- نادون
جاهل، نادان
معنی نادون - جستجوی لغت در جدول جو
پیشنهاد واژه بر اساس جستجوی شما
عنصر بی رنگ گازی که از تجزبۀ رادیوم به دست می آید و در پرتودرمانی برای درمان سرطان به کار می رود
درختی بزرگ و پرشاخ و برگ و چتری با برگ های بیضی و دندانه دار که در باغ ها و کنار خیابان ها کاشته می شود
(شِ)
لغت نامه دهخدا
جمع واژۀ ناشد درحالت رفعی. کسانی که به آواز بلند شتر گم شده را جویند و آن را یابند و به صاحبش رسانند. (از المنجد)
ماسوا و فروتر و پائین تر، (ناظم الاطباء)، ماسوا و بمعنی فروتر نیز آمده، (غیاث) (آنندراج)، زیردست، مقابل مافوق، (یادداشت به خط مرحوم دهخدا)، از ما (آنچه) + دون (فرودتر) آنچه فروتر است، آنچه فرود است:
جمله بر خودحرام کرده بدی
هرچه مادون کردگار عظیم،
ناصرخسرو،
آنکه کشتستم پی مادون من
می نداندکه نخسبد خون من،
مولوی،
، (اصطلاح اداری) به کارمندانی اطلاق می شود که در حوزۀ کار و اداره نسبت به فرد یا افراد دیگر شغل و درجۀ فرودتر و حقیرتر داشته باشند، آن افراد را نسبت به اینان مافوق گویند، از این روی ممکن است کسی مافوق عده ای و مادون عده ای دیگر باشد
جمله بر خودحرام کرده بدی
هرچه مادون کردگار عظیم،
ناصرخسرو،
آنکه کشتستم پی مادون من
می نداندکه نخسبد خون من،
مولوی،
، (اصطلاح اداری) به کارمندانی اطلاق می شود که در حوزۀ کار و اداره نسبت به فرد یا افراد دیگر شغل و درجۀ فرودتر و حقیرتر داشته باشند، آن افراد را نسبت به اینان مافوق گویند، از این روی ممکن است کسی مافوق عده ای و مادون عده ای دیگر باشد
(نارْ وَ)
لغت نامه دهخدا
ناروان. (برهان قاطع). درختی است بغایت خوش اندام و پربرگ و سایه دار. (غیاث اللغات) (از جهانگیری). درخت بسیارسایه است، همیشه جوان، به زمستان و تابستان یکی باشد، برگش به برگ بید مانند است. (نزهه القلوب). درختی است سخت راست بالا و پیشه وران از چوب آن دست افزار و آلات سازند. (صحاح الفرس) (از اوبهی). و باشد که قامت خوبان را به سبب تناسب و راستی بدان تشبیه کنند. (صحاح الفرس). بشکال. شجرهالبق. دردار. (بحر الجواهر) دارون. ناروان. ناروند. پشه غال. پشه دار. پشه خانه. سده. سدق. آغال پشه. سارخکدار. سارشکدار. ناژبن. بوقیصا. خوش سایه. سایه خوش. نشم الاسود. سیاهدرخت:
همیشه تا ز درخت سمن نروید گل
برون نیاید از شاخ نارون نارنگ.
فرخی.
همی تا چو قمری بنالد ز سرو
نوا برکشد بلبل از نارون.
فرخی.
سندس رومی در نارونان پوشانند
خرمن مینا بر بیدبنان افشانند.
منوچهری.
بر دم طاوس خواهی کرد نقشی خوبتر
در بهشت عدن خواهی کشت شاخ نارون.
منوچهری.
در باغ بنوروز درم ریزان است
بر نارونان لحن دل انگیزان است.
منوچهری.
کله چون نارون پیشش نهادم
به استغفارچون سرو ایستادم.
نظامی.
من میوه دار حکمتم از نفس ناطقه
وایشان ز روح نامیه جز نارون نیند.
خاقانی.
اهل شروان چون نگریند از دریغ او که مرغ
گر شنیدی بر فراز نارون بگریستی.
خاقانی.
آن چنان راستی که قد تو را
به دعا شاخ نارون خواهد.
