- گنه(گُ نَهْ)
مخفف گناه. (آنندراج) :
اصحاب گنه را به گنه دیر بگیرد
وآنگه که بگیرد زبر و زیر بگیرد.
منوچهری.
گنه و کاهلی خود به قضا بر چه نهی
که چنین گفتن بی معنی کار سفهاست.
ناصرخسرو.
گویی که من ندانم چیزی و بی گناهم
نیزت گنه چه باید چون خویشتن نکشتی ؟
ناصرخسرو (دیوان ص 472).
ای که گنه ازروزگار بینی
وز جهل معادای روزگاری.
ناصرخسرو.
میکشدش چون گنه حادثه سیماب وار
عادت سیماب گیر بی دل و جان زنده دار.
خاقانی.
باده تو خوردی گنه زهرچیست
جرم تو کردی خلل دهر چیست ؟
نظامی.
این گنه را که عذر داند خواست
وین تحکم به مذهب که رواست ؟
اوحدی.
لب از ترشح می پاک کن برای خدا
که خاطرم به هزاران گنه موسوس شد.
حافظ.
و رجوع به گناه شود.
- امثال:
گنه بر شبان است نه بر رمه.
ادیب (از امثال و حکم دهخدا ج 3 ص 1327).
گنه را عذر شوید جامه را آب.
ویس و رامین (از امثال و حکم دهخداج 3 ص 1327).
گنه چشمان کرن دل مبتلا بی.
بابا طاهر.
گنه یک تن ویرانی یک شهر بود.
فرخی (از امثال و حکم دهخداج 3 ص 1328).
گر گنه از کور زاید جرم چون بر کر نهیم ؟
سنائی (از امثال و حکم دهخدا ج 3 ص 1302).
- باگنه، گناهکار.
- بی گنه، کسی که مرتکب گناه نشده است:
دشمن عاقلان بی گنهند
زآنکه خود جاهل و گنهکارند.
ناصرخسرو.
بی گنهی تات کار پیش نیاید
وآنگه کت تب گلو گرفت گنهکار.
ناصرخسرو.
بی گنه از خانه به رویم کشید
موی کشان بر سرکویم کشید.
نظامی.
چار سال است کز ستمکاری
داردم بی گنه بدین خواری.
نظامی.
رسد کشور بی گنه را گزند.
(بوستان).
- بی گنهی، گناه نداشتن:
نبود ایچ مرا با بتم عتیب
مرا بی گنهی کرد شیب شیب.
عماره.
- پرگنه، بسیارگناه. کسی که گناه بسیار کرده است
اصحاب گنه را به گنه دیر بگیرد
وآنگه که بگیرد زبر و زیر بگیرد.
منوچهری.
گنه و کاهلی خود به قضا بر چه نهی
که چنین گفتن بی معنی کار سفهاست.
ناصرخسرو.
گویی که من ندانم چیزی و بی گناهم
نیزت گنه چه باید چون خویشتن نکشتی ؟
ناصرخسرو (دیوان ص 472).
ای که گنه ازروزگار بینی
وز جهل معادای روزگاری.
ناصرخسرو.
میکشدش چون گنه حادثه سیماب وار
عادت سیماب گیر بی دل و جان زنده دار.
خاقانی.
باده تو خوردی گنه زهرچیست
جرم تو کردی خلل دهر چیست ؟
نظامی.
این گنه را که عذر داند خواست
وین تحکم به مذهب که رواست ؟
اوحدی.
لب از ترشح می پاک کن برای خدا
که خاطرم به هزاران گنه موسوس شد.
حافظ.
و رجوع به گناه شود.
- امثال:
گنه بر شبان است نه بر رمه.
ادیب (از امثال و حکم دهخدا ج 3 ص 1327).
گنه را عذر شوید جامه را آب.
ویس و رامین (از امثال و حکم دهخداج 3 ص 1327).
گنه چشمان کرن دل مبتلا بی.
بابا طاهر.
گنه یک تن ویرانی یک شهر بود.
فرخی (از امثال و حکم دهخداج 3 ص 1328).
گر گنه از کور زاید جرم چون بر کر نهیم ؟
سنائی (از امثال و حکم دهخدا ج 3 ص 1302).
- باگنه، گناهکار.
- بی گنه، کسی که مرتکب گناه نشده است:
دشمن عاقلان بی گنهند
زآنکه خود جاهل و گنهکارند.
ناصرخسرو.
بی گنهی تات کار پیش نیاید
وآنگه کت تب گلو گرفت گنهکار.
ناصرخسرو.
بی گنه از خانه به رویم کشید
موی کشان بر سرکویم کشید.
نظامی.
چار سال است کز ستمکاری
داردم بی گنه بدین خواری.
نظامی.
رسد کشور بی گنه را گزند.
(بوستان).
- بی گنهی، گناه نداشتن:
نبود ایچ مرا با بتم عتیب
مرا بی گنهی کرد شیب شیب.
عماره.
- پرگنه، بسیارگناه. کسی که گناه بسیار کرده است
