- نهاوند
از شعبه های بیست و چهارگانۀ موسیقی ایرانی
معنی نهاوند - جستجوی لغت در جدول جو
- نهاوند (نِوَ)
نام شعبه ای است از موسیقی. (رشیدی) (جهانگیری) (انجمن آرا) (برهان قاطع). نام پرده ای است از موسیقی که نیم شب سرایند. (غیاث اللغات) :
چنان کز سینه غم را بیخ برکند
فروگفت این غزل را در نهاوند.
امیرخسرو (از جهانگیری)
چنان کز سینه غم را بیخ برکند
فروگفت این غزل را در نهاوند.
امیرخسرو (از جهانگیری)
- نهاوند (نَ / نِ وَ)
شهری است از عراق عجم. (جهانگیری) (غیاث اللغات) (از برهان). شهری است از جبال. (از حدود العالم). در نزدیکی همدان. (جهانگیری). در جنوب همدان است. (از منتهی الارب). از اقلیم چهارم است و در حدود همدان. (از انجمن آرا) (از آنندراج). از اقلیم چهارم است از بلاد جبل. ابن حوقل گوید: نهاوند در جنوب همدان است. شهری است بر دامنۀ کوه، رودها و بستانها دارد و میوه اش فراوان است. میوۀ آن را به سبب نیکوئی آن به عراق برند. در اللباب آمده است که نهاوند شهری است از بلاد جبل، گویند آن را نوح علیه السلام بنا کرده است و نام آن ’نوح آوند’ بوده است پس حاء را به هاء بدل کردند و خدا داناتر است. سمعانی در الانساب گوید که: حرب بزرگ مسلمانان در زمان عمر بن خطاب رضی اﷲ عنه در آنجا واقع شد. و من چند روزی آنجا اقامت کرده ام. صاحب العزیزی گوید: میان همدان و نهاوند چهارده فرسخ است. (از ترجمه تقویم البلدان ص 482 و 483). شهر نهاوند بر کوهی قرار گرفته و بنای آن از گل است و چشمه ها و باغهای فراوان دارد... (از ترجمه صورهالارض ص 111). و اندر وی دو مزگت جامع است و جائی با نعمت بسیار است و از وی زعفران و میوۀ (نیکو خیزد) . (حدود العالم) (یادداشت مؤلف). شهر معظمی است در سمت قبلی همدان در سه روزه راه... و آن قدیم ترین شهری است که در کوه واقع شده و این شهر ماه بصره یعنی در حساب آن و دینور ماه کوفه یعنی در آن می باشد. و کوه این شهر آب آن رابه دو قسم منقسم سازد، قسمی به سوی نهاوند و قسم دیگر به سمت غرب می رود... در میان آن حصاری شگفت انگیز و بنای مرتفع حیرت آوری دیده میشود، و قبور جماعتی ازشهداء مسلمانان در این بناست. (از معجم البلدان).
وضع امروزین نهاوند: شهرستان نهاوند یکی از شهرستانهای استان پنجم و محدود است از طرف شمال به شهرستانهای ملایر و تویسرکان و بخش کنگاور از شهرستان کرمانشاهان. از طرف جنوب به کوه گرو که خطالرأس آن حد طبیعی این شهرستان و شهرستان خرم آباد است. از طرف شرق به شهرستان ملایر و بخش اشتربیان شهرستان بروجرد. از طرف غرب به بخش صحنه از شهرستان کرمانشاه و بخش نورآباد از شهرستان خرم آباد. شهرستان نهاوند در طول دره ای به عرض تقریبی 4 الی 12 هزارگزی بین دو کوهستان که جهت آنها از شمال غرب به جنوب شرق است واقع شده و رود خانه مهم گاماسیاب در وسط این دره جاری است. شهر نهاوند مرکز شهرستان در قسمت علیای درۀ مذکور در ارتفاع 1677 گز واقع گردیده است.
هوای شهرستان سردسیر سالم است فقط قسمت سفلی رود خانه گاماسیاب نسبت به نقاط کوهستانی و دشت معتدل است. اکثر قراء مهم شهرستان در طول رودخانه گاماسیاب واقع شده و از آن مشروب میگردند و قسمتی نیز از رودخانه های ملایر، تویسرکان و قنوات و چشمه سارهای کوهستانی بهره مندمیشوند. بطور کلی آب شهرستان شیرین و املاح خارجی آن کم است.
