- صارفی (رِ)
سمعانی گوید: ابوعبدالرحمن بن ربیعه بدین نسبت مشهور است و او صیرفی است و هردو به یک معنی باشد. وی از مردم کوفه است و از شعبی و از وی ابن عیینه روایت کند. (الانساب سمعانی ص 347)
معنی صارفی - جستجوی لغت در جدول جو
پیشنهاد واژه بر اساس جستجوی شما
صراف، آنکه شغلش داد و ستد پول یا عوض کردن پولی با پول دیگر است، آنکه پول خوب را از بد جدا می کند، زرشناس
پاکیزه، خالص، ناب، پاک و روشن، زلال، صاف
ظرفی با سوراخ های ریز که در آن برخی از خوردنی ها را صاف می کنند یا آب آن ها را می گیرند، هر نوع ابزاری که به وسیلۀ آن مایعی را صاف می کنند
صافی شدن: پاک و پاکیزه شدن، بی آلایش شدن،برای مثال بسیار سفر باید تا پخته شود خامی / صوفی نشود صافی تا در نکشد جامی (سعدی۲ - ۵۸۷) ، کنایه از بی غل و غش شدن
ظرفی با سوراخ های ریز که در آن برخی از خوردنی ها را صاف می کنند یا آب آن ها را می گیرند، هر نوع ابزاری که به وسیلۀ آن مایعی را صاف می کنند
صافی شدن: پاک و پاکیزه شدن، بی آلایش شدن،
کوهی است در قبلی مدینه که بر آن آب و گیاهی نیست، (معجم البلدان)
کشتیبان، (منتهی الارب) (مهذب الاسماء)، تیر کشتی، (منتهی الارب)
(صَ)
لغت نامه دهخدا
شاعری است و مؤلف آتشکده نویسد: نام او صلاح الدین و گویند او را باخواجه سلمان نسبتی است الحق شعر وی خالی از امتیاز نیست وی از تلامذۀ مولانا محتشم کاشی بود، از اوست:
با تو رشکم کشد و بی تو جدائی چه کنم
می کشم اینهمه از دیدن و نادیدن تو.
#
چو ز رفتن تو مردم تو نشاط کن که هرگز
به مراد خاطر خود به از این سفر نکردی.
#
صرفی ز عشق دوست به نوعی نمرده ای
کز دشمنان به مرگ تو خرم شود کسی.
(از آتشکدۀ آذر ذیل شعرای ساوه).
صادقی کتابدار در مجمع الخواص آرد: وی شاعر خوبی است. فقیر با او ملاقات نکرده ام ولی این ابیاتش را شنیده ام:
به سفر زمانه دایم چو منت غریب دارد
سرآن دیار گردم که تواش غریب باشی
بگذر ز چارۀ من بگذار تا بمیرم
من ناتوان که باشم که توام طبیب باشی ؟
اگرت نصیب از آن لب نرسد مرنج صرفی
گنه کسی چه باشد چو تو بی نصیب باشی ؟
#
غمی کز مرگ دشمن دارم اینست
که ترسم در غم او مرده باشد.
#
کشتندو سوختند مرا ای هما برو
کز قسمت تو هیچ در این استخوان نبود
گویا که می کشند مرا هرگز اینچنین
غوغای عام بر در زندان من نبود...
(مجمع الخواص ص 222).
و رجوع به قاموس الاعلام ترکی شود
شاعری است. صاحب مجمع الخواص آرد: وی ژولیده موی وبا وضع درویشی و بی سروپائی راه میرفت. به درویشی نبود. قضا را با وی رقیب شدیم عاقبت بجور خواجه زاده تاب نیاورده به نحوی ترکش کرد که ممنون و منت دار شدیم کمتر کسی صرفش را بدین نحو می داند. اسم وی با مسمّی ̍مطابق و طبع شعر او هم صحیح و سالم بود. از اوست:
چه دمی بودکه عاشق سر کوی یار گیرد
به هزار امیدواری سر رهگذار گیرد.
