- برگرفته
برداشته شده، نواخته، پرورده، برای مثال چون قطره بر گرفتۀ خود را جهان سلیم / بر آسمان رساند و از کف رها کند (سلیم - لغتنامه - برگرفته) ، بالابرده شده
معنی برگرفته - جستجوی لغت در جدول جو
- برگرفته (بَ گِ رِ تَ / تِ)
برداشته شده. مأخوذ، خمیدگی: عطف، برگشتگی دم تیغ. برگشتگی دم شمشیرو بیل و غیره. شتر، برگشتگی بام چشم. قلب، برگشتگی لب. کشف، برگشتگی مویهای پیشانی چندان که به دایره ماند. معص، برگشتگی پی پای. (از منتهی الارب)
- برگرفته
برداشته شده، ربوده
- برگرفته ((~. گِ رِ تِ))
برداشته شده، ربوده، رانده، محو شده
- برگرفته
مشتق، ماخوذه، اقتباس
- برگرفته
ماخوذ، مقتبس
پیشنهاد واژه بر اساس جستجوی شما
ویژگی آنچه سطح آن گود شده باشد، کنایه از گذشته، سپری شده، برای مثال نه از آن روز فرورفتۀ عمر / پس پیشین خبری خواهم داشت (خاقانی - ۸۳) ، کنایه از مستغرق، مشغول
گرفتن، برداشتن، برداشتن چیزی از روی زمین، ستردن یا برداشتن چیزی از جایی
خشمگین، عصبانی، خشمناک، غضبناک، غضب، غضب آلود، ارغند، ارغنده، شرزه، دژ آلود، ژیان، خشمن، خشمگن، آرغده، آلغده، غرمنده، ساخط، غراشیده، غضبان، غضوب
آغاز شده، در گیر شده، آنچه سرش گرفته و برداشته باشند، شمعی که فیتیله اش را زده و اصلاح کرده باشند، برای مثال آن شمع سرگرفته دگر چهره بر فروخت / و این پیر سالخورده جوانی ز سر گرفت (حافظ - ۱۸۸)
(بَ تَ / تِ)
لغت نامه دهخدا
نعت مفعولی مرکب از برتافتن. رجوع به برتافتن و تافتن شود: عقلاء، شتر مادۀ برتافته پای. (منتهی الارب).
- برتافته شدن، خشمگین شدن. رجوع به تافته شدن شود
- برتافته شدن، خشمگین شدن. رجوع به تافته شدن شود
(بَ شُ تَ / تِ)
لغت نامه دهخدا
رجوع به آشفته شود، بلندی و ارتفاع در جایی یا عضوی، آماس. رجوع به برآمدن و برآمد شود
(لَ)
لغت نامه دهخدا
مرخم برگرفتن.
- برگرفت و نهاد، خفض و رفع. برداشت و گذاشت. به مجاز، فیصله دادن کارها و جابجا کردن چیزها: شبانگاه بزاز چون از ستد و داد و برگرفت و نهاد فارغ شد، به خانه بازآمد. (سندبادنامه ص 240)
- برگرفت و نهاد، خفض و رفع. برداشت و گذاشت. به مجاز، فیصله دادن کارها و جابجا کردن چیزها: شبانگاه بزاز چون از ستد و داد و برگرفت و نهاد فارغ شد، به خانه بازآمد. (سندبادنامه ص 240)
تیره ای از ایل ممزایی ایل چهارلنگ بختیاری. (از جغرافیای سیاسی کیهان ص 75)
(بَرْ، رَ تَ / تِ)
لغت نامه دهخدا
بلندشده و بالاشده. (آنندراج). رفع. مرتفع:
مر امید را هست دامن فراخ
درختی است بررفته بسیار شاخ.
اسدی.
ای گردگرد گنبد بررفته
خانه وفا بدست جفا رفته.
ناصرخسرو.
گهی بمرکب پوینده قعر بحر شکافت
گهی به رایت بررفته اوج چرخ بسود.
مسعودسعد.
، بالا زدن:
چو دریا برمزن موجی که داری
مپر بالاتر از اوجی که داری.
نظامی.
