- بز
پژ، زمین پست و بلند و ناهموار، گل کهنه و نرم
معنی بز - جستجوی لغت در جدول جو
- بز
پستانداری اهلی، علف خوار و نشخوار کننده با ریش، دم کوتاه و شاخ های خمیده
بز آوردن: در قماربازی بد آوردن و باختن
بز کوهی: در علم زیست شناسی حیوانی علف خوار شبیه آهو با شاخ های بلند و ریش دراز که برای گوشتش شکار می شود، بز نر، پازن، پاژن
بز آوردن: در قماربازی بد آوردن و باختن
بز کوهی: در علم زیست شناسی حیوانی علف خوار شبیه آهو با شاخ های بلند و ریش دراز که برای گوشتش شکار می شود، بز نر، پازن، پاژن
- بز
آیین، روش، رسم
وزیدن، حرکت کردن باد یا نسیم، بزیدن
وزیدن، حرکت کردن باد یا نسیم، بزیدن
- بز
پارچه یا جامۀ کتانی یا پنبه ای
- بز (بُ)
گوسفند اعم از آنکه دنبکی باشدیا غیردنبکی، و آنرا به عربی تیس گویند. (آنندراج) .قسمی از گوسپند بی دنبه که دارای شاخهای راست بدون اعوجاج است و نر و ماده میباشد. (ناظم الاطباء). گوسفند شاخ و ریش دار بی دنبه. (یادداشت دهخدا). پستانداری از خانوادۀ تهی شاخان جزو زیرراستۀ نشخوارکنندگان از راستۀ سم داران که جزو دامهای اهلی تربیت می شود واز گوشت و شیر و پشم و کرک آن استفاده می کنند. احتمالاً در ایام باستانی در ایران آنرا اهلی کردند. بزهای حقیقی از نوع کاپرا و از تیره بوویده و اصلاً ازبر قدیم هستند و در آن بر استعمال شیر بز معمول است. (از فرهنگ فارسی معین) (از دائرهالمعارف فارسی). معز. (ترجمان القرآن ترتیب عادل بن علی). ماعز. چپش. (یادداشت دهخدا). در بعضی لهجات محلی بز تنها بر ماده گوسپند بی دنبۀ مودار اطلاق می شود و نر آنرا تیشتر گویند. بز به هیئت وحشی و بنام بز کوهی به صورت دسته های کوچک در کوهستانهای آسیای صغیر و ایران و کوههای هیمالیا و هندوکش فراوان است و غالباً به شکار شکارگران درمی آیند. و اصطلاحاً آن را ’شکار’ نیز می گویند.
درشواهد ذیل غالباً بز اهلی مراد است:
پشک بز ملوکان مشک است و زعفران
ببساو مشکشان و بده زعفران خویش.
ابوالعباس.
کهین بندۀ توبود اورمز
که تو چون شبانی جهانی چو بز.
فردوسی (از فرهنگ میرزا ابراهیم).
میان بز و گاومیش و ستور
شمردم شب و روز گردنده هور.
فردوسی.
بز و اشتر و میش را همچنین
بدوشندگان داده بد پاکدین.
فردوسی.
چو تنگ اندرآمد شبانان بدید
ابر میش و بز پاسبانان بدید.
فردوسی.
نیکو مثلی زده ست شاها دستور
بز را چه به انجمن کشند و چه به سور.
فرخی.
نیابد بز لنگ هرگز نهازی.
قطران.
میش و بز و گاو و خر و پیل و شیر
یکسره زین جانور اندر بلاست.
ناصرخسرو.
گرگ پی باش تات چون قی و غز
بز پیر فلک نگیرد بز.
سنائی.
بز گرفتی تو مرا چند گهی تا چو بزان
دیدمت غرق به پشم از سر سم تا بر رو.
سوزنی.
آن بز نگر که در پی طفلی همی رود
بهر مویزکی که جز آنش عزیز نیست.
خاقانی.
بر سر تیغ به سری که سر است
خرج قصاب به بزی که نر است.
خاقانی.
پس فتد آن بز که پیش آهنگ بود.
مولوی.
شیر که از بز به سبو ریختی
آب در آن شیر درآمیختی.
امیرخسرو.
میش کو از گرگ پیش از عدل تو دلریش بود
وه چه بزبازی که اکنون با غضنفر میکند.
؟ (از شرفنامۀ منیری).
از ریش و پوستین نشود خواجه کدخدای
بز نیز ریش دارد و سگ نیز پوستین.
؟
- امثال:
از بز برند و بپای بز بربندند.
