معنی ناطقه در لغت نامه دهخدا

تأنیث ناطق است. رجوع به ناطق شود، سخنگوی. (منتهی الارب). گوینده. نطق کننده. فرگویا. سخن راننده. متکلم. (ناظم الاطباء)، قوه ای که بدان شخص تکلم می کند و سخن می گوید. (ناظم الاطباء)، ناطقه (نفس یا قوه...)، قوت انسانی. یکی از قوای ثلاثۀ نفس آدمی است که به عقیدۀ قدماء اطباء معدن آن دماغ (مغز) است و قصد او همه اندر طلب علم و حکمت و صواب فرمودن و از کارهای زشت بازداشتن باشد و این قوت خاصه مردم راست و معدن او دماغ است و شریفترین همه است. (از ذخیرۀ خوارزمشاهی). قوه عاقله. قوه ادراک کلیات. جان گویا. نفس گویا. رجوع به نفس ناطقه شود:، گفتم که چیست ناطقه را پنج حس او، گفتا مراد و ذهن و ذکا فطنت و نظر.، ناصرخسرو.، در حال چهارم اثر مردمی آمد، چون ناطقه ره یافت در این جسم مکدر.، ناصرخسرو.، هنوز گویندگان هستند اندر عراق، که قوت ناطقه مدد ازیشان برد.، جمال الدین عبدالرزاق.، فنون فضل ترا غایتی و حدی نیست، که نفس ناطقه را قوت بیان ماند.، سعدی.، زبان ناطقه در وصف شوق نالان است، چه جای کلک بریده زبان بیهده گوست.، حافظ.،، تهیگاه. (منتهی الارب) (آنندراج) (فرهنگ نظام). خاصره. (معجم متن اللغه) (اقرب الموارد)

معنی ناطقه در فرهنگ لغت هوشیار

متکلم، سخن راننده نطق کننده

معنی ناطقه در فرهنگ فارسی معین

مؤنث ناطق، نیروی نطق و بیان

معنی ناطقه در فرهنگ واژه مترادف متضاد

تکلم، قوه نطق، گویایی

معنی ناطقه - جستجوی لغت در جدول جو

ناطقه

فرهنگ فارسی عمید

ناطقه

لغت نامه دهخدا

ناطقه

فرهنگ لغت هوشیار

ناطقه

فرهنگ فارسی معین

ناطقه

فرهنگ واژه مترادف متضاد

ناطق

نطق کننده، سخنران، گوینده، سخنگو، آشکارا، واضح

فرهنگ فارسی عمید

نفس ناطقه

نفس انسانی، روح انسانی، نفس ناطق در فلسفه، فرّه کیانی، نوراسفهبد، نوراسپهبد

فرهنگ فارسی عمید

ناقه

شتر ماده، شتر، پستانداری نشخوار کننده و حلال گوشت با گردن دراز و پای بلند و یک یا دو کوهان بر پشت، بعیر، هیون، ابل، اشتر، خالۀ گردن دراز، جمل
ستور، جمع نوق و انواق
در علم نجوم صورت فلکی مشترکی در ذات الکرسی، حامل راس المغول و امراه المسلسله
بیماری که تازه بهبود یافته و هنوز ضعف دارد

شتر ماده، شُتُر، پستانداری نشخوار کننده و حلال گوشت با گردن دراز و پای بلند و یک یا دو کوهان بر پشت، بَعیر، هَیون، اِبِل، اُشتُر، خالِۀ گَردَن دِراز، جَمَل
ستور، جمع نوق و اَنواق
در علم نجوم صورت فلکی مشترکی در ذات الکرسی، حامل راس المغول و امراه المسلسله
بیماری که تازه بهبود یافته و هنوز ضعف دارد

فرهنگ فارسی عمید

نافقه

(فِ قَ)

تأنیث نافق. رجوع به نافق شود، مرده: جزور نافقه، میته. (ذیل اقرب الموارد). رجوع به نافه شود

لغت نامه دهخدا

ناقه

(قِهْ)