- آستین برزدن، بسوی بالا عطف دادن. (یادداشت مؤلف). بالا زدن سرآستین. مالیدن آستین. ورمالیدن آن. دولا کردن آن. دوتا کردن آن:
آستین برزده ای دست به گل برزده ای
غنچه ای چند ازاو تازه و نوبر چده ای.
منوچهری.
چو سنبل تو سر ازطرف یاسمین برزد
غمت بریختن خونم آستین برزد.
ظهیر.
- علم برزدن، برافراشتن آن. بالا بردن آن:
چون صبح بفال نیک روزی
برزد علم جهان فروزی.
نظامی.
چو عالم برزد آن زرین علم را
کزو تاراج باشد سیل غم را.
نظامی.
، افشاندن. پاشیدن:
همه ره همی آب را برزدند
تو گفتی گلابی بعنبر زدند.
فردوسی.
، رسیدن کشتی به کنارۀ دریا. (برهان). رسیدن بر لب دریا، پهلو بیکدیگر زدن. (آنندراج).
- این برآن آن براین برزدن، بجان هم انداختن. به روی هم داشتن دو تن را:
زهر کس همی خواسته بستدی
همی این بر آن آن بر این برزدی.
فردوسی.
همی این بر آن برزد و آن براین
چنین تا دو مهتر گرفتند کین.
فردوسی.
- ، یکدیگر را کوفتن:
همی برزنند این بر آن آن بر این
ز خون یلان سرخ گردد زمین.
فردوسی.
- بهم برزدن، برهم زدن. درهم آمیختن به قصد از بین بردن شکل چیزی و به مجاز، پراکندن و از میان بردن:
همه نیستان آتش اندر زدند
سپه را یکایک بهم برزدند.
فردوسی.
ز بیگانگان شهرها بستدم
همه دشمنان را به هم برزدم.
فردوسی.
گرانمایگان از پس اندر شدند
چنان لشکری را بهم برزدند.
فردوسی.
، کنایه از همسری کردن و برابری کردن. (برهان) (انجمن آرا) (آنندراج). با کسی برابری کردن و از او گذشتن. برتری یافتن:
چندین حریر و حله که گسترد بر درخت
مانا که برزدند به قرقوب و شوشتر.
کسائی.
من از این شادی برجستم و دو چنگ زدم
اندر آن زلف که با مشک زند بویش بر.
فرخی.
پدر از مردی از شیر برد هزمان دست
پسر از مردی با پیل زند هزمان بر.
فرخی.
اثر غالیۀ عیدی نارفته هنوز
زان بناگوش که با سیم زند رنگش بر.
فرخی.
با خشم تو دم زند دل دوزخ
با حلم تو برزند که سینا
با نیکوان برزن اگر برزند بحسن
هرچند برزنند هم او میر برزن است.
یوسف عروضی.
گه منزل او برزده بر سغد سمرقند
گه مجلس او طعنه زده باغ ارم را.
انوری.
، همسری و برابری دو زن با یکدیگر، بهم برآوردن. (آنندراج) (برهان)، غارت کردن. دستبرد کردن. غارت و چپاول و دزدی کردن بشتاب و بازگشتن بسرعت. (یادداشت مؤلف)، ازهم جدا کردن. (برهان) (آنندراج)، نصب کردن. (یادداشت مؤلف)، کشیدن. تصویر کردن: و بفرمود تا شکل انطاکیه برزدند و قومی را از اهل انطاکیه با خویشتن آورد. (فارسنامه).
به تیشه صورت شیرین بر آن سنگ
چنان برزد که مانی نقش ارژنگ.
نظامی.
، بیرون دادن. (یادداشت مؤلف)، بیرون کردن. بالا کردن.
- سر برزدن، سر بیرون آوردن. سر بیرون کردن. سر بالا کردن:
هرآنکس که از باره سربرزدی
زمانه سرش را همی درزدی.
فردوسی.
چنگ من و دامن نیاز تو تا تو
سر ز گریبان ناز برزده داری.
سوزنی.
هین زلای نفی ها سربرزنید
وین خیال و وهم یکسو افکنید.
مولوی.
، پیدا آمدن. پیدا شدن. بیرون آمدن:
وز آنسو چو از شهر برزد سپاه
سوی جنگ شد اسرت کینه خواه.
