کندن زمین. کندن (چنانکه گودی چاهی را) . (منتهی الارب). کندن زمین را با آهنی چون بیل و کلند و امثال آن. (از منتهی الارب) .زمین کندن. (تاج المصادر بیهقی) (منتخب از غیاث). - حفر بئر، فروبردن چاه. گود کردن. فروکندن. حفر خرابه ها. - حفر چیزی، پاک کاویدن آن، چنانکه زمین را با آهن کنند. کاویدن. کاوش کردن. (فرهنگ فارسی معین). ، حفر مراءه، آرامش با وی، لاغر کردن. (تاج المصادر بیهقی)، حفر عنز، لاغر کردن ماده بز را، حفر ثری فلان، تفتیش کار او کردن و بر آن واقف شدن، حفر صبی، افتادن دندانهای شیری کودک، غیث لایحفره احد، باران که اقصای آن کس نمیداند، تباه شدن بن دندانهای. دمیدگی و تباهی بن دندانها. تباهی دندان. (مهذب الاسماء). شوخ گرفتن بن دندان. (تاج المصادر بیهقی)، {{اسم مصدر}} کاوش
کندن زمین. کندن (چنانکه گودی چاهی را) . (منتهی الارب). کندن زمین را با آهنی چون بیل و کلند و امثال آن. (از منتهی الارب) .زمین کندن. (تاج المصادر بیهقی) (منتخب از غیاث). - حفر بئر، فروبردن چاه. گود کردن. فروکندن. حفر خرابه ها. - حفر چیزی، پاک کاویدن آن، چنانکه زمین را با آهن کنند. کاویدن. کاوش کردن. (فرهنگ فارسی معین). ، حفر مراءه، آرامش با وی، لاغر کردن. (تاج المصادر بیهقی)، حفر عنز، لاغر کردن ماده بز را، حفر ثری فلان، تفتیش کار او کردن و بر آن واقف شدن، حفر صبی، افتادن دندانهای شیری کودک، غیث لایحفره احد، باران که اقصای آن کس نمیداند، تباه شدن بن دندانهای. دمیدگی و تباهی بن دندانها. تباهی دندان. (مهذب الاسماء). شوخ گرفتن بن دندان. (تاج المصادر بیهقی)، {{اِسمِ مَصدَر}} کاوش
چیزی چون خزف زودشکن که به بن دندانها بندد برنگ زرد یا سیاه یا سبز و آنرا قلح نیز گویند. رجوع به تذکرۀ انطاکی ج 2 ص 151، 152 و رجوع به مادۀ قبل شود، چاه فراخ دهانه. (اقرب الموارد)، بیماری در چشم: و هرگاه که جراحت بپوست سوم برسد حفر گویند. (در بیماریهای چشم) . (ذخیرۀ خوارزمشاهی خطی کتاب خانه مؤلف ورق 287 ص 1)
چیزی چون خزف زودشکن که به بن دندانها بندد برنگ زرد یا سیاه یا سبز و آنرا قلح نیز گویند. رجوع به تذکرۀ انطاکی ج 2 ص 151، 152 و رجوع به مادۀ قبل شود، چاه فراخ دهانه. (اقرب الموارد)، بیماری در چشم: و هرگاه که جراحت بپوست سوم برسد حفر گویند. (در بیماریهای چشم) . (ذخیرۀ خوارزمشاهی خطی کتاب خانه مؤلف ورق 287 ص 1)
نام موضعی میان مکه و بصره و آنرا حفیر نیز نامند، موضعی بکوفه که عمر بن سعدالحصری بدانجای فرودآمد و از همین جاست انتساب او به حفری، نام چاهی بمکه. آبی از آبهای نملی در وادی مهزول. (معجم البلدان)
نام موضعی میان مکه و بصره و آنرا حفیر نیز نامند، موضعی بکوفه که عمر بن سعدالحصری بدانجای فرودآمد و از همین جاست انتساب او به حفری، نام چاهی بمکه. آبی از آبهای نملی در وادی مهزول. (معجم البلدان)
چاه فراخ دهانه. چاه فراخ، خاک که از حفره بیرون آرند. خاکی که از زمین کندن بیرون آید. (اقرب الموارد) ، آن جایگاه که آنرا کنند. (منتهی الارب) (از اقرب الموارد). ج، احفار. جج، احافیر، دمیدگی و تباهی بن دندان یا زردی آن. زردی که بر بیخ دندان برآید. (از اقرب الموارد). تباهی دندان. ج، احفار. (مهذب الاسماء)
چاه فراخ دهانه. چاه فراخ، خاک که از حفره بیرون آرند. خاکی که از زمین کندن بیرون آید. (اقرب الموارد) ، آن جایگاه که آنرا کنند. (منتهی الارب) (از اقرب الموارد). ج، احفار. جج، احافیر، دمیدگی و تباهی بن دندان یا زردی آن. زردی که بر بیخ دندان برآید. (از اقرب الموارد). تباهی دندان. ج، احفار. (مهذب الاسماء)