(از تذکرۀ مجمع الخواص صص 278-279)
با تو رشکم کشد و بی تو جدائی چه کنم
می کشم اینهمه از دیدن و نادیدن تو.
#
چو ز رفتن تو مردم تو نشاط کن که هرگز
به مراد خاطر خود به از این سفر نکردی.
#
صرفی ز عشق دوست به نوعی نمرده ای
کز دشمنان به مرگ تو خرم شود کسی.
(از آتشکدۀ آذر ذیل شعرای ساوه).
صادقی کتابدار در مجمع الخواص آرد: وی شاعر خوبی است. فقیر با او ملاقات نکرده ام ولی این ابیاتش را شنیده ام:
به سفر زمانه دایم چو منت غریب دارد
سرآن دیار گردم که تواش غریب باشی
بگذر ز چارۀ من بگذار تا بمیرم
من ناتوان که باشم که توام طبیب باشی ؟
اگرت نصیب از آن لب نرسد مرنج صرفی
گنه کسی چه باشد چو تو بی نصیب باشی ؟
#
غمی کز مرگ دشمن دارم اینست
که ترسم در غم او مرده باشد.
#
کشتندو سوختند مرا ای هما برو
کز قسمت تو هیچ در این استخوان نبود
گویا که می کشند مرا هرگز اینچنین
غوغای عام بر در زندان من نبود...
(مجمع الخواص ص 222).
و رجوع به قاموس الاعلام ترکی شود
شاعری است. صاحب مجمع الخواص آرد: وی ژولیده موی وبا وضع درویشی و بی سروپائی راه میرفت. به درویشی نبود. قضا را با وی رقیب شدیم عاقبت بجور خواجه زاده تاب نیاورده به نحوی ترکش کرد که ممنون و منت دار شدیم کمتر کسی صرفش را بدین نحو می داند. اسم وی با مسمّی ̍مطابق و طبع شعر او هم صحیح و سالم بود. از اوست:
چه دمی بودکه عاشق سر کوی یار گیرد
به هزار امیدواری سر رهگذار گیرد.
(از تذکرۀ مجمع الخواص صص 278-279)
(صَ رَ فی ی)
لغت نامه دهخدا
از نجائب منسوب اند بسوی صرف که قبیله ای است. (منتهی الارب). و گویند صدفی است. (از اقرب الموارد)
ظرفی که بدان مایعی را تصفیه کنند، پارچه ای که با آن تفالۀچیزها گیرند، آلت تصفیه، مصفاه، پالونه، راووق، مبزل، صافی که در داروسازی جالینوسی از همه بیشتر مورداستفاده قرار میگیرد صافی چین داری است که از کاغذ بدون چسب تهیه شده است و حتی المقدور باید کاغذهای صافی سفید را بکار برند زیراکاغذ صافی خاکستری مواد غیرخالص مخصوصاً اکسید دوفردر بر دارد، صافی چین دار بایستی به اندازۀ کافی درقیف وارد شود ولی نباید در لولۀ آن وارد شود و نیزلبۀ صافی نبایستی از لبۀ قیف بالاتر بایستد، اسیدها و معرف ها بر روی صافی کاغذی اثر میکند و این قبیل مواد را به کمک قیفی که دارای صفحۀ سوراخ دار و یا محتوی شن و یا پنبۀ شیشه ای میباشد صاف میکنند، پنبۀ شیشه ای عبارت از شیشه ای است که بشکل نخ درآمده است و نرمی ابریشم را دارد،
چندین سال است از صافی هایی که با شیشۀ متخلخل ساخته شده است استفاده میکنند، صافی های پشمی را نیز برای صاف کردن شربت ها و مایعات غلیظ دیگر بکار میبرند و مهمترین آنها عبارت است از تکۀ پارچۀ پشمی - نمدی و امثال آن که چهار گوشه اش به چهارچوبی متصل شده است و آن را بلانشه یا اتامین مینامند، نوعی از این صافی ها وجود دارد که پارچۀ پشمی آن مخروطی شکل و رأس آن رو به پایین و قاعده آن به حلقۀ آهنی متصل و ریسمانی به رأس آن دوخته شده است، در مواردی که منافذ صافی گرفته شود به کمک این ریسمان صافی را تکان میدهند تا در اثر حرکت و جابجا شدن مایع و رسوب آن منافذ صافی بازگردد، این نوع صافی پشمی را صافی سقراط مینامند، (کارآموزی داروسازی جنیدی صص 34 - 35)