اسدی (گرشاسب نامه).
- آفتاب برزدن، طلوع کردن. طالع شدن. دمیدن:
گاه سحر بود کنون سخت زود
برزند از مغرب تیغ آفتاب.
ناصرخسرو.
- سر برزدن، پیدا شدن. پدید آمدن.بیرون آمدن:
که از تخمۀ تور و از کیقیاد
یکی شاه سربرزند پر ز داد.
فردوسی.
چو سنبل تو سر از طرف یاسمین برزد
غمت به ریختن خونم آستین برزد.
ظهیر فاریابی.
- ، سرزدن. طلوع کردن. طالع شدن. رسیدن. سر برون آوردن. بیرون آمدن:
بگشت اندرین نیز یکشب سپهر
چو برزد سر از کوه تابنده مهر.
فردوسی.
چو خورشید برزد سر از کوهسار
سیاوش بیامد بر شهریار.
فردوسی.
چو خورشید برزد سر ازتیغ کوه
ز گیتی بیامد ز هر سو گروه.
فردوسی.
چو آفتاب سر از کوه باختر برزد
بخواست باده و سوی شکار کرد آهنگ.
فرخی.
چو روزی که باشد (ظ: آرد) بخاور گریغ
هم از باختر برزند باز تیغ.
عنصری.
سر از البرز برزد قرص خورشید
چو خون آلوده دزدی سر ز مکمن.
منوچهری.
بنگر کز اعتدال چو سر برزد
با خورچه چند چیز هویدا شد.
ناصرخسرو.
سوی باختر کرد شب روی و برزد
سپاه سپیده دم از کوی سربر.
ناصرخسرو.
چونکه نور صبحدم سر برزند
کرکس زرین گردون پر زند.
مولوی.
- شعاع برزدن، پرتو افکندن:
سزد که پروین بارد زچشم من شب و روز
کنون کزین دو شب من شعاع برزد پرو.
کسایی.
، نواختن. به نوازش درآوردن:
چو برزد باربد برخشک رودی
بدین تری که برگفتم سرودی.
نظامی.
، دمیدن. وزیدن:
هر آنگه که برزد یکی باد سرد
چوزنگی برانگیخت ز انگشت گرد.
فردوسی.
، بیرون کردن از سینه. (یادداشت مؤلف). کشیدن. برکشیدن.
- آتش جگرسوز برزدن، آه سوزان کشیدن:
مجنون ز گزاف این سیه روز
برزد ز دل آتشی جگرسوز.
نظامی.
- آواز برزدن، بانگ برزدن برکسی:
بتندی برزد آوازی به شاپور
که از خود شرم دار ای از خدا دور.
نظامی.
- باد سرد یا سرد باد برزدن، آه کشیدن:
جهاندار برزد یکی باد سرد
شد آن لعل رخسار چون برگ زرد.
فردوسی.
دو چشم کیانی بهم برنهاد
بپژمردو برزد یکی سرد باد.
فردوسی.
از این آگهی شد رخ شاه زرد
بنالید و برزد یکی باد سرد.
فردوسی.
- بانگ برزدن، نعره برزدن. بانگ برآوردن:
بوزنه جست و گریز اندر زمی
بانگ برزد ازکروز و خرمی.
رودکی.
یکی بانگ برزد بخواب اندرون
که لرزان شد آن خانه صدستون.
فردوسی.
چون محمد شدی ز مسعودی
بانگ برزن بکوس محمودی.
نظامی.
وز آن پس مهر لؤلؤ بر شکر زد
بعناب و طبرزد بانگ برزد.
نظامی.
چون رسید او پیشتر نزدیک صف
بانگ برزد شیر هان ای ناخلف.
مولوی.
طوطی اندر گفت آمد درزمان
بانگ بر درویش برزد کای فلان.
مولوی.
- جوش برزدن، جوش برآوردن:
چون برزدی از نفیر جوشی
گفتی غزلی به هر خروشی.
نظامی.
- داستان برزدن، بازگفتن داستان:
یکی داستان برزد آن شهریار
ز کار خود و گردش روزگار.
فردوسی.