دو سلسله کوهستان در شمال و جنوب شهرستان بشرح زیر واقع شده است: 1- ارتفاعات جنوبی، کوههای جنوبی شهرستان دنبالۀ سلسله کوهستان شاهو در پاوه و روانسر و بیستون کرمانشاه است که در همان جهت (شمال غرب به جنوب شرق) از جنوب این شهرستان گذشته به شهرستان بروجرد منتهی میشود. در این شهرستان این کوه ’گرو’ نامیده میشود و خطالرأس آن حد طبیعی نهاوند و خرم آباد است. در قسمت شمال غربی حد متوسط ارتفاع 2800 گز و در جنوب شرقی به ارتفاع آن افزوده می شود. بلندترین قلۀ گرو در جنوب شهر نهاوند و بالای سرچشمۀ گاماسیاب واقع و همیشه برف در قلۀ آن موجود وارتفاع آن از سطح دریا 3396 گز است. از درۀ شمالی این کوه که به رود خانه گاماسیاب منتهی میشود صدها چشمه جاری و به مصرف قراء پادامنۀ کوه مذکور میرسد. 2- سلسلۀ شمالی، جهت امتداد آن شمال غرب به جنوب شرق و موازی با کوه الوند همدان و کوه گرو است و در دو نقطه بوسیلۀ دو رودخانه ای که از شهرستان ملایر و شهرستان تویسرکان می آیند قطع شده و معبر طبیعی ایجاد نموده است در شمال غرب بین درۀ کنگاور و درۀ رودخانه تویسرکان کوه کمرزرد نامیده شده و ارتفاع قلۀ آن 2165 گز است. بین معبر رود خانه تویسرکان و معبر رود خانه ملایر کوه سیاه دره نامیده میشود و ارتفاع قلۀآن 2818 گز می باشد. در شرق معبر رود خانه ملایر که در شرق شهر نهاوند است کوه سفید نامیده میشود و ارتفاع بلندترین قلۀ آن از سطح دریا 3653 گز است.
رود خانه گاماسیاب که در شهرستان خرم آباد ’سیمره’ و در شهرستان اهواز و دشت میشان کرخه نامیده می شود. در این شهرستان از سراب گاماسیاب واقع در 20 هزارگزی جنوب شهر نهاوند در یکی از دره های شمالی کوه گرو سرچشمه گرفته در طول درۀ شهرستان نهاوند جاری است و قسمت عمده قراء شهرستان و باغات شهر از این رودخانه مشروب میگردد. رود خانه ملایر در 15 هزارگزی شمال غرب نهاوند نزدیک آبادی لیلی یادگار، و رود خانه تویسرکان در 25 هزارگزی نهاوند نزدیک آبادی چقاسرائیل به رود خانه گاماسیاب ملحق میشوند. این رودخانه پس از مشروب نمودن قسمت عمده قراء و باختر شهرستان وارد تنگۀ کوهستانی شده در حدود باختری کلان از این شهرستان خارج و وارد بخش صحنۀ شهرستان کرمانشاهان میگردد.
محصول عمده شهرستان غلات، حبوبات، اقسام میوه ها، توتون، لبنیات است و صادرات مهم آن خشکبار و اقسام میوه ها و لبنیات و حبوبات و غلات و کنجد و توتون و پشم و پوست چوب و روغن به داخل و خارج کشور است. سیب و گلابی و هندوانه و خربزۀ آن مشهور است. شغل ساکنین شهرستان زراعت و گله داری است. صنایع دستی آنان در دهستان علیا قالیچه بافی است، قالیچه های عشوند، برجک و یانه سر بخوبی مشهور است.