از بیماری به شده. (مهذب الاسماء). به شده از بیماری. (منتهی الارب). آن باشد که از بیماری بیرون آمده باشد و هنوز تندرست نگشته و آن حال را نقاهت گویند. (فرهنگ نظام از جواهر اللغه). با ’ها’ی ملفوظ، دارای نقاهت و آنکه ازبیماری برخاسته و به شده باشد، ولی ضعف و ناتوانی دروی باقی بود و جنگلوگ و جنکوک نیز گویند. (ناظم الاطباء). از بیماری برخاسته. از بیماری بهترشده. (زمخشری). که نقاهت دارد. بنوی از بیماری برخاسته. آنکه تازه از بستر بیماری برخاسته است. درواخ:
مرد دین تا به جست دینار است
همچو ناقه درست بیمار است.
سنائی.
تاجهان شد ناقه از سرسام دیماهی برست
چار مادر بر سرش توش و توان افکنده اند.
خاقانی.
، فهمندۀ سخن. دانا. (منتهی الارب). سریع الفطنه و الفهم. (معجم متن اللغه). نقه الحدیث نقهاً، فهمه، فهو ناقه و نقه. (اقرب الموارد) (معجم متن اللغه). فهمندۀ سخن و دریافت کننده. دانا. (از ناظم الاطباء). تیزفهم. سریعالانتقال. ج، نقّه

از بیماری به شده. (مهذب الاسماء). به شده از بیماری. (منتهی الارب). آن باشد که از بیماری بیرون آمده باشد و هنوز تندرست نگشته و آن حال را نقاهت گویند. (فرهنگ نظام از جواهر اللغه). با ’ها’ی ملفوظ، دارای نقاهت و آنکه ازبیماری برخاسته و به شده باشد، ولی ضعف و ناتوانی دروی باقی بود و جنگلوگ و جنکوک نیز گویند. (ناظم الاطباء). از بیماری برخاسته. از بیماری بهترشده. (زمخشری). که نقاهت دارد. بنوی از بیماری برخاسته. آنکه تازه از بستر بیماری برخاسته است. دَرواخ:
مرد دین تا به جست دینار است
همچو ناقه درست بیمار است.
سنائی.
تاجهان شد ناقه از سرسام دیماهی برست
چار مادر بر سرش توش و توان افکنده اند.
خاقانی.
، فهمندۀ سخن. دانا. (منتهی الارب). سریع الفطنه و الفهم. (معجم متن اللغه). نقه الحدیث نقهاً، فهمه، فهو ناقه و نقه. (اقرب الموارد) (معجم متن اللغه). فهمندۀ سخن و دریافت کننده. دانا. (از ناظم الاطباء). تیزفهم. سریعالانتقال. ج، نُقَّه ْ

لغت نامه دهخدا

ناطق

(طِ)

محمدحسن کاشانی (میرزا...) داماد فتحعلی خان صبا و از شاعران قرن سیزدهم کاشان است. در نسخۀ خطی مدایح معتمدی تألیف محمدعلی بهار اصفهانی ذکری از او رفته است. رجوع به فرهنگ سخنواران ص 589 شود
حسن یزدی (میرزا سید...) متخلص به ناطق. از شاعران قرن سیزدهم هجری است. در تذکرۀ خطی حدیقهالشعراء تألیف دیوان بیگی شیرازی ص 188 از او ذکری رفته است. رجوع به فرهنگ سخنوران ص 590 شود
باقر (شیخ...) شیرازی، متخلص به ناطق. شاعری از قریۀ کویم شیراز است. در نسخۀخطی مرآت الفصاحه (مؤلف در اوایل قرن چهاردهم) از او ذکری رفته است. رجوع به فرهنگ سخنوران ص 589 شود

لغت نامه دهخدا

ناهقه

(هَِ قَ)

واحد نواهق است. رجوع به نواهق شود، پرندۀ دراز منقار و پاها و گردن. غبراء. (معجم متن اللغه). رجوع به نهقه شود

لغت نامه دهخدا

ناوقه

(قَ)

عبارت است از آن مقدار آب که شخصی در میان آب رود و به مقدار یک گز میان هر دو پای بگشاید و آب به زیر دو زانوی او برسد آن مقدار آب را ناوقه گویند: و گویند که ناوقه عبارت از آن است که مردی در میان آب رود و هر دو زانو بر زمین نهد و بمقدار یک گزمیان آن گشاده دارد و هر دوالیۀ خود از زمین بردارد و آن مقدار که از آن فرجه بیرون رود ناوقه گویند بشرط آنکه میان هر دو زانو از آنجا که زانو بر زمین نهاده باشد نشیب تر و فروتر نباشد. (تاریخ قم ص 43)

