- چاهچه
چاه کوچک، چاه کم عمق
معنی چاهچه - جستجوی لغت در جدول جو
- چاهچه (چَ / چِ)
چاهک. چاه خرد. چاه کوچک. چاه نزدیک تک. گودالی کم عمق، چاچه. آبشی. چاهی که در صحن سرای کنند رفع حوائج کودکان و گرد آمدن فاضلاب را. رجوع به آبشی در همین لغت نامه شود.
- چاهچۀ قفا، گوی که در پشت گردن بدرازا هست
- چاهچۀ قفا، گوی که در پشت گردن بدرازا هست
پیشنهاد واژه بر اساس جستجوی شما
شیئی به شکل هلال از جنس طلا یا نقره که بر سر علم، گنبد یا قبه نصب می کردند، مهچه
آواز بلبل و سایر پرندگان خوش آواز
چهچه زدن: آواز خواندن پرندگان خوش آواز، در موسیقی کنایه از تحریر دادن صدا
چهچه زدن: آواز خواندن پرندگان خوش آواز، در موسیقی کنایه از تحریر دادن صدا
(چَ / چِ)
لغت نامه دهخدا
مصغر ماه یعنی ماه کوچک و خرد. (ناظم الاطباء) ، هلال. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا) :
طوطی بچگان را سلب سبز بریدند
شلوارک با ماهچه های طبری وار.
منوچهری.
، سرعلم که به صورت ماه سازند. (فرهنگ رشیدی). سر علمی را گویند که بصورت ماه ساخته باشند یعنی گرد و مدور و صیقل زده از طلا و نقره و غیره. (برهان). آنچه از سیم و زر شکلی مثل ماه مدور ساخته و صیقل زده بر سر علم فوج نصب کنند. (غیاث) (آنندراج). شکل هلالی بود که بر سر علمها و چترهای پادشاهان سلجوقی و امرای دیگر ترک بعد از ایشان منصوب بوده. ذکر ماه علم و ماهچۀ چتر در اشعار شعرای معاصر سلاجقه و خوارزمشاهیان بسیار دیده میشود. (حاشیۀ برهان چ معین) :
ماهچۀ چتر او قلعۀ گردون گشود
مورچۀ تیغ او ملک سلیمان گرفت.
خاقانی.
آفتاب دین محمدی در همه عالم از ماهچۀ لوای این شهریار کامکار درخشان و تافته است. (راحه الصدور راوندی).
باد عهد تو همایون که جهان را امروز
دیدن ماهچۀ چتر تو عید دگر است.
سلمان ساوجی.
ماهچۀ سنجقت بر درسمنان و خوار
لشکر مازندران همچو خراسان شکست.
سلمان ساوجی (دیوان چ زوار ص 47).
ماهچۀ توق گیتی فروز. (حبیب السیر چ 1 تهران ج 3 ص 155). ماهچۀ رایت ظفرآیتش از مشرق عظمت طلوع کرده. (حبیب السیر چ 1 تهران ص 124).
بروز ماهچۀ رایت تو جرم قمر
کشید سر به گریبان شرم ازتزویر.
میرمحمد افضل ثابت (از آنندراج).
آنکه از ماهچۀ رایت مه فرسایش
یافتی مهر فروزان به فلک استظلال.
فتحعلی خان صبا.
- ماهچه خیمه (به اضافه و فک اضافه) ، هلال مانندی است از زر و غیر آن که بر عمود خیمه نصب می کنند. (گنجینۀ گنجوی ص 140) :
ترک سمن خیمه به صحرا زده
ماهچه خیمه به ثریا زده.
نظامی (مخزن الاسرار چ وحید ص 55).
، پولک. پولکهایی که از زر و سیم سازند:
جام صدف ده چنانک گوهر من زیر بحر
ماهچۀ زر کند برتن ماهی درم.
خاقانی.