از شهرنهاوند دو راه به طرف جنوب شرقی و شمال غربی احداث شده است. جادۀ شمال غرب در 53 هزارگزی به راه کنگاور به کرمانشاه متصل میشود، از این نقطه تا کنگاور تقریباً 7000 گز است. راه جنوب خاوری در 32 هزارگزی به راه ملایر به بروجرد میرسد. از این نقطه به ملایر 32 هزار گز و تا بروجرد 25 هزار گز است. این شهرستان ازچهار دهستان به نام بالادهستان در جنوب شرقی، پائین دهستان در قسمت مرکزی، خزل انتهای غرب سلگی بین پایین دهستان و خزل تشکیل شده است. تعداد قراء و مرکز دهستان و جمعیت آن بشرح زیر است: بالا دهستان، مرکز ده شعبان. تعداد قراء 67 و سکنه 20 هزار نفر است. پائین دهستان، مرکز قصبه گیان، تعداد قراء 47 و سکنه 25 هزار نفر است. سلگی، مرکز ده شهرک، تعداد قراء 35 و سکنه 13 هزار نفر است. خزل، مرکز ده آران، تعداد قراء 70 و سکنه 12 هزار نفر است. شهر نهاوند دارای 26 هزار نفر جمعیت است. بنابر آمار فوق شهرستان نهاوند از 220 آبادی بزرگ و کوچک تشکیل شده و سکنۀ آن در حدود96 هزار تن است. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 5)
وضع امروزین نهاوند: شهرستان نهاوند یکی از شهرستانهای استان پنجم و محدود است از طرف شمال به شهرستانهای ملایر و تویسرکان و بخش کنگاور از شهرستان کرمانشاهان. از طرف جنوب به کوه گرو که خطالرأس آن حد طبیعی این شهرستان و شهرستان خرم آباد است. از طرف شرق به شهرستان ملایر و بخش اشتربیان شهرستان بروجرد. از طرف غرب به بخش صحنه از شهرستان کرمانشاه و بخش نورآباد از شهرستان خرم آباد. شهرستان نهاوند در طول دره ای به عرض تقریبی 4 الی 12 هزارگزی بین دو کوهستان که جهت آنها از شمال غرب به جنوب شرق است واقع شده و رود خانه مهم گاماسیاب در وسط این دره جاری است. شهر نهاوند مرکز شهرستان در قسمت علیای درۀ مذکور در ارتفاع 1677 گز واقع گردیده است.
هوای شهرستان سردسیر سالم است فقط قسمت سفلی رود خانه گاماسیاب نسبت به نقاط کوهستانی و دشت معتدل است. اکثر قراء مهم شهرستان در طول رودخانه گاماسیاب واقع شده و از آن مشروب میگردند و قسمتی نیز از رودخانه های ملایر، تویسرکان و قنوات و چشمه سارهای کوهستانی بهره مندمیشوند. بطور کلی آب شهرستان شیرین و املاح خارجی آن کم است.
دو سلسله کوهستان در شمال و جنوب شهرستان بشرح زیر واقع شده است: 1- ارتفاعات جنوبی، کوههای جنوبی شهرستان دنبالۀ سلسله کوهستان شاهو در پاوه و روانسر و بیستون کرمانشاه است که در همان جهت (شمال غرب به جنوب شرق) از جنوب این شهرستان گذشته به شهرستان بروجرد منتهی میشود. در این شهرستان این کوه ’گرو’ نامیده میشود و خطالرأس آن حد طبیعی نهاوند و خرم آباد است. در قسمت شمال غربی حد متوسط ارتفاع 2800 گز و در جنوب شرقی به ارتفاع آن افزوده می شود. بلندترین قلۀ گرو در جنوب شهر نهاوند و بالای سرچشمۀ گاماسیاب واقع و همیشه برف در قلۀ آن موجود وارتفاع آن از سطح دریا 3396 گز است. از درۀ شمالی این کوه که به رود خانه گاماسیاب منتهی میشود صدها چشمه جاری و به مصرف قراء پادامنۀ کوه مذکور میرسد. 2- سلسلۀ شمالی، جهت امتداد آن شمال غرب به جنوب شرق و موازی با کوه الوند همدان و کوه گرو است و در دو نقطه بوسیلۀ دو رودخانه ای که از شهرستان ملایر و شهرستان تویسرکان می آیند قطع شده و معبر طبیعی ایجاد نموده است در شمال غرب بین درۀ کنگاور و درۀ رودخانه تویسرکان کوه کمرزرد نامیده شده و ارتفاع قلۀ آن 2165 گز است. بین معبر رود خانه تویسرکان و معبر رود خانه ملایر کوه سیاه دره نامیده میشود و ارتفاع قلۀآن 2818 گز می باشد. در شرق معبر رود خانه ملایر که در شرق شهر نهاوند است کوه سفید نامیده میشود و ارتفاع بلندترین قلۀ آن از سطح دریا 3653 گز است.
رود خانه گاماسیاب که در شهرستان خرم آباد ’سیمره’ و در شهرستان اهواز و دشت میشان کرخه نامیده می شود. در این شهرستان از سراب گاماسیاب واقع در 20 هزارگزی جنوب شهر نهاوند در یکی از دره های شمالی کوه گرو سرچشمه گرفته در طول درۀ شهرستان نهاوند جاری است و قسمت عمده قراء شهرستان و باغات شهر از این رودخانه مشروب میگردد. رود خانه ملایر در 15 هزارگزی شمال غرب نهاوند نزدیک آبادی لیلی یادگار، و رود خانه تویسرکان در 25 هزارگزی نهاوند نزدیک آبادی چقاسرائیل به رود خانه گاماسیاب ملحق میشوند. این رودخانه پس از مشروب نمودن قسمت عمده قراء و باختر شهرستان وارد تنگۀ کوهستانی شده در حدود باختری کلان از این شهرستان خارج و وارد بخش صحنۀ شهرستان کرمانشاهان میگردد.