چندین سال است از صافی هایی که با شیشۀ متخلخل ساخته شده است استفاده میکنند، صافی های پشمی را نیز برای صاف کردن شربت ها و مایعات غلیظ دیگر بکار میبرند و مهمترین آنها عبارت است از تکۀ پارچۀ پشمی - نمدی و امثال آن که چهار گوشه اش به چهارچوبی متصل شده است و آن را بلانشه یا اتامین مینامند، نوعی از این صافی ها وجود دارد که پارچۀ پشمی آن مخروطی شکل و رأس آن رو به پایین و قاعده آن به حلقۀ آهنی متصل و ریسمانی به رأس آن دوخته شده است، در مواردی که منافذ صافی گرفته شود به کمک این ریسمان صافی را تکان میدهند تا در اثر حرکت و جابجا شدن مایع و رسوب آن منافذ صافی بازگردد، این نوع صافی پشمی را صافی سقراط مینامند، (کارآموزی داروسازی جنیدی صص 34 - 35)
ابن ابراهیم بن حسن مقری طرسوسی ضریر، مکنی به ابی البرکات، وی تعبیر خواب میکرد، سپس به حدیث رو آورد و از علی عاقولی و ابراهیم مقدسی خطیب حدیث شنید و بسال 527 هجری قمری درگذشت و در باب الصغیر دفن شد، (تهذیب تاریخ ابن عساکر ج 6 ص 361)
ابن عبداﷲ ارمنی، مکنی به ابی الحسن، وی حدیث از نصر بن ابراهیم زاهد شنید، ابن عساکرگوید: از وی نوشتم، مردی خیّر و مواظب بر جماعت و کثیرالنافله بود و بسال 538 هجری قمری درگذشت و در باب الصغیر دفن شد، (تهذیب تاریخ ابن عساکر ج 6 ص 361)
خادم خاص سلطان محمود و مهتر ساقیان وی. بیهقی آرد: امیر محمود خادمی خاص را که او را صافی میگفتند و چنین غلامان (ساقیان به دست او بودند آواز داد و گفت طغرل رابه نزد برادرم فرست. (تاریخ بیهقی چ فیاض ص 253)
مولانا صافی وی از شیخ زادگان کوه صاف است و در نظم تتبع خواجه علیه الرحمه میکرد، این مطلع از اوست:
ساقیا سرخوشم و بادۀ صافم داری
گر کنم سرخوشی آن به که معافم داری،
(مجالس النفائس ص 79، 80، 255)
وی از حاجبان ایلک بود و نام وی در ترجمه تاریخ یمینی (ص 233) آمده است
ابن عبداﷲ ارمنی، مکنی به ابی الحسن، وی حدیث از نصر بن ابراهیم زاهد شنید، ابن عساکرگوید: از وی نوشتم، مردی خیّر و مواظب بر جماعت و کثیرالنافله بود و بسال 538 هجری قمری درگذشت و در باب الصغیر دفن شد، (تهذیب تاریخ ابن عساکر ج 6 ص 361)
خادم خاص سلطان محمود و مهتر ساقیان وی. بیهقی آرد: امیر محمود خادمی خاص را که او را صافی میگفتند و چنین غلامان (ساقیان به دست او بودند آواز داد و گفت طغرل رابه نزد برادرم فرست. (تاریخ بیهقی چ فیاض ص 253)
مولانا صافی وی از شیخ زادگان کوه صاف است و در نظم تتبع خواجه علیه الرحمه میکرد، این مطلع از اوست:
ساقیا سرخوشم و بادۀ صافم داری
گر کنم سرخوشی آن به که معافم داری،
(مجالس النفائس ص 79، 80، 255)
وی از حاجبان ایلک بود و نام وی در ترجمه تاریخ یمینی (ص 233) آمده است