ازبز نر شیر دوشیدن، بمعنی امر غریب و ممتنعالوقوع بظهور آوردن. (آنندراج) (بهار عجم) :
نابینا را عشق کند صاحب دید
توفیق ازوست مابقی گفت و شنید
آری مثل است اینکه دلش گر خواهد
شیر از بز نر شبان تواند دوشید.
حاجی قدسی (از آنندراج).
اگر دو بز داشته باشد یکیش را یدک میکشد.
اگر دو بز داشته باشم جلوش نمی اندازم.
بز بستۀ ملانصرالدین است.
بز را بپای خود آویزند. (از قرهالعیون).
بز را چراغ پا می کند.
بز را غم جانست قصاب را غم پیه.
بز که گرگین شد از گله برون باید کرد.
بز گر از سر چشمه آب می خورد.
بز وشمشیر هر دو در کمرند.
بزی که صاحبش بر سر نباشد نر زاید.
دزد و بز حاضر، امری پوشیده در میان نیست.
غم نداری بز بخر.
هر بزی را بپای خود آویزند. (جامعالتمثیل).
- بز اخفش، اصطلاح است برای کسی که ندانسته بعلامت تصدیق سر بجنباند. (دائره المعارف فارسی). کسی را گویند که مطلبی رانفهمیده تصدیق کند. (فرهنگ فارسی معین). اصل این ضرب المثل از آنجاست که گویند اخفش زشت چهره بود و کسی با او مباحثه نمی کرد. او بزی داشت که مسائل علمی را مانند همدرس بر او تقریر میکرد و بگفتۀ برخی تا بز مزبور آواز نمی کرد همچنان تقریر مینمود و آواز کردن او را دلیل تصدیق می پنداشت. و این معنی مثل شد. (از دائرهالمعارف فارسی) (از فرهنگ فارسی معین) (از آنندراج). مؤلف ثمارالقلوب آرد: بز اخفش مصحف بز اعمش (عنز اعمش) است، بدان مثل آرند برای کسی که در مقامی قرار گرفته که شایستگی آنرا ندارد، بدانجهت که فرد صالح موجود نیست. و اصل آن چنین بود که هر وقت اعمش هیچ کس از یاران خود را برای مباحثه نمی یافت با بز خود به محادثه و مباحثه می پرداخت، زیرا هم از بی کاری بیزار بود و هم از فراموش شدن مطالب می ترسید و هم برکار تدریس و روایت بسیار مایل بود. بهمین جهت بز اعمش ضرب المثل شد در آنچه ذکر شد و درباره مخاطبی که نمی فهمد. (ثمارالقلوب فی المضاف و المنسوب ص 131) :
قدرتش را قضا بز اخفش
هرچه گوید هم آنچنان باشد.
سنجر کاشی (از آنندراج).
و رجوع به بز اعمش در همین ترکیبات شود.
- بز اعمش، مثل است برای کسی که مطلبی را نفهمیده تصدیق کند، و بز اخفش مصحف همین کلمه است. (از ثمارالقلوب ص 131). بز اخفش. رجوع به بز اخفش در همین ترکیبات شود.
- بزدل، ترسو. مرغ دل.
- بزرو، جاده ای که بز در آن رود. جادۀ کور باریک.
- بز کوهی، وعل. صدع. (مهذب الاسماء). بز وحشی. رجوع به شرح کلمه بز شود.
- بز گرفتن، فریفتن. (یادداشت بخط مؤلف). گول زدن و مسخره کردن. (ناظم الاطباء) :
گرگ پی باش تات چون قی و غز
بز پیر فلک نگیرد بز.
سنائی.
- بز گیر آوردن، بقیمت سخت ارزان خریدن.
- بز نر، معز. تیس. شاک. تکه. ماعز. (یادداشت بخط دهخدا).
- بزینه، منسوب به بز.
- ماده بز، عنز. (یادداشت بخط دهخدا).
درشواهد ذیل غالباً بز اهلی مراد است:
پشک بز ملوکان مشک است و زعفران
ببساو مشکشان و بده زعفران خویش.
ابوالعباس.
کهین بندۀ توبود اورمز
که تو چون شبانی جهانی چو بز.
فردوسی (از فرهنگ میرزا ابراهیم).
میان بز و گاومیش و ستور
شمردم شب و روز گردنده هور.
فردوسی.
بز و اشتر و میش را همچنین
بدوشندگان داده بد پاکدین.
فردوسی.
چو تنگ اندرآمد شبانان بدید
ابر میش و بز پاسبانان بدید.
فردوسی.
نیکو مثلی زده ست شاها دستور
بز را چه به انجمن کشند و چه به سور.
فرخی.
نیابد بز لنگ هرگز نهازی.