عبارت است از آن مقدار آب که شخصی در میان آب روَد و به مقدار یک گز میان هر دو پای بگشاید و آب به زیر دو زانوی او برسد آن مقدار آب را ناوقه گویند: و گویند که ناوقه عبارت از آن است که مردی در میان آب روَد و هر دو زانو بر زمین نهد و بمقدار یک گزمیان آن گشاده دارد و هر دوالیۀ خود از زمین بردارد و آن مقدار که از آن فرجه بیرون رود ناوقه گویند بشرط آنکه میان هر دو زانو از آنجا که زانو بر زمین نهاده باشد نشیب تر و فروتر نباشد. (تاریخ قم ص 43)

لغت نامه دهخدا

نفس ناطقه

(نَ سِ طِ قَ / قِ)

نفس را در مرتبت کمال نفس ناطقه گویند و عقل و صورت نوعیۀ انسان هم نامند. به قول ملاصدرا: ان النفس الناطقه عندالحکیم عباره من جوهر عقلی وحدانی لیس فی عالم العنصری ولا فی عالم الاجسام لم یتصور ان یدرک وحده الحق. (از فرهنگ علوم عقلی) (از اسفار ج 4 ص 96) (کشاف اصطلاحات الفنون ص 397) (رسائل ملاصدرا ص 266). در اصطلاح حکما، روح. جان. (از غیاث اللغات) (آنندراج). روحی که فهم و ادراک معانی کند. (ناظم الاطباء). روان. (تقریرات فاضل تونی) (یادداشت مؤلف) :
گفتم که نفس ناطقه را مستقر کجاست
گفتا ورا جهان لطیف است مستقر.
ناصرخسرو.
گفتم که نفس ناطقه را چیست آرزو
گفتا بقا و شادی و پیروزی و ظفر.
ناصرخسرو.
من میوه دار حکمتم از نفس ناطقه
و ایشان ز روح نامیه جز نارون نیند.
ناصرخسرو.
این یکی اکسیر نفس ناطقه
بر سر صدر جهان خواهم فشاند.
خاقانی.
دل از دریچۀ فکرت به نفس ناطقه داد
نشان حالت زارم که زارتر می گشت.
سعدی

لغت نامه دهخدا

ناطبه

(طِ بَ)

واحد نواطب است و آن جامه پاره ای است که در پالونه داخل کنند و بدان چیزها را صاف کنند. (از اقرب الموارد) (از منتهی الارب). خرق المصفاه. پاره های صافی. (معجم متن اللغه) (از المنجد). رجوع به نواطب شود

لغت نامه دهخدا

ناطقی

(طِ)

میرزا محمدعلی. از شاعران شیراز است. در نسخۀ خطی ’تذکرۀ شعاعیه’ تألیف محمدحسین شعاع شیرازی از او ذکری رفته است. رجوع به فرهنگ سخنوران ص 590 شود

لغت نامه دهخدا

مناطقه

(عَ سَ)

با کسی سخن گفتن. (المصادر زوزنی). با هم گفتگو و سخن کردن. (منتهی الارب) (آنندراج) (از ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد)

لغت نامه دهخدا

نفس ناطقه

نفس را در مرتبت کمال نفس ناطقه گویند و عقل و صورت نوعیه انسان هم نامند

فرهنگ لغت هوشیار

قوت ناطقه

روان پالوده جان

فرهنگ لغت هوشیار

مناطقه

همسخنی

فرهنگ لغت هوشیار

ناطق

گویا، گوینده، سخنگوی، نطق کننده

فرهنگ لغت هوشیار

ناقه

شترماده

فرهنگ لغت هوشیار

ناوقه

پارسی است ناوغه اندازه آب در گذشته مقیاس آب درقدیم ظن مقدارآب که شخصی درمیان آب رود و بمقدار یک گز میان هر دو پای بگشاید و آب بزیر هر دو زانوی او برسد آن مقدار آب را ناوقه گویند. گویند که ناوقه عبارت از آنست که مردی در میان آب رود و هر دو زانو بر زمین نهد و بمقدار یک گز میان آن گشاده دارد و هر دو الیه خود از زمین بردارد و آن مقدارکه ازآن فرجه بیرون رود ناوقه گویند بشرط آنکه میان هردو زانو بر زمین نهاده باشد نشیب تر و فروترنباشد

فرهنگ لغت هوشیار