج 5 ص 2442). حدیث پراکنده بپراکند چو پیوسته شد جان و مغزآکند. فردوسی. موکب و خیل فلان میر پراکند ز هم آلت و ساز فرستاد فلان شاه ایدر. فرخی. و فضل بن عمید تاختن کرد و او را آنجا بکشت و یاران او پراکندند. (تاریخ سیستان). با بوسهل زوزنی خالی کرد و بسیار سخن گفت تا نزدیک شام پس بپراکندند. (تاریخ بیهقی). ترکمانان در حدود ممالک بپراکندند و شهر تون غارت کردند. (تاریخ بیهقی). وهم بر این قرار بپراکندند. (تاریخ بیهقی). وزیر رسولی فرستد و نصیحت کند تا بپراکنند و رسولان در میان آیند و بقاعده اول باز شوند. (تاریخ بیهقی). دیگر روز بسیار نشاط رفت و نماز دیگر بپراکندند. (تاریخ بیهقی). آنچه گفتنی و نهادنی بود بنهادند و بگفتند و بپراکندند. (تاریخ بیهقی). دل وی را [طاهر دبیر] خوش کردم و اقداح بزرگتر روان گشت و روز بپایان آمد و همگان بپراکندیم. (تاریخ بیهقی). و قوم بجمله بپراکندند. (تاریخ بیهقی). و باز سجاح از مسیلمه جدا شد بعد از آنکه بزن او شد و از این عار بنی تمیم از وی بپراکندند. (مجمل التواریخ والقصص). و بدین حیلت سپاه وی از شهرها بپراکند. (مجمل التواریخ والقصص). و چنین گویند که نهال انگور از هراه بهمه جهان پراکند. (نوروزنامه). و مثال آن چون ابر بهاریست که در میان آسمان بپراکند. (کلیله و دمنه). ، مشهور کردن. شایع کردن: وزوشاه شاد و رعیت تمام به نیکی پراکند در دهر نام. فردوسی. هم هنر داری و هم نام نکو داری نام نیکو را در گیتی بپراکن. فرخی. ، گستردن: پلاشان یکی آهو افکنده بود کبابش بر آتش پراکنده بود. فردوسی. - پراکندن تخم، افشاندن آن بر زمین چنانکه جو و مطلق تخم و جز آن: و در آن باید کوشید که آزاد مردان را اصطناع کند و تخم نیکی بپراکند. (تاریخ بیهقی). چنانکه غرض کشاورز در پراکندن تخم دانه باشد که قوت اوست. (کلیله و دمنه). هر که خدمت و نصیحت کسی را کند که قدر آن نداند همچنان آن کس است که به امید زرع در شورستان تخم پراکند. (کلیله و دمنه). نمیرم از این پس که من زنده ام که تخم سخن را پراکنده ام. فردوسی. من او را کشیدم بتوران زمین پراکندم اندر جهان تخم کین. فردوسی. نه این تخم بد ما پراکنده ایم بجان و بدل مر ترا بنده ایم. فردوسی. به جوی و به رود آب را راه کرد به فرّ کیی رنج کوتاه کرد چو آگاه مردم بر آن برفزود پراکندن تخم و کشت و درود. فردوسی. بیخ سفاهت ز دل تو بپند برکنم و حکمت بپراکنم. ناصرخسرو. زیرا که به تیر ماه جو خورد هر کوببهار جو پراکند. ناصرخسرو. گر نتوانی چو گاو خورد خس و خار تخم خس و خار در زمین مپراکن. ناصرخسرو. ، بهر سوی فرستادن: پراکند بر گرد کشور سوار بدان تا مگر نامۀ شهریار نیاید بنزدیک ایرانیان نبندند پیکار او را میان. فردوسی. پراکند [نوشیروان] کارآگهان در جهان که تا نیک و بد زو نماند نهان. فردوسی. روی بشهر مخالفان نه و بستان لشکر خویش اندرین جهان بپراکن. فرخی. ، رفع و مرتفع کردن: نویسنده گفتی که گنج آکند هم از رأی او رنج بپراکند. فردوسی. ، متلاشی ساختن: پیش از آن کت بشود شخص پراکنده بیخ و تخم بد ازو برکن و بپراکن. ناصرخسرو. - پراکندن از گفتار، تخلف کردن از آن. متشتت القول شدن: مرا مرده در خاک مصر آکنید ز گفتار من [اسکندر] هیچ مپراکنید. فردوسی. ز گفتار او هیچ مپراکنید از او شاد باشید و گنج آکنید. فردوسی. و رجوع به پراکنیدن شود. - پراکندن خبر، منتشر کردن آن. - پراکندن گنج، توزیع آن، بخش و بخشش کردن آن. تقسیم کردن آن. بخشیدن آن: نهادند بر بوم و بر باژ و ساو پراکنده دینار صد چرم