معنی خفتان در فرهنگ فارسی عمید

نوعی جامۀ کژآگند که هنگام جنگ بر تن می کردند، کَبر، گَپر، گَبر، قَزاگَند، تِجفاف

معنی خفتان در لغت نامه دهخدا

نوعی از جبه و جامۀ روز جنگ باشد که آنرا قزاگند گویند و ترکی قلمقاقی خوانند. (از برهان قاطع). درع. گَبر. (صحاح الفرس). جوشن. (مهذب الاسماء). تِجفاف. (منتهی الارب). جامه ای هنگفت وسطبر بوده است از ابریشم یا پشم و شمشیرزننده بر آن می لغزیده و اثر نمی کرده است. قزاگند. پنام. جبه ای که روز جنگ پوشند. (یادداشت بخط مؤلف). جامۀ سپاهیان. (فرهنگ جهانگیری). خفدان. (آنندراج) :، دو لشکر ز توران به ایران کشید، به خفتان و خوداندرون ناپدید.، فردوسی.، یکی نیزه زد بر کمربند اوی، که بگذاشت خفتان و پیوند اوی.، فردوسی.، بخفتانش بر نیزه بگذاشتم، چو باد از سر زینش برداشتم.، فردوسی.، زره را و خفتان بپوشید شاد، یکی ترک رومی بسر برنهاد.، فردوسی.، ملک درآمد و با لشکری که از دوهزار، همه چو آینه خالی ز خود و از خفتان.، فرخی.، گاه چون خونخوارگان خفتان بخون اندرکشد، گاه چون دوشیزگان اندر زر و زیور شود.، فرخی.، ببری چو بر نهاده بوی مغفر، شیری چو برفکنده بوی خفتان.، فرخی.، مبارز را سر و تن پیش خسرو، چو بگراید عنان خنگ ویکران، یکی خوی گردد اندر زیر خوده، یکی خف گردداندر زیر خفتان.، عنصری.، زره زیرو خفتانش از بر کبود، ز پولاد ساعدش و از زر خود.، اسدی (گرشاسبنامه).، سواران بریدند برگستوان، فکندند خفتان وخنجر گوان.، اسدی (گرشاسبنامه).، همه چاک خفتان زده بر کمر، گرفته بکف تیغ و خشت و سپر.، اسدی (گرشاسبنامه).، نجوید جز که شیرین جان فرزندانش این جانی، ندارد سود با تیغش نه جوشنها نه خفتانها.، ناصرخسرو.، هر ناوکی که غمزه غازی زند بحکم، نتوان حجاب کرد بخفتان و جوشنش.، سوزنی.، ناوک حادثۀ گردون را، سایۀحشمت او خفتانست.، انوری.، تیغ خورشید از جهان پوشیده اند، در هوا خفتان از آن پوشیده اند.، خاقانی.، غرشت پلنگ دولت تو، بر شیردلان دریده خفتان.، خاقانی.، آتش غم پیل را درد برآرد چنانک، صدرۀ پشه سزد صورت خفتان او.، خاقانی.، سنان سرخشت خفتان شکاف، برون رفت از فلکه پشت و ناف.، نظامی.، همه خاره خفتان و پولادپوش.، نظامی.، نبینی که در معرض تیغ و تیر، بپوشند خفتان صد تو حریر.، سعدی (بوستان).، کس از لشکری ها ز هیجا برون، نیامد جز آغشته خفتان بخون.، سعدی (بوستان).، مرگ را کی چاره هرگز جوشن و خفتان کند.، قاآنی.،، نوعی ازجامه بوده است. (ناظم الاطباء)

معنی خفتان در فرهنگ لغت هوشیار

این واژه را آنندراج به نادرست تازی دانسته کژاگند جوشن قسمی جامه کژ آگند که بهنگام جنگ میپوشیدند کژ آگند قز آکند