قطران.
میش و بز و گاو و خر و پیل و شیر
یکسره زین جانور اندر بلاست.
ناصرخسرو.
گرگ پی باش تات چون قی و غز
بز پیر فلک نگیرد بز.
سنائی.
بز گرفتی تو مرا چند گهی تا چو بزان
دیدمت غرق به پشم از سر سم تا بر رو.
سوزنی.
آن بز نگر که در پی طفلی همی رود
بهر مویزکی که جز آنش عزیز نیست.
خاقانی.
بر سر تیغ به سری که سر است
خرج قصاب به بزی که نر است.
خاقانی.
پس فتد آن بز که پیش آهنگ بود.
مولوی.
شیر که از بز به سبو ریختی
آب در آن شیر درآمیختی.
امیرخسرو.
میش کو از گرگ پیش از عدل تو دلریش بود
وه چه بزبازی که اکنون با غضنفر میکند.
؟ (از شرفنامۀ منیری).
از ریش و پوستین نشود خواجه کدخدای
بز نیز ریش دارد و سگ نیز پوستین.
؟
- امثال:
از بز برند و بپای بز بربندند.
ازبز نر شیر دوشیدن، بمعنی امر غریب و ممتنعالوقوع بظهور آوردن. (آنندراج) (بهار عجم) :
نابینا را عشق کند صاحب دید
توفیق ازوست مابقی گفت و شنید
آری مثل است اینکه دلش گر خواهد
شیر از بز نر شبان تواند دوشید.
حاجی قدسی (از آنندراج).
اگر دو بز داشته باشد یکیش را یدک میکشد.
اگر دو بز داشته باشم جلوش نمی اندازم.
بز بستۀ ملانصرالدین است.
بز را بپای خود آویزند. (از قرهالعیون).
بز را چراغ پا می کند.
بز را غم جانست قصاب را غم پیه.
بز که گرگین شد از گله برون باید کرد.
بز گر از سر چشمه آب می خورد.
بز وشمشیر هر دو در کمرند.
بزی که صاحبش بر سر نباشد نر زاید.
دزد و بز حاضر، امری پوشیده در میان نیست.
غم نداری بز بخر.
هر بزی را بپای خود آویزند. (جامعالتمثیل).
- بز اخفش، اصطلاح است برای کسی که ندانسته بعلامت تصدیق سر بجنباند. (دائره المعارف فارسی). کسی را گویند که مطلبی رانفهمیده تصدیق کند. (فرهنگ فارسی معین). اصل این ضرب المثل از آنجاست که گویند اخفش زشت چهره بود و کسی با او مباحثه نمی کرد. او بزی داشت که مسائل علمی را مانند همدرس بر او تقریر میکرد و بگفتۀ برخی تا بز مزبور آواز نمی کرد همچنان تقریر مینمود و آواز کردن او را دلیل تصدیق می پنداشت. و این معنی مثل شد. (از دائرهالمعارف فارسی) (از فرهنگ فارسی معین) (از آنندراج). مؤلف ثمارالقلوب آرد: بز اخفش مصحف بز اعمش (عنز اعمش) است، بدان مثل آرند برای کسی که در مقامی قرار گرفته که شایستگی آنرا ندارد، بدانجهت که فرد صالح موجود نیست. و اصل آن چنین بود که هر وقت اعمش هیچ کس از یاران خود را برای مباحثه نمی یافت با بز خود به محادثه و مباحثه می پرداخت، زیرا هم از بی کاری بیزار بود و هم از فراموش شدن مطالب می ترسید و هم برکار تدریس و روایت بسیار مایل بود. بهمین جهت بز اعمش ضرب المثل شد در آنچه ذکر شد و درباره مخاطبی که نمی فهمد. (ثمارالقلوب فی المضاف و المنسوب ص 131) :
قدرتش را قضا بز اخفش
هرچه گوید هم آنچنان باشد.
سنجر کاشی (از آنندراج).
و رجوع به بز اعمش در همین ترکیبات شود.
- بز اعمش، مثل است برای کسی که مطلبی را نفهمیده تصدیق کند، و بز اخفش مصحف همین کلمه است. (از ثمارالقلوب ص 131). بز اخفش. رجوع به بز اخفش در همین ترکیبات شود.
- بزدل، ترسو. مرغ دل.
- بزرو، جاده ای که بز در آن رود. جادۀ کور باریک.
- بز کوهی، وعل. صدع. (مهذب الاسماء). بز وحشی. رجوع به شرح کلمه بز شود.