گاو. فردوسی. همه خواسته سر بسر گرد کرد کجا یافت از دشت روز نبرد همان تخت با تاج پیروز شاه هر آنچه پراکنده بد بر سپاه. فردوسی. پراکند بر موبدان سیم و زر همان جامه بخشیدشان بر گهر. فردوسی. چو لشکر سراسر شد آراسته بر ایشان پراکنده شد خواسته. فردوسی. گهی گنج را روز آکندن است بسختی و، روزی پراکندن است. فردوسی. تو گنجی پراکندی اندر جهان که کس آن ندید از کهان و مهان. فردوسی. بر آن نیز گنجی پراکنده کرد جهانی بداد و دهش زنده کرد. فردوسی. وگر نیست این تا نباشم به رنج بر اینگونه نپراکنم نیز گنج. فردوسی. بلکه بدان خوانمت که تو به دل و دست گوهر بپراکنی و لؤلؤ باری. فرخی. به نیکوئی آکن چو گنج آکنی بدانش پراکن چو بپراکنی از آن کش روان با خرد بود جفت کسی باددستی ز رادی نگفت. اسدی. - پراکندن مال، تبذیر
نثار کردن. نشر. قشع. بَث ّ. بعث. تفریق. تفرقه. تشعیث (موی و جز آن). اِشتات. پریشیدن. پریشان کردن. طحطحه. ذعذعه. ذَرذره. وِلو کردن. وِلاو کردن. تار و مار کردن. متفرق کردن. پرت و پلا کردن. تَرت و پَرت کردن. پخش کردن. پاشیدن. پاچیدن. شکولیدن. پاشانیدن، بشولیدن، پشولیدن، بیفشاندن. اِبداد. تَبدید. شَت. (دهار). پراکنده کردن. متفرق ساختن. تصدیع. تشتیث. توزیع کردن. افشاندن. ثَرّ. ثَرثَره. منتشر کردن. متشتت کردن. پریشان ساختن. این مصدر با حروفی چون در، بر، به، نیز آید: درپراکندن، برپراکندن، بپراکندن: پراکنده گردد بدی در جهان گزند آشکارا و خوبی نهان. فردوسی. بدو داد جان و دل و هوش پاک پراکند بر تارک خویش خاک. فردوسی. بنالم ز تو پیش یزدان پاک خروشان بسر بر پراکنده خاک. فردوسی. بخایه نمک درپراکند زود بحقه درآکند بر سان دود. فردوسی. بنزدیک او اسبش افکنده بود برو خاک چندی پراکنده بود. فردوسی. بنوک سر نیزه شان بر چند تبه شان کند پاک و بپراکند. فردوسی. نبینی ازو جز همه درد و رنج پراکندن دوده و نام و گنج. فردوسی. خنک شاه با داد و یزدان پرست کزو شاد باشد دل زیردست بداد و بآرام گنج آکند به بخشش ز دل رنج بپراکند. فردوسی. بیامد سیه دیو بی ترس و باک همی به آسمان برپراکند خاک. فردوسی. بگسترد [کیخسرو] بر موبدان سیم و زر به آتش پراکند چندی گهر. فردوسی. پراکند کاوس بر تاج خاک همه جامۀ خسروی کرد چاک. فردوسی. بانگشت رخساره برکند زال پراکند خاک از بر تاج و یال. فردوسی. بدو گفت خوی بد ای شهریار پراکندی و تخمت آمد ببار. فردوسی. سیاوش ز گاه اندر آمد چو دیو برآورد بر چرخ گردان غریو بتن جامۀ خسروی کرد چاک بسر بر پراکند تاریک خاک. فردوسی. وگر جنگ و بیداد خواهی همه پراکندن گرد کرده رمه. فردوسی. بست آنجا شد و ایشان را بپراکند. (تاریخ سیستان). بنفس خویش بحرب او شد و ایشان را برپراکند. (تاریخ سیستان). از گرد من این سپاه دیوان را به قدرت و فضل خویش بپراکن. ناصرخسرو (دیوان چ تقوی ص 377). خشم اگر برپراکنی بزمین آسمان را از او خطر باشد. مسعودسعد. مروان بن الحکم بدو سپاه فرستاد و از آن پس که ایشان را بپراکند برادرش مصعب را بکوفه فرستاد بحرب مختاربن ابی عبید. (مجمل التواریخ والقصص). و مغیره سپاه فرستاداز کوفه و بپراکندشان. (مجمل التواریخ والقصص). تو بخواب دیدی که درختی بسیار شاخ سر اندر آسمان کشیده بودی و بسیار بیخها اندر زمین پراکنده. (مجمل التواریخ والقصص). سید مشرق علی که همت عالیش عدل عمر در زمین شرق پراکند. ادیب صابر. غلامان منتصر به یک صولت حوش و بوش او را چون حروف تهجی از هم بپراکندند. (ترجمه تاریخ یمینی). ، انتشار. تفَرّق. نثر. اِنتثار. افتراق. پراکنده شدن. تَبدﱡد.