نعت فاعلی از صفوه و صفا، نقیض کدر، روشن، شفاف، خالص، بی درد، بی غش، پاکیزه، ناب، مروق، بی آمیغ، زلال، خلاف دردی:
دل از عیب صافی ّ و صوفی بنام
به درویشی اندر شده شادکام،
فردوسی،
رادمردان را هنگام عصیر
شاید ار می نبود صافی و ناب،
منوچهری،
چو مشک بویا لیکنش نافه بود ز غژب
چو شیر صافی پستانش بود از پاشنگ،
عسجدی،
بدینسان آب سرد و آتش گرم
هوای صافی و خاک مکدر،
ناصرخسرو،
کف کافیش بحری از جود است
طبع صافیش گنجی از حکم است،
مسعودسعد،
روشن و صافی ّ و بیقرار، تو گفتی
هست مگر ذوالفقار حیدر صفدر،
مسعودسعد،
که هرکه دین او پاک تر و عقیدت او صافی تر، در بزرگ داشت جانب ملوک ... مبالغت زیادتر واجب بیند، (کلیله و دمنه)،
روی صافیت باید آینه وار
همچو دندان شانه گل چه خوری،
خاقانی،
دردی ّ و سفال مفلسان راست
صافی ّ و صدف توانگران را،
خاقانی،
ره آورد عدم را توشۀ خاک
سرشت صافی آمد گوهر پاک،
نظامی،
گنج نظامی که طلسم افکن است
سینۀ صافی ّ و دل روشن است،
نظامی،
بسیار سفر باید تا پخته شود خامی
صوفی نشود صافی تا درنکشد جامی،
سعدی،
اگر یک قطره را دل برشکافی
برون آید از او صد بحر صافی،
شبستری،
ثریا چو در تاج مرجان صافی
زبانا چو در دهر قندیل راهب،
حسن متکلم،
ساقی که جامت از می صافی تهی مباد
چشم عنایتی به من دردنوش کن،
حافظ
دل از عیب صافی ّ و صوفی بنام
به درویشی اندر شده شادکام،
فردوسی،
رادمردان را هنگام عصیر
شاید ار می نبود صافی و ناب،
منوچهری،
چو مشک بویا لیکنش نافه بود ز غژب
چو شیر صافی پستانش بود از پاشنگ،
عسجدی،
بدینسان آب سرد و آتش گرم
هوای صافی و خاک مکدر،
ناصرخسرو،
کف کافیش بحری از جود است
طبع صافیش گنجی از حکم است،
مسعودسعد،
روشن و صافی ّ و بیقرار، تو گفتی
هست مگر ذوالفقار حیدر صفدر،
مسعودسعد،
که هرکه دین او پاک تر و عقیدت او صافی تر، در بزرگ داشت جانب ملوک ... مبالغت زیادتر واجب بیند، (کلیله و دمنه)،
روی صافیت باید آینه وار
همچو دندان شانه گل چه خوری،
خاقانی،
دردی ّ و سفال مفلسان راست
صافی ّ و صدف توانگران را،
خاقانی،
ره آورد عدم را توشۀ خاک
سرشت صافی آمد گوهر پاک،
نظامی،
گنج نظامی که طلسم افکن است
سینۀ صافی ّ و دل روشن است،
نظامی،
بسیار سفر باید تا پخته شود خامی
صوفی نشود صافی تا درنکشد جامی،
سعدی،
اگر یک قطره را دل برشکافی
برون آید از او صد بحر صافی،
شبستری،
ثریا چو در تاج مرجان صافی
زبانا چو در دهر قندیل راهب،
حسن متکلم،
ساقی که جامت از می صافی تهی مباد
چشم عنایتی به من دردنوش کن،
حافظ
(اُ)
لغت نامه دهخدا
شهر اورفا، بضبط سیاحان ونیزی معاصر سلطان ابوسعید ایلخانی. (تاریخ ادبیات برون ترجمه حکمت ج 3 ص 423) ، به لغت مغرب الاقصی نوعی از بادام کوهی است که آن را لوزالبربر گویند و روغن آن را زیت الهرجان خوانند. (برهان). لوزالسودان. ارجن. ارژن. بادام تهله. بخورک. ارجان. روغن جلّوز. رجوع به ارجان شود
(رِ فَ)
لغت نامه دهخدا
تأنیث صارف، داهیه. حادثه. رجوع به صارفات شود.