کمال اسماعیل.
- نارون بالا، راست بالا. کشیده قامت:
نارون بالا بتی بر نارون خورشید و ماه
ناردان لب لعبتی در ناردان شهد و لبن.
سوزنی.
، گلنار پارسی. (برهان). قسمی از انار که آن را گلنار فارسی گویند گلش کلان و صدبرگ باشد بغایت انبوهی و نهایت سرخی، در مقدار برابر گل سرخ. (غیاث اللغات) :
بتی که چون برخ و قامتش نگاه کنند
گمان برند که گلنار بار نارون است.
امیر معزی (از شعوری).
، درخت انار. (از برهان). رجوع به نارون شود:
از سر شمشیر و از نوک قلم زاید هنر
ای برادر همچو نور از نار و نار از نارون.
ناصرخسرو.
سهی سرو آن زمان شد در چمن مست
که سیمین نار تو بر نارون رست.
نظامی.
حمایل دستها بر گردن یار
درخت نارون پیچیده بر نار.
نظامی.
، ظاهراً در قدیم از چوب نارون تختۀ تابوت و عماری می کرده اند و گویا در این شعر فردوسی بدان معنی باشد:
بشستند و کردش ز دیبا کفن
بجستند جائی بن نارون
برفتند بیداردل درگران
بریدند از او تخته های گران.
(یادداشت مؤلف).
، در بیت زیر مقصود آتش جشن سده است:
پیچان درختی نام او نارون
چون سرو زرین پرعقیق یمن.
فرخی
همیشه تا ز درخت سمن نروید گل
برون نیاید از شاخ نارون نارنگ.
فرخی.
همی تا چو قمری بنالد ز سرو
نوا برکشد بلبل از نارون.
فرخی.
سندس رومی در نارونان پوشانند
خرمن مینا بر بیدبنان افشانند.
منوچهری.
بر دم طاوس خواهی کرد نقشی خوبتر
در بهشت عدن خواهی کشت شاخ نارون.
منوچهری.
در باغ بنوروز درم ریزان است
بر نارونان لحن دل انگیزان است.
منوچهری.
کله چون نارون پیشش نهادم
به استغفارچون سرو ایستادم.
نظامی.
من میوه دار حکمتم از نفس ناطقه
وایشان ز روح نامیه جز نارون نیند.
خاقانی.
اهل شروان چون نگریند از دریغ او که مرغ
گر شنیدی بر فراز نارون بگریستی.
خاقانی.
آن چنان راستی که قد تو را
به دعا شاخ نارون خواهد.
کمال اسماعیل.
- نارون بالا، راست بالا. کشیده قامت:
نارون بالا بتی بر نارون خورشید و ماه
ناردان لب لعبتی در ناردان شهد و لبن.
سوزنی.
، گلنار پارسی. (برهان). قسمی از انار که آن را گلنار فارسی گویند گلش کلان و صدبرگ باشد بغایت انبوهی و نهایت سرخی، در مقدار برابر گل سرخ. (غیاث اللغات) :
بتی که چون برخ و قامتش نگاه کنند
گمان برند که گلنار بار نارون است.
امیر معزی (از شعوری).
، درخت انار. (از برهان). رجوع به نارون شود:
از سر شمشیر و از نوک قلم زاید هنر
ای برادر همچو نور از نار و نار از نارون.
ناصرخسرو.
سهی سرو آن زمان شد در چمن مست
که سیمین نار تو بر نارون رست.
نظامی.
حمایل دستها بر گردن یار
درخت نارون پیچیده بر نار.
نظامی.
، ظاهراً در قدیم از چوب نارون تختۀ تابوت و عماری می کرده اند و گویا در این شعر فردوسی بدان معنی باشد:
بشستند و کردش ز دیبا کفن
بجستند جائی بن نارون
برفتند بیداردل درگران
بریدند از او تخته های گران.
(یادداشت مؤلف).
، در بیت زیر مقصود آتش جشن سده است:
پیچان درختی نام او نارون
چون سرو زرین پرعقیق یمن.