- دم برزدن، نفس کشیدن.
- ، به مجاز، استراحت کردن. رفع خستگی کردن:
کنون گاه جنگ من آمد فراز
تو دم برزن ای گرد گردن فراز.
فردوسی.
بفرمود تا خوردنی آورند
همه لشکر آنجای دم برزنند.
فردوسی.
به قاچارباشی فرود آمدند
نشستند ویک بار دم برزدند.
فردوسی.
- زمزمه برزدن، زمزمه کردن:
پند حکیم بیش ازین در من اثر نمی کند
کیست که برزند یکی زمزمۀ قلندری.
سعدی.
- غیو برزدن، بانگ برزدن:
یکی از جای برجستم چنان شیر بیابانی
و غیوی برزدم چون شیر بر روباه درغانی.
ابوالعباس.
- نعره برزدن، بانگ برزدن:
یکی نعره برزد پر از خشم و کین
بزد رستم شیر را بر زمین.
فردوسی.
- نفس برزدن، نفس کشیدن. دم زدن.
- ، سخن گفتن:
قیصر از بیم برنزد نفسی
دخترش داد و عذرخواست بسی.
نظامی.
- نفس سرد برزدن، آه کشیدن. باد سرد برآوردن:
سپاهی که چندان ندیده ست کس
از انده یکی سرد برزد نفس.
فردوسی.
- نوا برزدن، نوا زدن. نواختن نوا:
چوبرزد باربد زینسان نوایی
نکیسا کرد از آن خوشتر ادایی.
نظامی.
به هر پرده که او برزد نوایی
ملک دادش پر از گوهر قبایی.
نظامی.
، در اصطلاح آنست که دو کس انگشتان از دو طرف پیش آورند و حساب بردن و باختن کنند. (انجمن آرا) (آنندراج) (برهان) :
اینک سر و زر ز من ازو بوس و کنار
با دلبر خویش هرگز این بر نزدیم.
ظهوری (انجمن آرا).
، روبرو شدن و مقابل شدن. (آنندراج)
مر امید را هست دامن فراخ
درختی است بررفته بسیار شاخ.
اسدی.
ای گردگرد گنبد بررفته
خانه وفا بدست جفا رفته.
ناصرخسرو.
گهی بمرکب پوینده قعر بحر شکافت
گهی به رایت بررفته اوج چرخ بسود.
مسعودسعد.
، بالا زدن:
چو دریا برمزن موجی که داری
مپر بالاتر از اوجی که داری.
نظامی.
- آستین برزدن، بسوی بالا عطف دادن. (یادداشت مؤلف). بالا زدن سرآستین. مالیدن آستین. ورمالیدن آن. دولا کردن آن. دوتا کردن آن:
آستین برزده ای دست به گل برزده ای
غنچه ای چند ازاو تازه و نوبر چده ای.
منوچهری.
چو سنبل تو سر ازطرف یاسمین برزد
غمت بریختن خونم آستین برزد.
ظهیر.
- علم برزدن، برافراشتن آن. بالا بردن آن:
چون صبح بفال نیک روزی
برزد علم جهان فروزی.
نظامی.
چو عالم برزد آن زرین علم را
کزو تاراج باشد سیل غم را.
نظامی.
، افشاندن. پاشیدن:
همه ره همی آب را برزدند
تو گفتی گلابی بعنبر زدند.
فردوسی.
، رسیدن کشتی به کنارۀ دریا. (برهان). رسیدن بر لب دریا، پهلو بیکدیگر زدن. (آنندراج).
- این برآن آن براین برزدن، بجان هم انداختن. به روی هم داشتن دو تن را:
زهر کس همی خواسته بستدی
همی این بر آن آن بر این برزدی.
فردوسی.
همی این بر آن برزد و آن براین
چنین تا دو مهتر گرفتند کین.
فردوسی.
- ، یکدیگر را کوفتن:
همی برزنند این بر آن آن بر این
ز خون یلان سرخ گردد زمین.
فردوسی.
- بهم برزدن، برهم زدن. درهم آمیختن به قصد از بین بردن شکل چیزی و به مجاز، پراکندن و از میان بردن:
همه نیستان آتش اندر زدند
سپه را یکایک بهم برزدند.