- قرینۀ صارفه، قرینه ای است که از انعقاد ظهور لفظ در معنی حقیقی آن ممانعت کرده و به معنی مجازی لفظ ظهور میدهد، یا ذهن شنونده را از معنی حقیقی لفظ صرف کرده و به معنی مجازی متوجه میکند. رجوع به قرینه شود
- قرینۀ صارفه، قرینه ای است که از انعقاد ظهور لفظ در معنی حقیقی آن ممانعت کرده و به معنی مجازی لفظ ظهور میدهد، یا ذهن شنونده را از معنی حقیقی لفظ صرف کرده و به معنی مجازی متوجه میکند. رجوع به قرینه شود
یکی از فرقه های کرد است در جنوب موصل که عبادات و عقاید آنان سرّی است وکسی را بر آن وقوف نیست، گویند کتاب ایشان به پارسی است و آثاری از دین باستان ایران و عقاید غلات در آن دیده میشود، این طائفه خود را از نسل عشیرۀ کاکه میدانند که از کرکوک بدانجا هجرت کرده اند، و جماعت کاکه را نیز آئینی مرموز است و با علی اللهیان نسبت تام دارند، گویند وجه تسمیۀ این طائفه به صارلی آن است که روحانیون ایشان بهشت را به مردم طائفه می فروختند و چون کسی بدینسان بهشت را مالک میشد میگفت: صارت لی الجنه، یعنی بهشت از آن من گردید، (تاریخ کرد رشیدیاسمی صص 124 - 125)
(رِ)
لغت نامه دهخدا
علأ بن عواز الخارفی از تابعین بوده است. وی از ابن عمرو روایت دارد و ابواسحاق الهمدانی از او روایت کند. (انساب سمعانی). واژه تابعی در تاریخ اسلام به فردی اطلاق می شود که یکی از یاران پیامبر را دیده و از او علم آموخته است، اما خود موفق به ملاقات با پیامبر اکرم (ص) نشده است. تابعین در سده اول هجری می زیستند و نقش مهمی در توسعه معارف اسلامی، به ویژه در زمینه روایت حدیث و فقه داشتند. نام های بزرگی چون حسن بصری، سعید بن مسیب و عطاء بن ابی رباح در شمار تابعین قرار دارند و آثار آنان در منابع معتبر اسلامی ثبت شده است.
(رِ)
لغت نامه دهخدا
مولا محمود عارفی هم عصر خاقانی و ملقب به سلمان ثانی است وفات او در حدود سال 840 هجری قمری در هرات اتفاق افتاد. دیوان غزلیاتش مشهور است. و از جمله اشعار اوست:
عهد کردم که نیایم بدر از میخانه
تابه آن دم که مرا پر نشود پیمانه.
(مجالس النفائس ص 194). و رجوع به رجال حبیب السیر ص 114 شود
عهد کردم که نیایم بدر از میخانه
تابه آن دم که مرا پر نشود پیمانه.