فرخی
(وَ)
لغت نامه دهخدا
نام بیشه ای در مازندران نزدیک بیشۀ تهمیشه. (ناظم الاطباء). نام بیشه ای در دارالمرز نزدیک به بیشۀ تهمیشه مشهور به بیشۀ نارون. (برهان قاطع) :
منوچهر با قارن رزم زن
برون آمد از بیشۀ نارون.
فردوسی
منوچهر با قارن رزم زن
برون آمد از بیشۀ نارون.
فردوسی
(وُ)
لغت نامه دهخدا
ناربن. درخت انار. (ناظم الاطباء). درخت انار. (برهان قاطع). نارون بضم واو مبدل ناربن است که درخت انار باشد. (غیاث اللغات) (از بهار عجم)
معرب نرون: ثم ملک بعده نارون بن قلوذیس قیصر ثلاث عشره سنه، (عیون الاخبار ج 1 ص 73)، رجوع به نرون شود
دهی است از دهستان گوشه بخش خاش شهرستان زاهدان، در 48هزارگزی شمال خاش و 2هزارگزی مشرق جاده شوسۀزاهدان به خاش در منطقه ای کوهستانی واقع، هوایش معتدل متمایل به گرمی است و 200 تن سکنه دارد و فارسی را به لهجۀ بلوچی تکلم می کنند، آبش از قنات و محصولش غلات و لبنیات و شغل اهالی زراعت و گله داری است، راه مالرو دارد، (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 8 ص 406)
ده کوچکی است از دهستان بهرآسمان بخش ساردوئیه شهرستان جیرفت در 22هزارگزی جنوب غربی ساردوئیه و 14هزارگزی راه مالرو بافت به ساردوئیه واقع است و 40 نفر سکنه دارد که از طایفه کوهستانی هستند، (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 8 ص 406)
ده کوچکی است از دهستان بهرآسمان بخش ساردوئیه شهرستان جیرفت در 22هزارگزی جنوب غربی ساردوئیه و 14هزارگزی راه مالرو بافت به ساردوئیه واقع است و 40 نفر سکنه دارد که از طایفه کوهستانی هستند، (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 8 ص 406)
ناخن، (آنندراج)، ضبط و تلفظ دیگری است از ناخن:
نوحه گر کرده زبان چنگ حزین از غم گل
موی بگشاده و بر روی زنان ناخونا
گه قنینه به سجود اوفتد از بهر دعا
گه ز غم برفکند یک دهن از دل خونا،
فیروز مشرقی،
رجوع به ناخن شود
نوحه گر کرده زبان چنگ حزین از غم گل
موی بگشاده و بر روی زنان ناخونا
گه قنینه به سجود اوفتد از بهر دعا
گه ز غم برفکند یک دهن از دل خونا،
فیروز مشرقی،
رجوع به ناخن شود
ناحق، به خلاف دین، به خلاف حق: وفات یزدجرد در سال هشتم بود از طغیان نادین ناحق عثمان، (فارسنامۀ ابن بلخی ص 112)
(دَ گَ)
لغت نامه دهخدا
جاهل، ضد دانا، (حاشیۀ برهان قاطع)، جاهل، بی علم، بی وقوف، بی عقل، احمق، گول، بی دانش، (ناظم الاطباء)، بی دانش، که لفظ دیگرش جاهل است، (فرهنگ نظام)، ضد دانا و آن را به عربی جاهل گویند، (آنندراج) (انجمن آرا)، مغفل، سفیه، (منتهی الارب)، ابله، (بحرالجواهر)، ابله، کانا، جهول، غراچه، نابخرد، بی خبر، بلهاء:
توانی بر او کار بستن فریب
که نادان همه راست بیند وریب،
ابوشکور،
سخنگوی هر گفتنی را بگفت
همه گفت دانا ز نادان نهفت،
ابوشکور،
گبت نادان بوی نیلوفر بیافت
خوبش آمد سوی نیلوفر شتافت،
رودکی،
همه نیوشۀ خواجه به نیکوئی و به صلح
همه نیوشۀ نادان به جنگ و کار نغام،
رودکی،
زه دانا را گویند که داند گفت
هیچ نادان را داننده نگوید زه،