فردوسی.
ز بیگانگان شهرها بستدم
همه دشمنان را به هم برزدم.
فردوسی.
گرانمایگان از پس اندر شدند
چنان لشکری را بهم برزدند.
فردوسی.
، کنایه از همسری کردن و برابری کردن. (برهان) (انجمن آرا) (آنندراج). با کسی برابری کردن و از او گذشتن. برتری یافتن:
چندین حریر و حله که گسترد بر درخت
مانا که برزدند به قرقوب و شوشتر.
کسائی.
من از این شادی برجستم و دو چنگ زدم
اندر آن زلف که با مشک زند بویش بر.
فرخی.
پدر از مردی از شیر برد هزمان دست
پسر از مردی با پیل زند هزمان بر.
فرخی.
اثر غالیۀ عیدی نارفته هنوز
زان بناگوش که با سیم زند رنگش بر.
فرخی.
با خشم تو دم زند دل دوزخ
با حلم تو برزند که سینا
با نیکوان برزن اگر برزند بحسن
هرچند برزنند هم او میر برزن است.
یوسف عروضی.
گه منزل او برزده بر سغد سمرقند
گه مجلس او طعنه زده باغ ارم را.
انوری.
، همسری و برابری دو زن با یکدیگر، بهم برآوردن. (آنندراج) (برهان)، غارت کردن. دستبرد کردن. غارت و چپاول و دزدی کردن بشتاب و بازگشتن بسرعت. (یادداشت مؤلف)، ازهم جدا کردن. (برهان) (آنندراج)، نصب کردن. (یادداشت مؤلف)، کشیدن. تصویر کردن: و بفرمود تا شکل انطاکیه برزدند و قومی را از اهل انطاکیه با خویشتن آورد. (فارسنامه).
به تیشه صورت شیرین بر آن سنگ
چنان برزد که مانی نقش ارژنگ.
نظامی.
، بیرون دادن. (یادداشت مؤلف)، بیرون کردن. بالا کردن.
- سر برزدن، سر بیرون آوردن. سر بیرون کردن. سر بالا کردن:
هرآنکس که از باره سربرزدی
زمانه سرش را همی درزدی.
فردوسی.
چنگ من و دامن نیاز تو تا تو
سر ز گریبان ناز برزده داری.
سوزنی.
هین زلای نفی ها سربرزنید
وین خیال و وهم یکسو افکنید.
مولوی.
، پیدا آمدن. پیدا شدن. بیرون آمدن:
وز آنسو چو از شهر برزد سپاه
سوی جنگ شد اسرت کینه خواه.
اسدی (گرشاسب نامه).
- آفتاب برزدن، طلوع کردن. طالع شدن. دمیدن:
گاه سحر بود کنون سخت زود
برزند از مغرب تیغ آفتاب.
ناصرخسرو.
- سر برزدن، پیدا شدن. پدید آمدن.بیرون آمدن:
که از تخمۀ تور و از کیقیاد
یکی شاه سربرزند پر ز داد.
فردوسی.
چو سنبل تو سر از طرف یاسمین برزد
غمت به ریختن خونم آستین برزد.
ظهیر فاریابی.
- ، سرزدن. طلوع کردن. طالع شدن. رسیدن. سر برون آوردن. بیرون آمدن:
بگشت اندرین نیز یکشب سپهر
چو برزد سر از کوه تابنده مهر.
فردوسی.
چو خورشید برزد سر از کوهسار
سیاوش بیامد بر شهریار.
فردوسی.
چو خورشید برزد سر ازتیغ کوه
ز گیتی بیامد ز هر سو گروه.
فردوسی.
چو آفتاب سر از کوه باختر برزد
بخواست باده و سوی شکار کرد آهنگ.
فرخی.
چو روزی که باشد (ظ: آرد) بخاور گریغ
هم از باختر برزند باز تیغ.
عنصری.
سر از البرز برزد قرص خورشید
چو خون آلوده دزدی سر ز مکمن.
منوچهری.
بنگر کز اعتدال چو سر برزد
با خورچه چند چیز هویدا شد.
ناصرخسرو.