تَشتﱡت. شمل. تَصَدﱡع. منتشر شدن. تَصَعصع. انقشاع. تقشع. خلاف. شتات. تذعذع. شعث. افرنقاع. (زوزنی). رفتن. ذهاب. مقابل فراهم آمدن و گرد آمدن: انوشیروان دیده بد این بخواب کز این تخت بپراکند رنگ و آب. فردوسی. همی به آسمان شد که گردان سپهر ببیند پراکندن ماه و مهر. فردوسی (شاهنامه ج 5 ص 2442). حدیث پراکنده بپراکند چو پیوسته شد جان و مغزآکند. فردوسی. موکب و خیل فلان میر پراکند ز هم آلت و ساز فرستاد فلان شاه ایدر. فرخی. و فضل بن عمید تاختن کرد و او را آنجا بکشت و یاران او پراکندند. (تاریخ سیستان). با بوسهل زوزنی خالی کرد و بسیار سخن گفت تا نزدیک شام پس بپراکندند. (تاریخ بیهقی). ترکمانان در حدود ممالک بپراکندند و شهر تون غارت کردند. (تاریخ بیهقی). وهم بر این قرار بپراکندند. (تاریخ بیهقی). وزیر رسولی فرستد و نصیحت کند تا بپراکنند و رسولان در میان آیند و بقاعده اول باز شوند. (تاریخ بیهقی). دیگر روز بسیار نشاط رفت و نماز دیگر بپراکندند. (تاریخ بیهقی). آنچه گفتنی و نهادنی بود بنهادند و بگفتند و بپراکندند. (تاریخ بیهقی). دل وی را [طاهر دبیر] خوش کردم و اقداح بزرگتر روان گشت و روز بپایان آمد و همگان بپراکندیم. (تاریخ بیهقی). و قوم بجمله بپراکندند. (تاریخ بیهقی). و باز سجاح از مسیلمه جدا شد بعد از آنکه بزن او شد و از این عار بنی تمیم از وی بپراکندند. (مجمل التواریخ والقصص). و بدین حیلت سپاه وی از شهرها بپراکند. (مجمل التواریخ والقصص). و چنین گویند که نهال انگور از هراه بهمه جهان پراکند. (نوروزنامه). و مثال آن چون ابر بهاریست که در میان آسمان بپراکند. (کلیله و دمنه). ، مشهور کردن. شایع کردن: وزوشاه شاد و رعیت تمام به نیکی پراکند در دهر نام. فردوسی. هم هنر داری و هم نام نکو داری نام نیکو را در گیتی بپراکن. فرخی. ، گستردن: پلاشان یکی آهو افکنده بود کبابش بر آتش پراکنده بود. فردوسی. - پراکندن تخم، افشاندن آن بر زمین چنانکه جو و مطلق تخم و جز آن: و در آن باید کوشید که آزاد مردان را اصطناع کند و تخم نیکی بپراکند. (تاریخ بیهقی). چنانکه غرض کشاورز در پراکندن تخم دانه باشد که قوت اوست. (کلیله و دمنه). هر که خدمت و نصیحت کسی را کند که قدر آن نداند همچنان آن کس است که به امید زرع در شورستان تخم پراکند. (کلیله و دمنه). نمیرم از این پس که من زنده ام که تخم سخن را پراکنده ام. فردوسی. من او را کشیدم بتوران زمین پراکندم اندر جهان تخم کین. فردوسی. نه این تخم بد ما پراکنده ایم بجان و بدل مر ترا بنده ایم. فردوسی. به جوی و به رود آب را راه کرد به فرّ کیی رنج کوتاه کرد چو آگاه مردم بر آن برفزود پراکندن تخم و کشت و درود. فردوسی. بیخ سفاهت ز دل تو بپند برکنم و حکمت بپراکنم. ناصرخسرو. زیرا که به تیر ماه جو خورد هر کوببهار جو پراکند. ناصرخسرو. گر نتوانی چو گاو خورد خس و خار تخم خس و خار در زمین مپراکن. ناصرخسرو. ، بهر سوی فرستادن: پراکند بر گرد کشور سوار بدان تا مگر نامۀ شهریار نیاید بنزدیک ایرانیان نبندند پیکار او را میان. فردوسی. پراکند [نوشیروان] کارآگهان در جهان که تا نیک و بد زو نماند نهان. فردوسی. روی بشهر مخالفان نه و بستان لشکر خویش اندرین جهان بپراکن. فرخی. ، رفع و مرتفع کردن: نویسنده گفتی که گنج آکند هم از رأی او رنج بپراکند. فردوسی. ، متلاشی ساختن: پیش از آن کت بشود شخص پراکنده بیخ و تخم بد ازو برکن و بپراکن. ناصرخسرو. - پراکندن از گفتار، تخلف کردن از آن. متشتت القول