- بز گرفتن، فریفتن. (یادداشت بخط مؤلف). گول زدن و مسخره کردن. (ناظم الاطباء) :
گرگ پی باش تات چون قی و غز
بز پیر فلک نگیرد بز.
سنائی.
- بز گیر آوردن، بقیمت سخت ارزان خریدن.
- بز نر، معز. تیس. شاک. تکه. ماعز. (یادداشت بخط دهخدا).
- بزینه، منسوب به بز.
- ماده بز، عنز. (یادداشت بخط دهخدا).
- بز (بُزز)
لقب ابراهیم بن عبدالله نیشابوری محدث. معرب بز فارسی. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء)
- بز (بَ)
رسم. آئین. قاعده. قانون. طرز. روش. (برهان). رشیدی گفته معنی آئین و روش را از بزّ که بمعنی قماش و عربی است گرفته اند. (آنندراج) (انجمن آرای ناصری) :
حجره زینسان و ناز زین کردار
شغل زین طرز و حرفتی زین بز.
سوزنی.
حجره زینسان و ناز زین کردار
شغل زین طرز و حرفتی زین بز.
سوزنی.
- بز (بَزز)
جامه. (غیاث اللغات از لطائف). جامۀ ریسمانی. (برهان). جامه یا متاع خانه از جامه مانند سلاح. (آنندراج) (انجمن آرای ناصری) (منتهی الارب). جامه و سلاح. (مهذب الاسماء نسخۀ خطی). بتازی بمعنی قماش و لباس آمده، و بزاز از آنست:
اکنونت باید خزّ و بز گردآوری ّ و اوعیه.
منوچهری.
شاه چو بر خزّ و بز نشیند و خسبد
بر تن او بس گران نماید خفتان.
ابوحنیفۀ اسکافی (از تاریخ بیهقی ص 950).
این جاهل را به بزّ چون پوشی
در طاعت و علم چونش بگذاری ؟
ناصرخسرو.
جان تو برهنه ست و تنت، زیر خز و بز
عار است از این، چون که نپرهیزی از عار؟
ناصرخسرو.
خالد بر بستر خزّ است و بز
جعفر در آرزوی بوریاست.
ناصرخسرو.
آزر بتگر توئی کز خزّ و بز
تنت چون بت پر ز نقش آزر است.
ناصرخسرو.
از کرم پدید آید بی آگهی کرم
چندین قصب و اطلس و خز و بز و دیباه.
سوزنی.
اکنونت باید خزّ و بز گردآوری ّ و اوعیه.
منوچهری.
شاه چو بر خزّ و بز نشیند و خسبد
بر تن او بس گران نماید خفتان.
ابوحنیفۀ اسکافی (از تاریخ بیهقی ص 950).
این جاهل را به بزّ چون پوشی
در طاعت و علم چونش بگذاری ؟
ناصرخسرو.
جان تو برهنه ست و تنت، زیر خز و بز
عار است از این، چون که نپرهیزی از عار؟
ناصرخسرو.
خالد بر بستر خزّ است و بز
جعفر در آرزوی بوریاست.
ناصرخسرو.
آزر بتگر توئی کز خزّ و بز
تنت چون بت پر ز نقش آزر است.
ناصرخسرو.
از کرم پدید آید بی آگهی کرم
چندین قصب و اطلس و خز و بز و دیباه.
سوزنی.
- بز (بُ)
دهی از دهستان جهانگیری بخش مسجدسلیمان شهرستان اهواز است، ساکنین آن از طایفۀ هفت لنگ بختیاری می باشند. (از فرهنگجغرافیایی ایران ج 6)
- بز (بِ)
زنبور. (برهان) (آنندراج) (انجمن آرا). چون بوز بفتح زنبور سیاه است، شاید این بز مخفف آن باشد پس بفتح باید نه بکسر. (آنندراج) (انجمن آرای ناصری) :
شاید اگر درحرم سگ ندهد آب دست
زیبد اگر در ارم بز نبود میوه چین.
خاقانی (از آنندراج)
شاید اگر درحرم سگ ندهد آب دست
زیبد اگر در ارم بز نبود میوه چین.