سوی باختر کرد شب روی و برزد
سپاه سپیده دم از کوی سربر.
ناصرخسرو.
چونکه نور صبحدم سر برزند
کرکس زرین گردون پر زند.
مولوی.
- شعاع برزدن، پرتو افکندن:
سزد که پروین بارد زچشم من شب و روز
کنون کزین دو شب من شعاع برزد پرو.
کسایی.
، نواختن. به نوازش درآوردن:
چو برزد باربد برخشک رودی
بدین تری که برگفتم سرودی.
نظامی.
، دمیدن. وزیدن:
هر آنگه که برزد یکی باد سرد
چوزنگی برانگیخت ز انگشت گرد.
فردوسی.
، بیرون کردن از سینه. (یادداشت مؤلف). کشیدن. برکشیدن.
- آتش جگرسوز برزدن، آه سوزان کشیدن:
مجنون ز گزاف این سیه روز
برزد ز دل آتشی جگرسوز.
نظامی.
- آواز برزدن، بانگ برزدن برکسی:
بتندی برزد آوازی به شاپور
که از خود شرم دار ای از خدا دور.
نظامی.
- باد سرد یا سرد باد برزدن، آه کشیدن:
جهاندار برزد یکی باد سرد
شد آن لعل رخسار چون برگ زرد.
فردوسی.
دو چشم کیانی بهم برنهاد
بپژمردو برزد یکی سرد باد.
فردوسی.
از این آگهی شد رخ شاه زرد
بنالید و برزد یکی باد سرد.
فردوسی.
- بانگ برزدن، نعره برزدن. بانگ برآوردن:
بوزنه جست و گریز اندر زمی
بانگ برزد ازکروز و خرمی.
رودکی.
یکی بانگ برزد بخواب اندرون
که لرزان شد آن خانه صدستون.
فردوسی.
چون محمد شدی ز مسعودی
بانگ برزن بکوس محمودی.
نظامی.
وز آن پس مهر لؤلؤ بر شکر زد
بعناب و طبرزد بانگ برزد.
نظامی.
چون رسید او پیشتر نزدیک صف
بانگ برزد شیر هان ای ناخلف.
مولوی.
طوطی اندر گفت آمد درزمان
بانگ بر درویش برزد کای فلان.
مولوی.
- جوش برزدن، جوش برآوردن:
چون برزدی از نفیر جوشی
گفتی غزلی به هر خروشی.
نظامی.
- داستان برزدن، بازگفتن داستان:
یکی داستان برزد آن شهریار
ز کار خود و گردش روزگار.
فردوسی.
- دم برزدن، نفس کشیدن.
- ، به مجاز، استراحت کردن. رفع خستگی کردن:
کنون گاه جنگ من آمد فراز
تو دم برزن ای گرد گردن فراز.
فردوسی.
بفرمود تا خوردنی آورند
همه لشکر آنجای دم برزنند.
فردوسی.
به قاچارباشی فرود آمدند
نشستند ویک بار دم برزدند.
فردوسی.
- زمزمه برزدن، زمزمه کردن:
پند حکیم بیش ازین در من اثر نمی کند
کیست که برزند یکی زمزمۀ قلندری.
سعدی.
- غیو برزدن، بانگ برزدن:
یکی از جای برجستم چنان شیر بیابانی
و غیوی برزدم چون شیر بر روباه درغانی.
ابوالعباس.
- نعره برزدن، بانگ برزدن:
یکی نعره برزد پر از خشم و کین
بزد رستم شیر را بر زمین.
فردوسی.
- نفس برزدن، نفس کشیدن. دم زدن.
- ، سخن گفتن:
قیصر از بیم برنزد نفسی
دخترش داد و عذرخواست بسی.
نظامی.
- نفس سرد برزدن، آه کشیدن. باد سرد برآوردن:
سپاهی که چندان ندیده ست کس
از انده یکی سرد برزد نفس.
فردوسی.
- نوا برزدن، نوا زدن. نواختن نوا:
چوبرزد باربد زینسان نوایی
نکیسا کرد از آن خوشتر ادایی.
نظامی.
به هر پرده که او برزد نوایی
ملک دادش پر از گوهر قبایی.
نظامی.