معنی خفتان در فرهنگ فارسی معین

زره یا لباس جنگی، خفدان

معنی خفتان - جستجوی لغت در جدول جو

خفتان

فرهنگ فارسی عمید

خفتان

لغت نامه دهخدا

خفتان

فرهنگ لغت هوشیار

خفتان

فرهنگ فارسی معین

افتان

در حال افتادن
افتان و خیزان: آنکه گاه می افتد و گاه برمی خیزد، افتادن و برخاستن در راه رفتن

فرهنگ فارسی عمید

تفتان

گرم، داغ، هرچه از آفتاب یا آتش گرم و داغ شده باشد، تافتون

فرهنگ فارسی عمید

خفقان

تپیدن به ویژه تپیدن قلب
در علوم سیاسی کنایه از نبودن آزادی سیاسی، اختناق، خفه شو

فرهنگ فارسی عمید

هفتان

هفت اختر، هفت سیاره

فرهنگ فارسی عمید

تفتان

(تَ)

آنچه ازآفتاب یا آتش گرم شده باشد. (غیاث اللغات) (آنندراج). هر چیز گرم شده از آفتاب یا آتش. (ناظم الاطباء) ، و قسمی از نان که آنرا به هندی پراتها گویند. (غیاث اللغات) (آنندراج) (از ناظم الاطباء)

لغت نامه دهخدا

چفتان

مؤلف مرآت البلدان نویسد: ’آبادیی است متعلق به طارم’. (از مرآت البلدان ج 4 ص 251).

لغت نامه دهخدا

افتان

(اِتْ تِ)

بشگفت آوردن چیزی کسی را.

لغت نامه دهخدا

افتان

(اُ)

مقابل خیزان. (آنندراج). در حال افتادن. که افتد. (یادداشت بخط مؤلف)

لغت نامه دهخدا

خفتگان

(خُ تَ/ تِ)

جمع واژۀ خفته. خوابیده ها. نیام:
خفتگان را ببرد آب چنین است مثل
این مثل خوار شد و گشت سراسر ویران
از پی آنکه مرا تو صله ها دادی و من
اندر آنوقت بخیمه در و خوش خفته سنان.
فرخی.
- امثال:
خفتگان را آب برد

لغت نامه دهخدا

خفتار

(خُ)

خواب. نوم. (یادداشت بخط مؤلف).
- خرم خفتار، خوش خواب. خوش بخواب: آنگاه بهرام گور خفتن می خواست و سماربن خوش اجازۀ بازگشتن میخواست داد، می گفت: خرم خفتارا. (از کتاب التاج منسوب به جاحظ ص 118)

لغت نامه دهخدا

خفتار

(خَ)

لقب پادشاه جزیره و پادشاه حبش و آنرا حیقار وجیفار نیز گفته اند. (از منتهی الارب) (آنندراج)

لغت نامه دهخدا

خفقان

(خَ فَ)

طپش دل. تپش دل. حرکت اختلاجی که عارض قلب شود چون لرزه ای که در نوبه عارض تمام تن شده باشد. (یادداشت بخط مؤلف). حرکت اختلاجیه ای است که عارض قلب شود بسبب چیزی که باعث آزار آن شود. قرشی گوید مقصود ما در این مورد از لفظاختلاج مفهوم آن نیست و اختلاج، حرکتی است که عارض میشود قلب را بسبب چیزی از باد که در قلب جای میگیرد وتا مخرجی نیابد بیرون نرود، بلکه زیاد گردد بقلب حرکت ارتعادیه، مانند حرکتی که عارض می گردد اعضاء را هنگام عارضه نافض و همچنانکه این حرکت حادث میشود بسیلان ماده ردیئه عفنه بر اعضاء و برای دفع آن بلرزد. همچنانست حرکت خفقان که عارض میشود برای رسیدن چیزی آزاررساننده بر قلب، پس بلرزه درآید برای دفع موذی لرزشی از پی هم. (از کشاف اصطلاحات فنون). این کلمه معرب خپه و خپگی است. (یادداشت بخط مؤلف) :
چرخ چو لاله بدل در خفقان رفته صعب
دهر چو نرگس بچشم در یرقان مانده زار.
خاقانی.
در یرقان چو نرگسی در خفقان چو لاله ای
نرگس چاک جامه ای لاله خاک بستری.
خاقانی.
بگیرد از طپش تیغ وز امتلای خلاف
دل زمین خفقان و دم زمانۀ فواق.
خاقانی.
لاله ز تعجیل که بشتافته
از تپش دل خفقان یافته.
نظامی.
در راه چنین قومی عطار بیان کرده
جانش بلب افتاده در دل خفقان مانده.
عطار.
در نگر آخر که ز سوز دلم
چون دل آتش خفقان می کند.
عطار.
چون جان فرید در تو محو است
دل در خفقان کجات جویم.
عطار.
ترنجبین وصالم بده که شربت مصر
نمیدهد خفقان فؤاد را تسکین.
سعدی.
ناخن تدبیر را خفقان دلتنگی شکست
عقدۀ من وانشد چون غنچه از اظفار طیب.
میرمحمد افضلی (از آنندراج)

