ظرفی که در آن شراب می خورند، پیاله، ساغر، جام، برای مثال همچو بلبل لحن و دستان ها زنند / چون لبالب شد چمانه و بلبله (ناصرخسرو - ۲۸۱)، کدویی که در آن شراب کنند، حیوان، جانور، برای مثال چه لافی که من یک چمانه بخوردم / چه فضل است پس مر تو را بر «چمانه» (ناصرخسرو - ۴۱)
ظرفی که در آن شراب می خورند، پیاله، ساغر، جام، برای مِثال همچو بلبل لحن و دستان ها زنند / چون لبالب شد چمانه و بلبله (ناصرخسرو - ۲۸۱)، کدویی که در آن شراب کنند، حیوان، جانور، برای مِثال چه لافی که من یک چمانه بخوردم / چه فضل است پس مر تو را بر «چمانه» (ناصرخسرو - ۴۱)
کدوی سیکی بودکه در او شراب کنند از بهر خوردن. (فرهنگ اسدی چ اقبال ص 447). کدوی به نگار کرده باشد که شراب درش کنند. (نسخه ای از فرهنگ اسدی از حاشیۀ فرهنگ چ اقبال ص 447). نصف کدوی نقاشی کرده که بدان شراب خورند. (از برهان) (ناظم الاطباء). کدوی منقش که در آن شراب خورند. (رشیدی). نیم کدوی منقش بصورت پیاله که در آن شراب خورند. (غیاث). نیم کدوی منقش که در آن شراب خورند. (انجمن آرا) (آنندراج). کدوی منقش که شراب در آن کنند. (صحاح الفرس) (اوبهی). نیم کدوی تراشیدۀ رنگ و رنگار کرده که در آن شراب می خورده اند. ظرفی چون صراحی ومانند آن که در آن شراب فرومی ریخته اند: چو از چمانه به جام اندرون فروریزد هوای ساغر و صهبا کند دل ابدال. منجیک. زاد همی ساز وشغل خویش همی پز چند پزی شغل نای و شغل چمانه. کسائی (از فرهنگ اسدی). گهی خفت بر سنبل و یاسمن گهی با چمانه چمان در چمن. اسدی. چه لافی که من یک چمانه بخوردم چه فضل است پس مر ترا بر چمانه. ناصرخسرو. دیو بخندد به تو چو تو بنشینی روی به محراب و دل بسوی چمانه. ناصرخسرو. دریا کش از آن چمانۀ رز کو ماند کشتی گران را. خاقانی. داد عمر از زمانه بستانیم جان به وام از چمانه بستانیم. خاقانی. ، پیالۀ شراب را گویند. (برهان). پیالۀ شراب. (جهانگیری ذیل چمان). ظرف شراب. (انجمن آرا) (آنندراج). پیاله. (شرفنامۀ منیری). پیمانۀ شراب. (ناظم الاطباء). جام شراب. ساغر شراب: بلبل چغانه بشکند ساقی چمانه پرکند مرغ آشیانه بفکندواندر شود در زاویه. منوچهری. منتظری که از فلک خوانچه زریر آیدت خوانچه کن و چمانه کش خوانچۀ زر چه می بری ؟ خاقانی. رجوع به چمان شود، کوزه بود که سرش تنگ باشد. (جهانگیری). چمانچی: می بسفال خام نوش اینت چمانۀ طرب لب به کلوخ خشک مال اینت شمامۀ طری. خاقانی. رجوع به چمانچی شود، پیمانۀ جمشید. (ناظم الاطباء). جام جم
کدوی سیکی بودکه در او شراب کنند از بهر خوردن. (فرهنگ اسدی چ اقبال ص 447). کدوی به نگار کرده باشد که شراب درش کنند. (نسخه ای از فرهنگ اسدی از حاشیۀ فرهنگ چ اقبال ص 447). نصف کدوی نقاشی کرده که بدان شراب خورند. (از برهان) (ناظم الاطباء). کدوی منقش که در آن شراب خورند. (رشیدی). نیم کدوی منقش بصورت پیاله که در آن شراب خورند. (غیاث). نیم کدوی منقش که در آن شراب خورند. (انجمن آرا) (آنندراج). کدوی منقش که شراب در آن کنند. (صحاح الفرس) (اوبهی). نیم کدوی تراشیدۀ رنگ و رنگار کرده که در آن شراب می خورده اند. ظرفی چون صراحی ومانند آن که در آن شراب فرومی ریخته اند: چو از چمانه به جام اندرون فروریزد هوای ساغر و صهبا کند دل ابدال. منجیک. زاد همی ساز وشغل خویش همی پز چند پزی شغل نای و شغل چمانه. کسائی (از فرهنگ اسدی). گهی خفت بر سنبل و یاسمن گهی با چمانه چمان در چمن. اسدی. چه لافی که من یک چمانه بخوردم چه فضل است پس مر ترا بر چمانه. ناصرخسرو. دیو بخندد به تو چو تو بنشینی روی به محراب و دل بسوی چمانه. ناصرخسرو. دریا کش از آن چمانۀ رز کو ماند کشتی گران را. خاقانی. داد عمر از زمانه بستانیم جان به وام از چمانه بستانیم. خاقانی. ، پیالۀ شراب را گویند. (برهان). پیالۀ شراب. (جهانگیری ذیل چمان). ظرف شراب. (انجمن آرا) (آنندراج). پیاله. (شرفنامۀ منیری). پیمانۀ شراب. (ناظم الاطباء). جام شراب. ساغر شراب: بلبل چغانه بشکند ساقی چمانه پرکند مرغ آشیانه بفکندواندر شود در زاویه. منوچهری. منتظری که از فلک خوانچه زریر آیدت خوانچه کن و چمانه کش خوانچۀ زر چه می بری ؟ خاقانی. رجوع به چمان شود، کوزه بود که سرش تنگ باشد. (جهانگیری). چمانچی: می بسفال خام نوش اینت چمانۀ طرب لب به کلوخ خشک مال اینت شمامۀ طری. خاقانی. رجوع به چمانچی شود، پیمانۀ جمشید. (ناظم الاطباء). جام جم