خاقانی (از آنندراج)
- بز
حیوانی علفخوار از نوع گوسفند
- بز ((بَ زّ))
جامه کتانی یا پنبه ای
- بز ((بَ))
آیین، قاعده، طرز، روش
- بز
پشته بلند، تیغ کوه
- بز ((بُ))
هر یک از گونه های جانوران پستان دار نشخوارکننده از تیره گاوان که جزو دام های اهلی تربیت می شود و از گوشت و پنیر و پشم و کرک آن استفاده می کنند و به هیئت وحشی نیز به نام بز کوهی وجود دارد
- بز
اگر بیند از گوشت ماده بز می خورد، دلیل که بیمار شود و زود شفا یابد و پوست و پشم و شیر بز درخواب خیرو برکت مال است که بدو رسد. اگر بیند که بزغاله بدو دادند، یا بیافت، یا بخرید، دلیل که وی را فرزندی مبارک آید. اگر بزغاله را بکشت، دلیل که فرزند او هلاک شود. اگر بیند گوشت بزغاله را بخورد، دلیل که ازمال فرزند چیزی بخورد. جابر مغربی
بز در خواب مردی بود بزرگ و ماده بز زنی بود. اگر دید بزی مجهول را بکشت، دلیل که بر مردی بزرگ ظفر یابد. اگر بیند پوست بز را بکند، دلیل که مال بسیار بستاند و هزینه کند. اگر بیند از گوشت او بخورد، دلیل که مال بخورد. اگر بیند بر وی نشست و از هر طرف می راند، دلیل که با مردی بزرگ مکر و حیله کند و به هر حال که خواهد او را گرداند. اگر دید بز او را از پشت خود بیفکند، دلیل که آن مرد وی را از جاه و حرمت بیفکند، اگر دید هر دو سر وی بز شکست، دلیل که آن مرد را از عمل منع کند. اگر بیند که سروهای بز دراز و قوی شده بود، یا در عدد زیاده گردیده بود، دلیل که در عمل خود مهتر و قوی گردد و ظفر یابد. اگر بیند موی او زیاد شده، دلیل که مالش زیاد شود. اگر بیند پشم او بستد، دلیل که به قدر آن مال از فرزند بستاند. اگربیند ماده بزی یافت، یا کسی بدو بخشید، دلیل که زنی بخواهد. محمد بن سیرین
اگر بیند ماده بزی را بدوشید و شیر او بخورد، دلیل که از زنی مال یابد. اگر بیند ماده بز را بکشت و گوشت او را بخورد، دلیل که از آن زن حاجت روا شود. اگر بینده ماده بز را نه از بهر گوشت کشت، دلیل که زنی به نکاح بخواهد و از او فائده نبیند. اگر بیند ماده بز از خانه ا و بیرون رفت، دلیل که زن را طلاق دهد. اگر بیند رمه بز در خانه داشت یا به جای دیگر و دانستملک اوست، دلیل که به قدر آن وی را مال و نعمت و غنیمت بدست آید. اگر بیند رمه بز و گوسفند در صحرا می چرانید و به هر جا که می خواست می برد، دلیل که به ولایتی از عرب یا از عجم حاکم شود.
بز در خواب مردی بود بزرگ و ماده بز زنی بود. اگر دید بزی مجهول را بکشت، دلیل که بر مردی بزرگ ظفر یابد. اگر بیند پوست بز را بکند، دلیل که مال بسیار بستاند و هزینه کند. اگر بیند از گوشت او بخورد، دلیل که مال بخورد. اگر بیند بر وی نشست و از هر طرف می راند، دلیل که با مردی بزرگ مکر و حیله کند و به هر حال که خواهد او را گرداند. اگر دید بز او را از پشت خود بیفکند، دلیل که آن مرد وی را از جاه و حرمت بیفکند، اگر دید هر دو سر وی بز شکست، دلیل که آن مرد را از عمل منع کند. اگر بیند که سروهای بز دراز و قوی شده بود، یا در عدد زیاده گردیده بود، دلیل که در عمل خود مهتر و قوی گردد و ظفر یابد. اگر بیند موی او زیاد شده، دلیل که مالش زیاد شود. اگر بیند پشم او بستد، دلیل که به قدر آن مال از فرزند بستاند. اگربیند ماده بزی یافت، یا کسی بدو بخشید، دلیل که زنی بخواهد. محمد بن سیرین
اگر بیند ماده بزی را بدوشید و شیر او بخورد، دلیل که از زنی مال یابد. اگر بیند ماده بز را بکشت و گوشت او را بخورد، دلیل که از آن زن حاجت روا شود. اگر بینده ماده بز را نه از بهر گوشت کشت، دلیل که زنی به نکاح بخواهد و از او فائده نبیند. اگر بیند ماده بز از خانه ا و بیرون رفت، دلیل که زن را طلاق دهد. اگر بیند رمه بز در خانه داشت یا به جای دیگر و دانستملک اوست، دلیل که به قدر آن وی را مال و نعمت و غنیمت بدست آید. اگر بیند رمه بز و گوسفند در صحرا می چرانید و به هر جا که می خواست می برد، دلیل که به ولایتی از عرب یا از عجم حاکم شود.