، سوزنی را نیز گویند که بر یک سر آن گلوله ای باشد از طلا و نقره و برنج و مانند آن که زنان بر سر و گریبان فرو برند و آن را سنجق هم گویند. (برهان). سوزنی که بر سر آن تکمه ای از زر و نقره و امثال آن سازند و زنان در گریبان خلانند. (فرهنگ رشیدی). سنجاق یعنی سوزنی که بر سر آن گلوله ای باشد از طلا و نقره و برنج و جز آن و زنان بر سر و گریبان فرو برند. (ناظم الاطباء) ، تریز و بغلک. (ناظم الاطباء) ، همان ماشه یعنی دوازده یک توله. (فرهنگ رشیدی). به معنی ماشه است که به اصطلاح هند ماشه دوازده یک توله است. (آنندراج). یک حصه از دوازده حصۀ تولچه رانیز گفته اند که هشت حبه باشدو تولچه دو مثقال ونیم است. (برهان)... آن را ماشه وماهه نیز خوانند. (فرهنگ جهانگیری). یک حصه از دوازده حصۀ تولچه یعنی وزنه ای که مساوی پنج نخود باشد. (ناظم الاطباء)
طوطی بچگان را سلب سبز بریدند
شلوارک با ماهچه های طبری وار.
منوچهری.
، سرعلم که به صورت ماه سازند. (فرهنگ رشیدی). سر علمی را گویند که بصورت ماه ساخته باشند یعنی گرد و مدور و صیقل زده از طلا و نقره و غیره. (برهان). آنچه از سیم و زر شکلی مثل ماه مدور ساخته و صیقل زده بر سر علم فوج نصب کنند. (غیاث) (آنندراج). شکل هلالی بود که بر سر علمها و چترهای پادشاهان سلجوقی و امرای دیگر ترک بعد از ایشان منصوب بوده. ذکر ماه علم و ماهچۀ چتر در اشعار شعرای معاصر سلاجقه و خوارزمشاهیان بسیار دیده میشود. (حاشیۀ برهان چ معین) :
ماهچۀ چتر او قلعۀ گردون گشود
مورچۀ تیغ او ملک سلیمان گرفت.
خاقانی.
آفتاب دین محمدی در همه عالم از ماهچۀ لوای این شهریار کامکار درخشان و تافته است. (راحه الصدور راوندی).
باد عهد تو همایون که جهان را امروز
دیدن ماهچۀ چتر تو عید دگر است.
سلمان ساوجی.
ماهچۀ سنجقت بر درسمنان و خوار
لشکر مازندران همچو خراسان شکست.
سلمان ساوجی (دیوان چ زوار ص 47).
ماهچۀ توق گیتی فروز. (حبیب السیر چ 1 تهران ج 3 ص 155). ماهچۀ رایت ظفرآیتش از مشرق عظمت طلوع کرده. (حبیب السیر چ 1 تهران ص 124).
بروز ماهچۀ رایت تو جرم قمر
کشید سر به گریبان شرم ازتزویر.
میرمحمد افضل ثابت (از آنندراج).
آنکه از ماهچۀ رایت مه فرسایش
یافتی مهر فروزان به فلک استظلال.
فتحعلی خان صبا.
- ماهچه خیمه (به اضافه و فک اضافه) ، هلال مانندی است از زر و غیر آن که بر عمود خیمه نصب می کنند. (گنجینۀ گنجوی ص 140) :
ترک سمن خیمه به صحرا زده
ماهچه خیمه به ثریا زده.
نظامی (مخزن الاسرار چ وحید ص 55).
، پولک. پولکهایی که از زر و سیم سازند:
جام صدف ده چنانک گوهر من زیر بحر
ماهچۀ زر کند برتن ماهی درم.
خاقانی.