شدن: مرا مرده در خاک مصر آکنید ز گفتار من [اسکندر] هیچ مپراکنید. فردوسی. ز گفتار او هیچ مپراکنید از او شاد باشید و گنج آکنید. فردوسی. و رجوع به پراکنیدن شود. - پراکندن خبر، منتشر کردن آن. - پراکندن گنج، توزیع آن، بخش و بخشش کردن آن. تقسیم کردن آن. بخشیدن آن: نهادند بر بوم و بر باژ و ساو پراکنده دینار صد چرم گاو. فردوسی. همه خواسته سر بسر گرد کرد کجا یافت از دشت روز نبرد همان تخت با تاج پیروز شاه هر آنچه پراکنده بد بر سپاه. فردوسی. پراکند بر موبدان سیم و زر همان جامه بخشیدشان بر گهر. فردوسی. چو لشکر سراسر شد آراسته بر ایشان پراکنده شد خواسته. فردوسی. گهی گنج را روز آکندن است بسختی و، روزی پراکندن است. فردوسی. تو گنجی پراکندی اندر جهان که کس آن ندید از کهان و مهان. فردوسی. بر آن نیز گنجی پراکنده کرد جهانی بداد و دهش زنده کرد. فردوسی. وگر نیست این تا نباشم به رنج بر اینگونه نپراکنم نیز گنج. فردوسی. بلکه بدان خوانمت که تو به دل و دست گوهر بپراکنی و لؤلؤ باری. فرخی. به نیکوئی آکن چو گنج آکنی بدانش پراکن چو بپراکنی از آن کش روان با خرد بود جفت کسی باددستی ز رادی نگفت. اسدی. - پراکندن مال، تبذیر
پیوستن. (برهان) ، جمع کردن ودر سلک کشیدن. (برهان). مؤلف برهان ذیل ’پیکند’ آرد: ماضی پیکندن بمعنی پیوستن است و در سلک در آوردن یعنی پیوست و در سلک درآورد و جمع نمود: هر آنچه داود آنرا به سالها پیوست هر آنچه قارون آنرا به عمرها پی کند. رودکی. ، گود کردن جای دیوار یا دور بنائی که خواهند ساختن تادر آن گود پی افکنند. دور فرو بردن جای دیوار و بنلادتا لاد بر آن استوار کنند
پیوستن. (برهان) ، جمع کردن ودر سلک کشیدن. (برهان). مؤلف برهان ذیل ’پیکند’ آرد: ماضی پیکندن بمعنی پیوستن است و در سلک در آوردن یعنی پیوست و در سلک درآورد و جمع نمود: هر آنچه داود آنرا به سالها پیوست هر آنچه قارون آنرا به عمرها پی کند. رودکی. ، گود کردن جای دیوار یا دور بنائی که خواهند ساختن تادر آن گود پی افکنند. دور فرو بردن جای دیوار و بنلادتا لاد بر آن استوار کنند
بیوکندن. اوکندن. بیفکندن. بر وزن و معنی بیفکندن در همه معانی چه در لغت فارسی ’فا’ به ’واو’ تبدیل گردد. (برهان). بیفکندن. (جهانگیری) (از انجمن آرا) (از آنندراج) : چون بچۀ کبوتر منقار سخت کرد هموار کرد موی و بیوگند موی زرد. بوشکور (ازلغت فرس اسدی). بعضی از خراج و رسوم از مردم بیوگند و لشکری گران به روم فرستاد. (فارسنامۀ ابن البلخی). یکی ده هزار درم بنزدیک ابراهیم ادهم (ره) آورد نپذیرفت الحاح بسیار به او نمود که شاید بپذیرد، گفت خواهی که بدین مقدار نام خویش را از دیوان فقر بیوگنم هرگز این نکنم. (کیمیای سعادت، اصل چهارم از رکن منجیات درفقر). رجوع به اوکندن و اوگندن شود
بیوکندن. اوکندن. بیفکندن. بر وزن و معنی بیفکندن در همه معانی چه در لغت فارسی ’فا’ به ’واو’ تبدیل گردد. (برهان). بیفکندن. (جهانگیری) (از انجمن آرا) (از آنندراج) : چون بچۀ کبوتر منقار سخت کرد هموار کرد موی و بیوگند موی زرد. بوشکور (ازلغت فرس اسدی). بعضی از خراج و رسوم از مردم بیوگند و لشکری گران به روم فرستاد. (فارسنامۀ ابن البلخی). یکی ده هزار درم بنزدیک ابراهیم ادهم (ره) آورد نپذیرفت الحاح بسیار به او نمود که شاید بپذیرد، گفت خواهی که بدین مقدار نام خویش را از دیوان فقر بیوگنم هرگز این نکنم. (کیمیای سعادت، اصل چهارم از رکن منجیات درفقر). رجوع به اوکندن و اوگندن شود