درشت و سطبر گردیدن. غلیظ و سطبر شدن چیزی، دانه بستن انگور و شیره. (دبس) (منتهی الارب). جوشیدن دوشاب، حثر العسل، دانه بست انگبین تا فاسد گردد، ثره دمیدن بر پوست، آبله دمیدن در پوست. آبلۀ سرخ برآمدن در چشم. دانۀ سرخ برجستن در چشم یاآماسیدن پلک از رمد. تورک سرخ افتادن در چشم، یعنی دانۀ سرخ در آن پدید آمدن یا آماسیدن پلک از رمد، فراخ و وسیع گشتن چیزی. (منتهی الارب)
درشت و سطبر گردیدن. غلیظ و سطبر شدن چیزی، دانه بستن انگور و شیره. (دبس) (منتهی الارب). جوشیدن دوشاب، حثر العسل، دانه بست انگبین تا فاسد گردد، ثُره دمیدن بر پوست، آبله دمیدن در پوست. آبلۀ سرخ برآمدن در چشم. دانۀ سرخ برجستن در چشم یاآماسیدن پلک از رمد. تورک سرخ افتادن در چشم، یعنی دانۀ سرخ در آن پدید آمدن یا آماسیدن پلک از رمد، فراخ و وسیع گشتن چیزی. (منتهی الارب)
غورۀ انگور و خرمادانه های نو برآمدۀ انگور در خوشه، بار درخت پیلو. نوعی از سماروغ که آن به خاک جمعکرده شده ماند و هرگاه آن را برکنند از زیر آن ریگ برآید. و ظاهراً مراد همان طملان ترچ و دنبلان فارسی باشد، دردی. (منتهی الارب). عکر. خره. لرد. لرت
غورۀ انگور و خرمادانه های نو برآمدۀ انگور در خوشه، بار درخت پیلو. نوعی از سماروغ که آن به خاک جمعکرده شده ماند و هرگاه آن را برکنند از زیر آن ریگ برآید. و ظاهراً مراد همان طملان ترچ و دنبلان فارسی باشد، دردی. (منتهی الارب). عکر. خره. لرد. لِرت
آنکه پاردم سازد یا پاردم بندد. (آنندراج) (از منتهی الارب) (از اقرب الموارد). کسی که پاردم می سازد و یا پاردم می نهد ستور را. (ناظم الاطباء) ، از پس راننده. (آنندراج) (از منتهی الارب) (از اقرب الموارد) ، میش که نزدیک زادن رسد. (آنندراج) (از منتهی الارب) (از ذیل اقرب الموارد) ، آن که خرید و فروخت بد کسی را به دنبال وی می بندد یعنی بدیهای وی را از پسش می فرستد. (ناظم الاطباء) (از منتهی الارب) (از ذیل اقرب الموارد). و رجوع به اثفار شود
آنکه پاردم سازد یا پاردم بندد. (آنندراج) (از منتهی الارب) (از اقرب الموارد). کسی که پاردم می سازد و یا پاردم می نهد ستور را. (ناظم الاطباء) ، از پس راننده. (آنندراج) (از منتهی الارب) (از اقرب الموارد) ، میش که نزدیک زادن رسد. (آنندراج) (از منتهی الارب) (از ذیل اقرب الموارد) ، آن که خرید و فروخت بد کسی را به دنبال وی می بندد یعنی بدیهای وی را از پسش می فرستد. (ناظم الاطباء) (از منتهی الارب) (از ذیل اقرب الموارد). و رجوع به اثفار شود
دیهی است میان بالس و حلب و دیر حافر بدانجاست. راعی گوید: أ من آل وسنی آخراللیل زائر و وادی العویر دوننا والسواخر تخطت الینا رکن هیف و حافر طروقاً و انی منک هیف و حافر. و همه این نامها مواضعی نزدیک به شام میباشد. (معجم البلدان)
دیهی است میان بالس و حلب و دیر حافر بدانجاست. راعی گوید: أَ من آل وسنی آخراللیل زائر و وادی العویر دوننا والسواخر تخطت الینا رکن هیف و حافر طروقاً و انی منک هیف و حافر. و همه این نامها مواضعی نزدیک به شام میباشد. (معجم البلدان)
لغتی است در حطفل در تمام معانی آن، لغتی است در حتفل بفوقانی. بقیۀ شوربا یا اشکنۀ باقی زیر شوربا، دردی روغن. خره، مال بلایه، چرک زهدان، مردم فرومایه، ریزه های گوشت در بن دیگ. (منتهی الارب) ، بترین طعام (؟). (در سه نسخۀ خطی مهذب الاسماء)
لغتی است در حُطفل در تمام معانی آن، لغتی است در حتفل بفوقانی. بقیۀ شوربا یا اشکنۀ باقی زیر شوربا، دردی روغن. خره، مال بلایه، چرک زهدان، مردم فرومایه، ریزه های گوشت در بن دیگ. (منتهی الارب) ، بترین طعام (؟). (در سه نسخۀ خطی مهذب الاسماء)