(مجالس النفائس ص 194). و رجوع به رجال حبیب السیر ص 114 شود
(صَ رَ فی ی)
لغت نامه دهخدا
مرد محتال و چاره گر و تصرف کننده در کارها. چاره گر. حیله گر. رجوع به صیرف شود، سیم سره کننده. ج، صیارفه، صیاریف. (منتهی الارب). صراف. (غیاث اللغات) (دهار) :
هر کسی و کار خویش و هر دلی و یار خویش
صیرفی بهتر شناسد قیمت دینار خویش.
ابوعبداﷲ خفیف.
آن به گهر هم کدر و هم صفی
هم محک و هم زر و هم صیرفی.
نظامی
هر کسی و کار خویش و هر دلی و یار خویش
صیرفی بهتر شناسد قیمت دینار خویش.
ابوعبداﷲ خفیف.
آن به گهر هم کدر و هم صفی
هم محک و هم زر و هم صیرفی.
نظامی
(صَ رَ)
لغت نامه دهخدا
عبداللطیف بیک. بسال 1257 هجری قمری متولد شد و در اسکندریه نشأت یافت و بخدمت دولت مصر درآمد و مناصبی یافت. بسال 1322 هجری قمری درگذشت. او را دیوانی مطبوع است. (معجم المطبوعات ستون 1219)
خواجه عبدالله. وی یکی از شاگردان یاقوت مستعصمی و از مشاهیر خطاطان است. بسال 742 هجری قمری درگذشت و در مقبرۀ چرنداب تبریز بخاک سپرده شد. (دانشمندان آذربایجان ص 238 و 239)
نام وی میرعلی و از شعرای فارس و از مردم کشمیر است. او راست:
سبوسبو ده و خم خم دل نژند مرا
قدح چه آب زند آتش بلند مرا.
(قاموس الاعلام ترکی)
ابن جبرائیل بن میکائیل. او راست: رسالۀ الجمع و اقسامه و صیغه. (کشف الظنون ذیل کلمه رساله)
ابوعلی بن حرب. از متکلمان خوارج و از بنی هلال است. (الفهرست ابن ندیم ص 258)
خواجه عبدالله. وی یکی از شاگردان یاقوت مستعصمی و از مشاهیر خطاطان است. بسال 742 هجری قمری درگذشت و در مقبرۀ چرنداب تبریز بخاک سپرده شد. (دانشمندان آذربایجان ص 238 و 239)
نام وی میرعلی و از شعرای فارس و از مردم کشمیر است. او راست:
سبوسبو ده و خم خم دل نژند مرا
قدح چه آب زند آتش بلند مرا.
(قاموس الاعلام ترکی)
ابن جبرائیل بن میکائیل. او راست: رسالۀ الجمع و اقسامه و صیغه. (کشف الظنون ذیل کلمه رساله)
ابوعلی بن حرب. از متکلمان خوارج و از بنی هلال است. (الفهرست ابن ندیم ص 258)
پاکیزه، خالص، شراب بی غش، پارچه یا ظرف مشبک مخصوصی که مایعات را از آن عبور داده صاف می کنند
صراف، عیارگیر
دیدن صرافی نمودن، دلیل بر عاملی طامع بود. اگر در خواب بیند صرافی کرد و بیننده مستور بود، دلیل است که علم و حکمت آموزد. اگر بازرگان است، از تجارت مال حاصل کند. محمد بن سیرین
دیدن صراف به خواب، دلیل بر مردی حذافه گوی است و دلیل که او را دین زیان دارد.
اگر درخواب بیند که صرافی نمود بی طمع، دلیل است که امانت بگذارد و امانت مردم نگهدارد. اگر به طمع کرد، تاویل به خلاف این است.
دیدن صراف به خواب، دلیل بر مردی حذافه گوی است و دلیل که او را دین زیان دارد.
اگر درخواب بیند که صرافی نمود بی طمع، دلیل است که امانت بگذارد و امانت مردم نگهدارد. اگر به طمع کرد، تاویل به خلاف این است.
جوهر نوشتاری