، در اصطلاح آنست که دو کس انگشتان از دو طرف پیش آورند و حساب بردن و باختن کنند. (انجمن آرا) (آنندراج) (برهان) :
اینک سر و زر ز من ازو بوس و کنار
با دلبر خویش هرگز این بر نزدیم.
ظهوری (انجمن آرا).
، روبرو شدن و مقابل شدن. (آنندراج)
(سَ گِ رِ تَ)
لغت نامه دهخدا
دهی از دهستان کاغۀ بخش دورود شهرستان بروجرد. دارای 103 تن سکنه. آب آن از قنات و چشمه و محصول آن غلات و لبنیات است. شغل اهالی زراعت و گله داری. (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 6)
(مُ فَ رَ)
لغت نامه دهخدا
برداشتن چیزی. (آنندراج) (ناظم الاطباء). برداشتن از جایی. (فرهنگ فارسی معین). رفع: چون هامان خربزه به بازار آورد هرکس که می آمد یکی برمی گرفت. (قصص الانبیاء ص 57). پادشاه کتاب برگرفت و در وی نگریست. (سندبادنامه ص 261).
ز خر برگیرم و بر خود نهم بار
خران را خنده می آید بدین کار.
نظامی.
تشخیر، برگرفتن گلیم از پشت ستور. جحف، برگرفتن آب را. قش ّ، برگرفتن از خوان هر آنچه بر آن قادر توان شد. کشط، برگرفتن جل از پشت ستور. (از منتهی الارب).
ز خر برگیرم و بر خود نهم بار
خران را خنده می آید بدین کار.
نظامی.
تشخیر، برگرفتن گلیم از پشت ستور. جحف، برگرفتن آب را. قش ّ، برگرفتن از خوان هر آنچه بر آن قادر توان شد. کشط، برگرفتن جل از پشت ستور. (از منتهی الارب).
(مُ)
لغت نامه دهخدا
بالا رفتن. برشدن. صعود کردن. بر دویدن. به بالا بر شدن. بر فراز چیزی برآمدن. ارتقاء. (یادداشت مؤلف) :... تا یک بارکمند بدان کنگره اندر افکندند پس این مرد را گفتند بسم اﷲ اکنون کار تست بر رو و مرد حیله کرد و بر رفت. (ترجمه طبری بلعمی) ... پس مرد دیگر را صدهزار درهم بپذیرفتند تا بر رفت چون بسر کنگره رسید همچنان کردکه آن مرد نخستین کرده بود. (ترجمه طبری بلعمی).
گاه بر رفتن چو مرغ و گاه پیچیدن چو مار
گاه رهواری چو کبک و گاه برجستن چو گوی.
منوچهری.
و پیادگان بدان قوت ببرج بر رفتن گرفتند بکمندها... (تاریخ بیهقی).
اول بمراد عام نادان
بر رفت بمنبر پیمبر.
ناصرخسرو.
ایشان (فیل گوشان) می آمدند و بچنگال زمین می شکافتند و تا نیمۀ دیوار باغ بر می رفتند و با زمین می افتادند. (اسکندرنامۀ نسخۀ سعید نفیسی). پس بخت نصر بلند جای همچون مناره بکرد و آنجا بر رفت و فرود نگرید. (مجمل التواریخ). چون اجلش نزدیک آمد دو دختر داشت عیال را وصیت کرد که چون من بمیرم این دختران را برگیر و بر کوه بوقبیس بر رو. (تذکرهالاولیاء عطار).
هرکه صبر آورد گردون بر رود
هرکه حلوا خورد واپس تر رود.
مولوی.
پایه پایه بر توان رفتن ببام
هست جبری بودن اینجا طمع خام.
مولوی.
گاه بر رفتن چو مرغ و گاه پیچیدن چو مار
گاه رهواری چو کبک و گاه برجستن چو گوی.
منوچهری.
و پیادگان بدان قوت ببرج بر رفتن گرفتند بکمندها... (تاریخ بیهقی).
اول بمراد عام نادان
بر رفت بمنبر پیمبر.
ناصرخسرو.