لغت نامه دهخدا

خفقان

(تَ)

جنبیدن علم. (منتهی الارب) (از تاج العروس) (از لسان العرب) (از اقرب الموارد). خفق:
تا خفقان علم خندۀ شمشیر دید.
خاقانی.
ز هیبت تو دل شیر آسمان همه وقت
چنانکه شیر علم روز باد در خفقان.
کمال الدین اسماعیل.
تا رایات ظفرنگار نصرت پیکار ماحفها اﷲ بالنصر بر حدود ممالک ارمن خفقان یافته است. (جهانگشای جوینی). رجوع به خفق در این لغت نامه شود، طپیدن دل. (منتهی الارب) (از تاج العروس) (از لسان العرب). جستن دل: خفقان، طپیدن دل را گویند. (ذخیرۀ خوارزمشاهی) ، طپیدن سراب. (منتهی الارب) (از تاج العروس) (از لسان العرب)

لغت نامه دهخدا

خفدان

(تَ عَ عُ)

تیز رفتن. (منتهی الارب) (از تاج العروس) (از لسان العرب). خفد. خفد. رجوع به خفد در این لغت نامه شود

لغت نامه دهخدا

خفیان

(خَ فی یا)

بصیغۀ تثنیه. آواز زن و گام آن. (منتهی الارب). منه: اذا حسن من المراءه خفیانها حسن سائرها، وقتی از زنی آواز و صدای گام برداشتن او نیکو آمد سایر اعضای او نیکو می آید

لغت نامه دهخدا

خلفتان

(خِ فَ)

بصیغۀ تثنیه در حالت رفعی از خلفه. (منتهی الارب) (از تاج العروس) (از لسان العرب). منه: له ولدان خلفتان، او راست دو فرزند یکی دراز و دیگری کوتاه ویا یکی سپید و دیگری سیاه. بدین معنی است له عبدان خلفتان، او راست دو فرزند یکی دراز و دیگری کوتاه و یا یکی سپید و دیگری سیاه و کذلک له امتان خلفتان

بصیغۀ تثنیه در حالت رفعی از خِلفَه. (منتهی الارب) (از تاج العروس) (از لسان العرب). منه: له ولدان خلفتان، او راست دو فرزند یکی دراز و دیگری کوتاه ویا یکی سپید و دیگری سیاه. بدین معنی است له عبدان خلفتان، او راست دو فرزند یکی دراز و دیگری کوتاه و یا یکی سپید و دیگری سیاه و کذلک له امتان خلفتان

لغت نامه دهخدا

خوتان

(تَ عَکْ کُ)

مصدر دیگر است برای خوت و آن فرودآمدن بازاست از هوا بر شکار تا بگیرد آنرا. (منتهی الارب) (از تاج العروس) (از لسان العرب) (از اقرب الموارد)

لغت نامه دهخدا

خدتان

(خُدْ دَ)

دو گونه. دو رخسار. (از منتهی الارب) (از ناظم الاطباء) (از آنندراج)

لغت نامه دهخدا