محصول عمده شهرستان غلات، حبوبات، اقسام میوه ها، توتون، لبنیات است و صادرات مهم آن خشکبار و اقسام میوه ها و لبنیات و حبوبات و غلات و کنجد و توتون و پشم و پوست چوب و روغن به داخل و خارج کشور است. سیب و گلابی و هندوانه و خربزۀ آن مشهور است. شغل ساکنین شهرستان زراعت و گله داری است. صنایع دستی آنان در دهستان علیا قالیچه بافی است، قالیچه های عشوند، برجک و یانه سر بخوبی مشهور است.
از شهرنهاوند دو راه به طرف جنوب شرقی و شمال غربی احداث شده است. جادۀ شمال غرب در 53 هزارگزی به راه کنگاور به کرمانشاه متصل میشود، از این نقطه تا کنگاور تقریباً 7000 گز است. راه جنوب خاوری در 32 هزارگزی به راه ملایر به بروجرد میرسد. از این نقطه به ملایر 32 هزار گز و تا بروجرد 25 هزار گز است. این شهرستان ازچهار دهستان به نام بالادهستان در جنوب شرقی، پائین دهستان در قسمت مرکزی، خزل انتهای غرب سلگی بین پایین دهستان و خزل تشکیل شده است. تعداد قراء و مرکز دهستان و جمعیت آن بشرح زیر است: بالا دهستان، مرکز ده شعبان. تعداد قراء 67 و سکنه 20 هزار نفر است. پائین دهستان، مرکز قصبه گیان، تعداد قراء 47 و سکنه 25 هزار نفر است. سلگی، مرکز ده شهرک، تعداد قراء 35 و سکنه 13 هزار نفر است. خزل، مرکز ده آران، تعداد قراء 70 و سکنه 12 هزار نفر است. شهر نهاوند دارای 26 هزار نفر جمعیت است. بنابر آمار فوق شهرستان نهاوند از 220 آبادی بزرگ و کوچک تشکیل شده و سکنۀ آن در حدود96 هزار تن است. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 5)
- نهاوند (نَ / نِ وَ)
جنگ نهاوند، یوم نهاوند یا جنگ نهاوند، نام جنگ معروفی است که بین سپاهیان اسلام و ایران در نهاوند اتفاق افتاد. رجوع به امثال میدانی و ترجمه فتوح البلدان و کامل التواریخ ابن اثیر ج 3 ص 2 و مجمل التواریخ و تاریخ گزیده و تاریخ ایران تألیف سایکس شود
- نهاوند
یکی از شعب بیست و چهار گانه قدما و آن پنج نغمه است که برای تزیین در هشت نغمه عمل کنند. این شعبه بعشاق و زنگوله مناسب است: (چنان کزسیه غمر ابیخ بر کند فرو گفت این غزل را در نهاوند)
پیشنهاد واژه بر اساس جستجوی شما
ایوان، بالاخانه که جلو آن باز باشد و در پیش آن ستون هایی برای نگاهداشتن سقف آن بر پا کرده باشند
رواق، صفّه، ستافند، ستاویز، ستاوین، خیری،برای مثال جهان جای بقا نیست به آسانی بگذار / به ایوآنچه بری رنج و به کاخ و به ستاوند (طیان - شاعران بی دیوان - ۳۱۳)
رواق، صفّه، ستافند، ستاویز، ستاوین، خیری،
(نی یَ)
لغت نامه دهخدا
دهی است از دهستان سیلوئیۀ بخش زرند شهرستان کرمان. در 30هزارگزی شرق زرند، بر سر راه زرند به رفسنجان در دامنۀ معتدل هوائی واقع و دارای 208 تن سکنه است. آبش از قنات محصولش غلات و حبوبات و شغل اهالی زراعت است. (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 8)
(وَ)
لغت نامه دهخدا
نان بند. بالشچه ای که خمیر پهن کرده بر آن نهند و بر دیوار تنور تفته دوسانند پختن نان را. لپّو. رفیده. نابند
(وَ)
لغت نامه دهخدا
دهی است از دهستان گنجگاه بخش سنجید شهرستان هروآباد و 27 هزارگزی مغرب سنجید (کیوی) و 3 هزارگزی جادۀ شوسۀ میانه به هروآباد. در منطقۀ کوهستانی و سردسیر واقع است و 141 تن سکنه دارد. آبش از چشمه، محصولش غلات و حبوبات، شغل اهالی زراعت و گله داری و صنعت دستی ایشان قالی بافی است. راه مالرو دارد. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 4)