بفکندن. افکندن: بیفکندن چیزی را، الغاء کردن. باطل کردن. ساقط کردن. حذف کردن. ستردن. برداشتن.محو کردن. ترک گفتن. نسخ کردن. بریدن و جدا کردن. (یادداشت مؤلف). الغاء. اسقاط. توجیب. جعب. مساقطه. (تاج المصادر بیهقی) (المصادر زوزنی). تکویر. (ترجمان القرآن). ترخیم. (دهار) : و آن سال [سال مرگ هارون] از خراسان خراج بیفکند [مأمون] . (ترجمه طبری بلعمی). و تو آهنگ آسمان کردی که با خدای عز و جل حرب کنی و پیغمبر خدای را به آتش اندر انداختی و او را از خان و مان خویش بیفکندی. (ترجمه طبری بلعمی). رافع علامتها سپید کرد و سیاه بیفکند و خطبه کرد. (تاریخ سیستان). خطبۀ عمر از همه منبرها بیفکندند. (تاریخ سیستان). موفق [باﷲ عباسی] فرمان داد نامهای عمرو [لیث] محو کردند به بغداد... و خبر به عمرو رسید که نام او از اعلام بیفکندند. او نیز نام موفق را از خطبه بیفکند. (تاریخ سیستان). و روز آدینه خطبه بنام نصر بن احمد خواندند و نام یعقوب لیث از خطبه بیفکندند. (تاریخ بخارا). رجوع به افکندن شود، گستردن چنانکه سفرۀ طعام یا نطع عرصۀ شطرنج و نرد یا بساط و فرش و گستردنیهای دیگر را. (یادداشت مؤلف) : پس هشت ماه راه، طعام بیفکندند [پریان] و تخت وی را [سلیمان را] بر روی دریا بداشتند. (قصص الانبیاء ص 162). رجوع به افکندن شود، انداختن. بزمین نهادن: هم امروز از پشت بارت بیفکن میفکن بفردا مر این داوری را. ناصرخسرو. ، موکول کردن: میفکن به فردا مر این داوری را. ناصرخسرو. ، دور انداختن. ترک گفتن. (یادداشت مؤلف) : بیفکنی خورش پاک را ز بی اصلی بیاکنی به پلیدی ماهیان تو گژار. بهرامی. ، منعقد ساختن. (یادداشت مؤلف). برقرار کردن:... بحصار اندر شد و ایشان را [پیروان مسیلمه را] گفت حیلت کردم تا صلح بیفکندم. (ترجمه طبری بلعمی)
بفکندن. افکندن: بیفکندن چیزی را، الغاء کردن. باطل کردن. ساقط کردن. حذف کردن. ستردن. برداشتن.محو کردن. ترک گفتن. نسخ کردن. بریدن و جدا کردن. (یادداشت مؤلف). الغاء. اسقاط. توجیب. جعب. مساقطه. (تاج المصادر بیهقی) (المصادر زوزنی). تکویر. (ترجمان القرآن). ترخیم. (دهار) : و آن سال [سال مرگ هارون] از خراسان خراج بیفکند [مأمون] . (ترجمه طبری بلعمی). و تو آهنگ آسمان کردی که با خدای عز و جل حرب کنی و پیغمبر خدای را به آتش اندر انداختی و او را از خان و مان خویش بیفکندی. (ترجمه طبری بلعمی). رافع علامتها سپید کرد و سیاه بیفکند و خطبه کرد. (تاریخ سیستان). خطبۀ عمر از همه منبرها بیفکندند. (تاریخ سیستان). موفق [باﷲ عباسی] فرمان داد نامهای عمرو [لیث] محو کردند به بغداد... و خبر به عمرو رسید که نام او از اعلام بیفکندند. او نیز نام موفق را از خطبه بیفکند. (تاریخ سیستان). و روز آدینه خطبه بنام نصر بن احمد خواندند و نام یعقوب لیث از خطبه بیفکندند. (تاریخ بخارا). رجوع به افکندن شود، گستردن چنانکه سفرۀ طعام یا نطع عرصۀ شطرنج و نرد یا بساط و فرش و گستردنیهای دیگر را. (یادداشت مؤلف) : پس هشت ماه راه، طعام بیفکندند [پریان] و تخت وی را [سلیمان را] بر روی دریا بداشتند. (قصص الانبیاء ص 162). رجوع به افکندن شود، انداختن. بزمین نهادن: هم امروز از پشت بارت بیفکن میفکن بفردا مر این داوری را. ناصرخسرو. ، موکول کردن: میفکن به فردا مر این داوری را. ناصرخسرو. ، دور انداختن. ترک گفتن. (یادداشت مؤلف) : بیفکنی خورش پاک را ز بی اصلی بیاکنی به پلیدی ماهیان تو گژار. بهرامی. ، منعقد ساختن. (یادداشت مؤلف). برقرار کردن:... بحصار اندر شد و ایشان را [پیروان مسیلمه را] گفت حیلت کردم تا صلح بیفکندم. (ترجمه طبری بلعمی)