به معنی مطلق حیوان باشد. (برهان). حیوان را نامند. (جهانگیری). جاندار و حیوان. (ناظم الاطباء). چم. ورجوع به چم شود، میانه و وسط. (ناظم الاطباء) ، جرعۀ شراب. (ناظم الاطباء)
به معنی مطلق حیوان باشد. (برهان). حیوان را نامند. (جهانگیری). جاندار و حیوان. (ناظم الاطباء). چم. ورجوع به چم شود، میانه و وسط. (ناظم الاطباء) ، جرعۀ شراب. (ناظم الاطباء)
چاه یا نقبی که مقنی پیش از کندن قنات در محلی که گمان آب میبرد حفر میکند، کنایه از گمان، حدس گمانه بردن: کنایه از گمان بردن، ظن بردن، تصور کردن گمانه زدن: کندن نقب یا چاه برای پی بردن به آب گمانه کردن: کنایه از گمان کردن، پنداشتن
چاه یا نقبی که مقنی پیش از کندن قنات در محلی که گمان آب میبرد حفر میکند، کنایه از گمان، حدس گمانه بردن: کنایه از گمان بردن، ظن بردن، تصور کردن گمانه زدن: کندن نقب یا چاه برای پی بردن به آب گمانه کردن: کنایه از گمان کردن، پنداشتن
از آلات موسیقی شبیه قاشق که چند زنگوله به آن آویخته و با دست تکان می دادند، چغان، چغنه، برای مثال مطرب از کار چون فروماند / خشم بر گوشۀ چغانه کند (ابن یمین - ۳۸۳)
از آلات موسیقی شبیه قاشق که چند زنگوله به آن آویخته و با دست تکان می دادند، چَغان، چَغَنه، برای مِثال مطرب از کار چون فروماند / خشم بر گوشۀ چغانه کند (ابن یمین - ۳۸۳)
آلتی موسیقی که عبارتست از بدو باریکه چوب تراشیده که انتهای آنها بهم متصل بود و آنرا بشکل انبر و زنگ میساخته اند و زنگوله هایی در دو انتهای دیگر آن می بستند و با بستن و باز کردن این دو شاخه زنگها و زنگوله های مذکور بصدا در میامد، آلتی موسیقی از ذوی الاوتار که با مضراب و زخمه نواخته میشد، چوبی شبیه بمشته حلاجی که یک سر آنرا بشکافند و جلاجلی چند در آن تعبیه کنند و بدان اصول را نگاه دارند چغان، پرده و نغمه ایست از موسیقی
آلتی موسیقی که عبارتست از بدو باریکه چوب تراشیده که انتهای آنها بهم متصل بود و آنرا بشکل انبر و زنگ میساخته اند و زنگوله هایی در دو انتهای دیگر آن می بستند و با بستن و باز کردن این دو شاخه زنگها و زنگوله های مذکور بصدا در میامد، آلتی موسیقی از ذوی الاوتار که با مضراب و زخمه نواخته میشد، چوبی شبیه بمشته حلاجی که یک سر آنرا بشکافند و جلاجلی چند در آن تعبیه کنند و بدان اصول را نگاه دارند چغان، پرده و نغمه ایست از موسیقی
کمان قوس، چوب کجی که دوالی بر آن بندند و با آن بر ماه و مثقب را بگردانند تا چیز ها را سوراخ کند: (بر مثقب نطق در فسانه از قوس قزح کنم کمانه)، (خاقانی)، چوب کج و خمیده ای بشکل کمان که بدان کمانچه و رباب و مانند آنرا نوازند مضراب زخمه: (هشیار زمن فسانه ناید مانند رباب بی کمانه) (مولوی)، کاریز کن چاهجوی مقنی: (چنانکه چشمه پدید آورد کمانه ز سنگ دل تو از کف تو کان زر پدید آرد)، (دقیقی)، چاهی که چاهکنان به جهت امتحان آب در زمین ایجاد کنند
کمان قوس، چوب کجی که دوالی بر آن بندند و با آن بر ماه و مثقب را بگردانند تا چیز ها را سوراخ کند: (بر مثقب نطق در فسانه از قوس قزح کنم کمانه)، (خاقانی)، چوب کج و خمیده ای بشکل کمان که بدان کمانچه و رباب و مانند آنرا نوازند مضراب زخمه: (هشیار زمن فسانه ناید مانند رباب بی کمانه) (مولوی)، کاریز کن چاهجوی مقنی: (چنانکه چشمه پدید آورد کمانه ز سنگ دل تو از کف تو کان زر پدید آرد)، (دقیقی)، چاهی که چاهکنان به جهت امتحان آب در زمین ایجاد کنند