(قِ هَِ)
لغت نامه دهخدا
دهی است از دهستان شراء بخش رزن شهرستان همدان، سکنۀ آن 614 تن. آب آن از قنات. محصول آن لبنیات، حبوب و شغل اهالی آنجا زراعت وگله داری است. راه مالرو دارد و در تابستان اتومبیل از آن میتوان برد. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 5)
(نَ وَ)
لغت نامه دهخدا
عبدالرحیم نهاوندی (میرزا...) از اعاظم علمای امامیۀ قرن اخیر است و اواخر عمر در تهران سکونت جست و در مدرسه مروی به تدریس پرداخت. حاشیۀ رسائل شیخ انصاری تألیف اوست. به سال 1304 هجری قمری در تهران وفات یافت. (از ریحانهالادب ج 6ص 267). و رجوع به الذریعه الی تصانیف الشیعه شود
علی بن ملا فتح الله نهاوندی از اصولیین و فقهای قرن اخیر است. او راست: تشریح الاصول الصغیر و تشریح الاصول الکبیر و مقدمهالواجب. به سال 1322 هجری قمری در نجف درگذشت. (از ریحانه الادب ج 6 ص 269). و رجوع به احسن الودیعه ج 1 ص 163 شود
علی بن ملا فتح الله نهاوندی از اصولیین و فقهای قرن اخیر است. او راست: تشریح الاصول الصغیر و تشریح الاصول الکبیر و مقدمهالواجب. به سال 1322 هجری قمری در نجف درگذشت. (از ریحانه الادب ج 6 ص 269). و رجوع به احسن الودیعه ج 1 ص 163 شود
(نِ وَ)
لغت نامه دهخدا
منسوب به نهاوند است. رجوع به نهاوند شود، نام پرده ای است از موسیقی و این غیر از نهاوند است. (جهانگیری) (برهان قاطع) (انجمن آرا) (رشیدی) :
نماز شام رسید ای بت سمرقندی
بساز چنگ و بزن پردۀ نهاوندی.
نزاری (از جهانگیری).
به گوش اندر همی گویدت گیتی بار بر خر نه
تو گوش دل نهادستی به دستان نهاوندی.
ناصرخسرو
نماز شام رسید ای بت سمرقندی
بساز چنگ و بزن پردۀ نهاوندی.
نزاری (از جهانگیری).
به گوش اندر همی گویدت گیتی بار بر خر نه
تو گوش دل نهادستی به دستان نهاوندی.
ناصرخسرو
درختی است زیبا و چتری از رده دو لپه ییهای بی گلبرگ که سر دسته تیره نارون ها میباشد. برخی ماخذ تیره نارون هارا جزو تیره گزنه ها ذکر میکنند. برگهایش دندانه دار و چوبش بسیار محکم است در حدود 15 گونه از این گیاه شناخته شده که در نواحی معتدل نیمکره شمالی زمین میرویند سایه خوش دردار سده پشه دار پشه غال ناژین بوقیصا شجره البق پشه خانه فیلون کنجک گژم پشه دار ناروان ناروند. یا نارون جلگه. اوجا. یا نارون سفید. ملج. یا نارون قرمز. اوجا. یا نارون کوهی. ملج
اهل نهاوند از مردم نهاوند، پرده ایست از موسیقی قدیم (و آن جز (نهاوند) است) : (نماز شام رسید ای بت سمرقندی، بساز چنگ و بزن پرده نهاوندی) (نزاری. جها.: رشیدی)
صفه بلند که سقف آنرا بستونها افراشته باشند، بالا خانه ای که پیش آن ایوان گشاده باشد
کوهی بسیار مرتفع از سلسله جبال البرز که همیشه از برف و یخ پوشیده شده و واقع است مابین طبرستان و ری
یکی از شعب بیست و چهار گانه قدما و آن پنج نغمه است که برای تزیین در هشت نغمه عمل کنند. این شعبه بعشاق و زنگوله مناسب است: (چنان کزسیه غمر ابیخ بر کند فرو گفت این غزل را در نهاوند)
بالشچه ای که خمیرپهن کرده بر آن نهند و بر دیوار تنور تافته چسبانند تا نان بپزد رفیده نابند
((وَ))
فرهنگ فارسی معین
بالشچه ای که خمیر پهن کرده بر آن نهند و بر دیوار تنور تافته چسبانند تا نان بپزد، رفیده، نابند
سفره ی پارچه ای که نهار را در آن بندند و به مزارع حمل کنند