بیوگندن. اوکندن. افکندن. بیفکندن. (یادداشت مؤلف) : چون بچۀ کبوتر منقار سخت کرد هموار کرد موی و بیوکند موی زرد. ابوشکور. رجوع به اوکندن و مترادفات کلمه شود
بیوگندن. اوکندن. افکندن. بیفکندن. (یادداشت مؤلف) : چون بچۀ کبوتر منقار سخت کرد هموار کرد موی و بیوکند موی زرد. ابوشکور. رجوع به اوکندن و مترادفات کلمه شود
کندن. جدا کردن از زمین. قلع کردن. قلع. اقتلاع. (تاج المصادر بیهقی). قلع و قمع کردن. از جا درآوردن. از بیخ برآوردن. (آنندراج). استیصال. (یادداشت مؤلف). نزع. انتزاع: شمشیر تو شیر اوژند پرتاب تو پیل افکند یک حملۀ تو برکند بنیاد صد حصن حصین. جوهری. بر آنم که تا زنده ماند تنم بن و بیخ بد ازجهان برکنم. فردوسی. گر از دامن او درفشی کنند ترا با سپاه از جهان برکنند. فردوسی. که او گربه از خانه بیرون کند یکایک همه ناودان برکند. فردوسی. خم آورد پشت سنان ستیخ سراپرده برکند هفتاد میخ. فردوسی (از لغت نامۀ اسدی در کلمه ستیخ). بنیزه کرگدن را برکند شاخ بزوبین بشکند سیمرغ را پر. فرخی. دو چیزش برکن و دو بشکن مندیش ز غلغل و غرنبه. لبیبی. (یعقوب لیث گفت) سبب برکندن طاهریان و جور ایشان از مسلمانان من خواهم بود. (تاریخ سیستان). اگر این شغل مرا دهد و بدین رضا دارد من علوی را از طبرستان برکنم و اگر ندهد ناچار من اسماعیل احمد را برکنم. (تاریخ سیستان). چون عجم برکنده شدند و عرب آمدند شعر ایشان بتازی بود. (تاریخ سیستان). علی تکین دشمنی بزرگ است... صواب آن باشد که وی را از ماوراءالنهر برکنده آید. (تاریخ بیهقی). چون آتش خشم بنشست پشیمان میشوم چه سود دارد که... خانمانها برکنده باشند. (تاریخ بیهقی). گریخته از برادر بمکران نشانده و عیسی مغرورو عاصی را برکنده شود. (تاریخ بیهقی). برکندم جهل و گمرهی را از بیخ ز باغ و جویبارم. ناصرخسرو. جزیره خراسان چو بگرفت شیطان در او خار بنشاند و برکند عرعر. ناصرخسرو. الا ای باغبان آن سرو بنشان اگر صاحبدلی آن سرو برکن. سعدی. بخرام باﷲ تا صبا بیخ صنوبر برکند برقع برافکن تا بهشت از حور زیور برکند. سعدی. نسف، برکندن بنا. (دهار) (تاج المصادر بیهقی) .اتاکه، برکندن موی. اجاحه، از بیخ برکندن. اجتثاث، بریدن و از بیخ برکندن چیزی را. اجتحاء، از بیخ برکندن چیزی را. اجتراف، از بن برکندن. اجتفاء، از بیخ برکندن تره را. احتفاف، برکندن درخت را. اجتیاح، اجذار، اجعام، اقتلاع، از بیخ برکندن. انشاص، از جای برکندن. تجرف، به بیل برکندن گل را. تجرید، برکندن موی پوست را. تزبیق، برکندن موی. تقعیث، تقلیع، از بیخ برکندن. تهلیب، موی برکندن. جأف، برکندن درخت را ازبن. جذر، جرف، از بیخ برکندن. جعف، برکندن درخت را.جف ّ، از بیخ برکندن تره را. جیاحه، از بیخ برکندن. جیخ، برکندن توجبه وادی را. (از منتهی الارب). حف ّ، موی برکندن از روی. (تاج المصادر بیهقی). دخم، از جای برکندن چیزی را. سخت، از بیخ برکندن. سحف، نیک برکندن موی از پوست چندان که باقی نماند از آن. سفر، از بیخ برکندن موی. (از منتهی الارب). سک ّ، گوش از بن برکندن. (تاج المصادر بیهقی). طرق، برکندن موی. طمس، برکندن از بیخ و بن. عتف، عتم، برکندن موی را. عنش، از جای برکندن. (از منتهی الارب). قعشره، قعضبه، از بیخ برکندن. قعف، برکندن خاک از پای خود از سخت پاسپردگی و برکندن خرمابن را از بیخ. قفثله، از بیخ برکندن. قلیخ، برکندن درخت را. قلع، از بیخ برکندن چیزی را. معط، برکندن موی. تحت، از بیخ برکندن. هرمله، برکندن موی کسی را. هلب، هلض، برکشیدن چیزی را و برکندن.هید، از جای برکندن. (از منتهی الارب). - از بیخ برکندن، قلع و قمع کردن. ریشه کن کردن. - از بیخ و بن برکندن، مستأصل کردن. نابود کردن: بدو گفت بهرام جنگی منم که بیخ کیان را ز بن برکنم. فردوسی. دل و پشت بیدادگر بشکنید همه بیخ و شاخش ز بن برکنید. فردوسی. - از جای برکندن، دگرگون کردن: گرت برکند خشم روزی ز جای سراسیمه خوانندت وتیره رای. سعدی. -