ایشان (فیل گوشان) می آمدند و بچنگال زمین می شکافتند و تا نیمۀ دیوار باغ بر می رفتند و با زمین می افتادند. (اسکندرنامۀ نسخۀ سعید نفیسی). پس بخت نصر بلند جای همچون مناره بکرد و آنجا بر رفت و فرود نگرید. (مجمل التواریخ). چون اجلش نزدیک آمد دو دختر داشت عیال را وصیت کرد که چون من بمیرم این دختران را برگیر و بر کوه بوقبیس بر رو. (تذکرهالاولیاء عطار).
هرکه صبر آورد گردون بر رود
هرکه حلوا خورد واپس تر رود.
مولوی.
پایه پایه بر توان رفتن ببام
هست جبری بودن اینجا طمع خام.
مولوی.
(غَ دَ)
لغت نامه دهخدا
برنگرفته. مقابل گرفته.
- نابرگرفته کام، کام برنگرفته. کام نادیده:
یک لحظه بود این یا شبی کز عمر ماتاراج شد
ما همچنان لب بر لبی نابرگرفته کام را.
سعدی
- نابرگرفته کام، کام برنگرفته. کام نادیده:
یک لحظه بود این یا شبی کز عمر ماتاراج شد
ما همچنان لب بر لبی نابرگرفته کام را.
سعدی
(بَ تَ / تِ)
لغت نامه دهخدا
برگردانیده. برگردانده:
یکی سله از خنجر انباشته
یکایک سر تیغ برگاشته.
فردوسی.
و رجوع به برگاشتن شود، ربوده، برچیده، حمل شده. نقل شده، قبول شده. پذیرفته. مقبول، پوشانده شده، رانده. محوشده. تراشیده. (فرهنگ فارسی معین) ، کسی که دستگیری او کرده باشند. نواخته. پرورده. و بدین معنی اکثر ازخاک برگرفته مستعمل است. (از آنندراج) :
چون قطره برگرفتۀ خود را جهان سلیم
بر آسمان رساند و از کف رها کند.
محمدقلی سلیم (از آنندراج).
و رجوع به برگرفتن شود، برافراشته.
- برگرفته دنب، که دم خود بلند داشته باشد چون سگ و اسب و جز اینها: صیادی سگی معلّم داشت، ازین پهن بری، باریک ساقی، لاغرمیانی، فربه سرینی، افگنده گوشی، برگرفته دنبی. (سندبادنامه ص 200)
یکی سله از خنجر انباشته
یکایک سر تیغ برگاشته.
فردوسی.
و رجوع به برگاشتن شود، ربوده، برچیده، حمل شده. نقل شده، قبول شده. پذیرفته. مقبول، پوشانده شده، رانده. محوشده. تراشیده. (فرهنگ فارسی معین) ، کسی که دستگیری او کرده باشند. نواخته. پرورده. و بدین معنی اکثر ازخاک برگرفته مستعمل است. (از آنندراج) :
چون قطره برگرفتۀ خود را جهان سلیم
بر آسمان رساند و از کف رها کند.
محمدقلی سلیم (از آنندراج).
و رجوع به برگرفتن شود، برافراشته.
- برگرفته دنب، که دم خود بلند داشته باشد چون سگ و اسب و جز اینها: صیادی سگی معلّم داشت، ازین پهن بری، باریک ساقی، لاغرمیانی، فربه سرینی، افگنده گوشی، برگرفته دنبی. (سندبادنامه ص 200)
در آمده بدرون رفته، شانه خالی کرده، پاره شده تغییر یافته: کف فرش در رفته است، منهای مفروق: خرج در رفته دو هزار ریال برایش باقی مانده
برگشته برگردیده، برگردانیده، پیچیده، سوراخ کرده سفته، تحمل کرده تاب آورده
((~. گِ رِ تَ))
فرهنگ فارسی معین
برداشتن، از جایی به جایی نقل کردن، جدا کردن، منشعب کردن، آغاز کردن، دور کردن، ربودن
((دَ گِ رِ تَ))
فرهنگ فارسی معین
تأثیر کردن، اثر کردن، روشن شدن، شعله ور شدن، در پیش گرفتن، آغاز کردن، پذیرفتن
اخذ کردن، اقتباس کردن، بر داشتن، گرفتن