، سوزنی را نیز گویند که بر یک سر آن گلوله ای باشد از طلا و نقره و برنج و مانند آن که زنان بر سر و گریبان فرو برند و آن را سنجق هم گویند. (برهان). سوزنی که بر سر آن تکمه ای از زر و نقره و امثال آن سازند و زنان در گریبان خلانند. (فرهنگ رشیدی). سنجاق یعنی سوزنی که بر سر آن گلوله ای باشد از طلا و نقره و برنج و جز آن و زنان بر سر و گریبان فرو برند. (ناظم الاطباء) ، تریز و بغلک. (ناظم الاطباء) ، همان ماشه یعنی دوازده یک توله. (فرهنگ رشیدی). به معنی ماشه است که به اصطلاح هند ماشه دوازده یک توله است. (آنندراج). یک حصه از دوازده حصۀ تولچه رانیز گفته اند که هشت حبه باشدو تولچه دو مثقال ونیم است. (برهان)... آن را ماشه وماهه نیز خوانند. (فرهنگ جهانگیری). یک حصه از دوازده حصۀ تولچه یعنی وزنه ای که مساوی پنج نخود باشد. (ناظم الاطباء)
(هََ / هَِ)
لغت نامه دهخدا
گوی عمیق چاه مانند را گویند. (برهان) گوی عمیق را که چاه مانند باشد گویند. (آنندراج). گودال عمیق چاه مانند. (ناظم الاطباء) چاه. چاهک. گودال عمیق
(هََ)
لغت نامه دهخدا
مؤلف مرآت البلدان نویسد: ’قریه ای است از قرای طوس خراسان و در آنجا رباطی است که آن را رباط چاهه و رباط فردوسی نیز نامند. و درتاریخ حافظ ابرو مسطور است که چون حکیم ابوالقاسم فردوسی شاهنامه را به امر سلطان محمود تمام کرد و سلطان از ادای صلتی که به فردوسی وعده کرده بود تخلف ورزید، حکیم فردوسی قهر کرد و به جانب طوس روانه شد، سلطان محمود خواست نقض عهد خود را جبران کند پس وجهی کرامند برای او فرستاد و آن وجه هنگامی به طوس رسید که فردوسی برحمت ایزدی پیوسته و از او دختری باقیمانده بود. دختر مال را قبول نکرد و سلطان فرمود که از آن وجه بین راه طوس و سرخس به ثواب روان فردوسی رباطی ساختند، نزدیک به قریۀ چاهه و رباط چاهه خواندند و این واقعه در 410 هجری قمری بوده. از رباط سنگ بست تا رباط چاهه، سر راه سرخس پنج فرسنگ راه است’. (از مرآت البلدان ج 4 ص 134). اما این روایت قطعی نیست
(چَ چَهْ)
لغت نامه دهخدا
آواز بلبل و مانند وی و این کلمه از اصوات است. (از غیاث اللغات). آواز بلبل که به تازی صفیر خوانند. (آنندراج). آواز بلبل و جز آن. (از فرهنگ ضیاء) (ناظم الاطباء) (از فرهنگ نظام). آواز بلبل و پرندگان خوش آواز دیگر. (فرهنگ فارسی معین). حکایت صوت هزار. نام آواز بلبل. صوت بلبل. بانگ بلبل. فتل. نغمه. دستان. (یادداشت مؤلف) :
چه نسبت با بهار و گل بود اشعار رنگین را
مگو از چهچه بلبل ز من بشنو ز من بشنو.
فطرت (از آنندراج).
گل اگر بلبل آن جلوۀ مستانه شود
قلقل شیشۀ می چهچه مستانه شود.
تنها (از آنندراج).
، (از اصطلاحات موسیقی) تحریر صدا و آواز (یادداشت مؤلف). غلطیدن آواز در گلو به هنگام خوانندگی
چه نسبت با بهار و گل بود اشعار رنگین را
مگو از چهچه بلبل ز من بشنو ز من بشنو.
فطرت (از آنندراج).
گل اگر بلبل آن جلوۀ مستانه شود
قلقل شیشۀ می چهچه مستانه شود.
تنها (از آنندراج).
، (از اصطلاحات موسیقی) تحریر صدا و آواز (یادداشت مؤلف). غلطیدن آواز در گلو به هنگام خوانندگی
(چَ / چِ)
لغت نامه دهخدا
مخفف چاه چه. چاه کوچک. چاه خرد. چاهک. چاه نزدیک تک. چاچۀ مطبخ. آبشی، گو. گو کم عمق. گودالک. گوچه
شکل هلالی بودکه بر سر علمها و چترهای پادشاهان ترک (سلجوقی خورزمشاهی و غیره) نصب میکردند: ماهچه چتر او قلعه گردون گشاد مورچه تیغ او ملک سلیمان گرفت. (خاقانی) ترک سمن خیمه بصحرا زده ماهچه خیمه به ثریا زده. (نظامی. گنجینه 140) یا ماهچه خیمه. (باضافه و فک اضافه) هلال مانندیست از زر و غیر آن که بر سر عمود خیمه نصب میکردند. یا ماهچه علم. هلال مانندیست از زر و غیره که بر سر علم (رایت) نصب میکردند