کندن. جدا کردن از زمین. قلع کردن. قلع. اقتلاع. (تاج المصادر بیهقی). قلع و قمع کردن. از جا درآوردن. از بیخ برآوردن. (آنندراج). استیصال. (یادداشت مؤلف). نزع. انتزاع: شمشیر تو شیر اوژند پرتاب تو پیل افکند یک حملۀ تو برکند بنیاد صد حصن حصین. جوهری. بر آنم که تا زنده ماند تنم بن و بیخ بد ازجهان برکنم. فردوسی. گر از دامن او درفشی کنند ترا با سپاه از جهان برکنند. فردوسی. که او گربه از خانه بیرون کند یکایک همه ناودان برکند. فردوسی. خم آورد پشت سنان ستیخ سراپرده برکند هفتاد میخ. فردوسی (از لغت نامۀ اسدی در کلمه ستیخ). بنیزه کرگدن را برکند شاخ بزوبین بشکند سیمرغ را پر. فرخی. دو چیزش برکن و دو بشکن مندیش ز غلغل و غرنبه. لبیبی. (یعقوب لیث گفت) سبب برکندن طاهریان و جور ایشان از مسلمانان من خواهم بود. (تاریخ سیستان). اگر این شغل مرا دهد و بدین رضا دارد من علوی را از طبرستان برکنم و اگر ندهد ناچار من اسماعیل احمد را برکنم. (تاریخ سیستان). چون عجم برکنده شدند و عرب آمدند شعر ایشان بتازی بود. (تاریخ سیستان). علی تکین دشمنی بزرگ است... صواب آن باشد که وی را از ماوراءالنهر برکنده آید. (تاریخ بیهقی). چون آتش خشم بنشست پشیمان میشوم چه سود دارد که... خانمانها برکنده باشند. (تاریخ بیهقی). گریخته از برادر بمکران نشانده و عیسی مغرورو عاصی را برکنده شود. (تاریخ بیهقی). برکندم جهل و گمرهی را از بیخ ز باغ و جویبارم. ناصرخسرو. جزیره خراسان چو بگرفت شیطان در او خار بنشاند و برکند عرعر. ناصرخسرو. الا ای باغبان آن سرو بنشان اگر صاحبدلی آن سرو برکن. سعدی. بخرام باﷲ تا صبا بیخ صنوبر برکند برقع برافکن تا بهشت از حور زیور برکند. سعدی. نسف، برکندن بنا. (دهار) (تاج المصادر بیهقی) .اتاکه، برکندن موی. اجاحه، از بیخ برکندن. اجتثاث، بریدن و از بیخ برکندن چیزی را. اجتحاء، از بیخ برکندن چیزی را. اجتراف، از بن برکندن. اجتفاء، از بیخ برکندن تره را. احتفاف، برکندن درخت را. اجتیاح، اجذار، اجعام، اقتلاع، از بیخ برکندن. انشاص، از جای برکندن. تجرف، به بیل برکندن گِل را. تجرید، برکندن موی پوست را. تزبیق، برکندن موی. تقعیث، تقلیع، از بیخ برکندن. تهلیب، موی برکندن. جأف، برکندن درخت را ازبن. جذر، جرف، از بیخ برکندن. جعف، برکندن درخت را.جف ّ، از بیخ برکندن تره را. جیاحه، از بیخ برکندن. جیخ، برکندن توجبه وادی را. (از منتهی الارب). حف ّ، موی برکندن از روی. (تاج المصادر بیهقی). دخم، از جای برکندن چیزی را. سخت، از بیخ برکندن. سحف، نیک برکندن موی از پوست چندان که باقی نماند از آن. سفر، از بیخ برکندن موی. (از منتهی الارب). سک ّ، گوش از بن برکندن. (تاج المصادر بیهقی). طرق، برکندن موی. طمس، برکندن از بیخ و بن. عتف، عتم، برکندن موی را. عنش، از جای برکندن. (از منتهی الارب). قعشره، قعضبه، از بیخ برکندن. قعف، برکندن خاک از پای خود از سخت پاسپردگی و برکندن خرمابن را از بیخ. قفثله، از بیخ برکندن. قلیخ، برکندن درخت را. قلع، از بیخ برکندن چیزی را. معط، برکندن موی. تحت، از بیخ برکندن. هرمله، برکندن موی کسی را. هلب، هلض، برکشیدن چیزی را و برکندن.هید، از جای برکندن. (از منتهی الارب). - از بیخ برکندن، قلع و قمع کردن. ریشه کن کردن. - از بیخ و بن برکندن، مستأصل کردن. نابود کردن: بدو گفت بهرام جنگی منم که بیخ کیان را ز بن برکنم. فردوسی. دل و پشت بیدادگر بشکنید همه بیخ و شاخش ز بن برکنید. فردوسی. - از جای برکندن، دگرگون کردن: گرت برکند خشم روزی ز جای سراسیمه خوانندت وتیره رای. سعدی. -
ساختمان کردن. برآوردن. ساختن. پی افکندن. بن افکندن. عمارت کردن. (یادداشت مرحوم دهخدا) : بسی شهر خرم بنا کرد کی چو صد ده بنا کرد بر گرد ری. فردوسی. بنا کرد جائی چنان دلگشای یکی شارسان اندر آن خوب جای. فردوسی. این قصر خجسته که بنا کرده ای امسال با غرفۀ فردوس بفردوس قرین است. منوچهری. آنکه بنا کرد جهان زان چه خواست گر به دل اندیشه کنی زین رواست. ناصرخسرو. وچون از آنجا بیفتاد و شهر فیروزآباد که اکنون هست بنا کرد. (فارسنامۀ ابن البلخی ص 138). دارابجرد، دارابن بهمن بنا کرد. (فارسنامۀ ابن البلخی ص 129). بنا کردن نیکی از من بود بدی را بدایت ز دشمن بود. نظامی. تازه بنا کرد و کهن درنوشت ملک بر آن تازه ملک تازه گشت. نظامی. بناکرد و نان داد و لشکر نواخت شب از بهر درویش شبخانه ساخت. سعدی (بوستان). یا مکن با پیل بانان دوستی یا بنا کن خانه ای درخورد پیل. سعدی. هرکس کند ز پایۀ خود بیشتر بنا فال نزول میزنداز بهر خانه اش. صائب. و رجوع به بنا شود.
ساختمان کردن. برآوردن. ساختن. پی افکندن. بن افکندن. عمارت کردن. (یادداشت مرحوم دهخدا) : بسی شهر خرم بنا کرد کی چو صد ده بنا کرد بر گرد ری. فردوسی. بنا کرد جائی چنان دلگشای یکی شارسان اندر آن خوب جای. فردوسی. این قصر خجسته که بنا کرده ای امسال با غرفۀ فردوس بفردوس قرین است. منوچهری. آنکه بنا کرد جهان زان چه خواست گر به دل اندیشه کنی زین رواست. ناصرخسرو. وچون از آنجا بیفتاد و شهر فیروزآباد که اکنون هست بنا کرد. (فارسنامۀ ابن البلخی ص 138). دارابجرد، دارابن بهمن بنا کرد. (فارسنامۀ ابن البلخی ص 129). بنا کردن نیکی از من بود بدی را بدایت ز دشمن بود. نظامی. تازه بنا کرد و کهن درنوشت ملک بر آن تازه ملک تازه گشت. نظامی. بناکرد و نان داد و لشکر نواخت شب از بهر درویش شبخانه ساخت. سعدی (بوستان). یا مکن با پیل بانان دوستی یا بنا کن خانه ای درخورد پیل. سعدی. هرکس کند ز پایۀ خود بیشتر بنا فال نزول میزنداز بهر خانه اش. صائب. و رجوع به بنا شود.
خواهد پراگند بپراگنپراگننده پراگنده) -1 پاشیدن پاچیدن پریشان کردن متفرق کردن تفرقه انداختن بشولیدن پخش کردن پرت و پلا کردن تار و مار کردن نشر شت، گستردن، مشهور کردن شایع کردن، بهر سوی فرستادن، پراکنده شدن متفرق شدن نثر مقابل فراهم آمدن گرد آمدن، رفع شدن مرتفع گشتن، متلاشی شدن، یا پراگندن از گفتار. تخلف از آن یا پراگندن تخم. افشاندن آن. یا پراگندن خبر. منتشر کردن آن. یا پراگندن مال. از بین بردن و خرج کردن آن تبذیر
خواهد پراگند بپراگنپراگننده پراگنده) -1 پاشیدن پاچیدن پریشان کردن متفرق کردن تفرقه انداختن بشولیدن پخش کردن پرت و پلا کردن تار و مار کردن نشر شت، گستردن، مشهور کردن شایع کردن، بهر سوی فرستادن، پراکنده شدن متفرق شدن نثر مقابل فراهم آمدن گرد آمدن، رفع شدن مرتفع گشتن، متلاشی شدن، یا پراگندن از گفتار. تخلف از آن یا پراگندن تخم. افشاندن آن. یا پراگندن خبر. منتشر کردن آن. یا پراگندن مال. از بین بردن و خرج کردن آن تبذیر