رودکی،
که دانا ترا دشمن جان بود
به از دوست مردی که نادان بود،
فردوسی،
چو ارجاسب بشنید زو شاد گشت
سر مرد نادان پر از باد گشت،
فردوسی،
دگر با خردمند مردم نشین
که نادان نباشد بر آئین و دین،
فردوسی،
گر تو ای نادان ندانی هر کسی داند که تو
نیستی با من بگاه شعر گفتن همنشین،
منوچهری،
جمعی نادان ندانند که غوررسی و غایت چنین کارها چیست، چون نادانند معذورانند، (تاریخ بیهقی)، من از تاریکی کفر به روشنائی بازآمدم به تاریکی بازنروم که نادان و بی خرد باشم، (تاریخ بیهقی ص 340)، هر که از عیب خود نابینا باشد نادان تر مردمان باشد، (تاریخ بیهقی ص 339)، نادان تر مردمان اویی است که دوستی با زنان به درشتی جوید، (تاریخ سیستان)،
عدوی او بود نادان درست است این مثل آری
که باشد مردم نادان عدوی مردم دانا،
قطران،
بپرهیز از نادانی که خود را دانا شمرد، (قابوسنامه)، نادان تر از آن مردم نبود که کهتری به مهتری رسیده بیند و همچنان به چشم کهتری بدو نگرد، (قابوسنامه)، از نادان مغرور اجتناب نما، (خواجه عبداﷲ انصاری)،
سلام کن ز من ای باد مر خراسان را
مر اهل فضل و خرد را نه عام و نادان را،
ناصرخسرو،
تا ندانی کار کردن باطل است از بهر آنک
کار بر نادان و عاجز بخردان تاوان کنند،
ناصرخسرو،
تا اندرو نیاید نادان که من
خانه همی نه ازدر نادان کنم،
ناصرخسرو،
بد دانا ز نیک نادان به،
سنائی،
و اگر نادانی این اشارت را که باز نموده شده است بر هزل حمل کند، مانند کوری بود که احولی را سرزنش کند، (کلیله و دمنه)، و اگر برین جمله برود همچنان بود که حکایت نادان و گنج، (کلیله و دمنه)، من آن غافل نادانم که دم گرم تو مرا بر باد سرد نشاند، (کلیله و دمنه)،
گنج دانش تراست خاقانی
کار نادان به آب و رنگ چراست،
خاقانی،
منکه خاقانیم از خون دل تاجوران
میکنم قوت و ندانم چه عجب نادانم،
خاقانی،
چه نادان بی عقوبت عاجل از عذاب آجل نترسد، (سندبادنامه ص 4)،
چو نادانی پی دل برگرفتم
خمار عاشقی از سرگرفتم،
نظامی،
دشمن دانا که غم جان بود
بهتر از آن دوست که نادان بود،
نظامی،
داد ایشان را جواب آن خوش رسول
کای گروه کور و نادان و فضول،
مولوی،
گفت من پنداشتم برجاست زور
خود بدم از ضعف خود نادان و کور،
مولوی،
حرص کور و احمق و نادان کند
مرگ را بر احمقان آسان کند،
مولوی،
بر مرد نادان نریزم علوم
که ضایع شود تخم در شوره بوم،
سعدی،
گو خداوند عقل و دانش و رای
غیبت ما مکن که نادانیم،
سعدی،
وگر صد باب حکمت پیش نادان
بخوانند آیدش بازیچه در گوش،
سعدی،
بانادانان تواضع کردن همچنان است که حنظل را آب دادن چندانکه آب بیشتر یابد بار تلخ تر دهد، (تاریخ گزیده)،
فلک به مردم نادان دهد زمام مراد
تو اهل دانش و فضلی، همین گناهت بس،
حافظ،
توبه کردم که نبوسم لب ساقی و کنون
می گزم لب که چرا گوش به نادان کردم،
حافظ،
سخن عشق یکی بود ولی آوردند
این سخنها به میان زمرۀ نادانی چند،
حاج ملاهادی،
- نادان ده مرده گو، کنایه از مردم نادان بسیارگوی و پرگوی پریشان گوی و بی فایده و هرزه و لایعنی گوی باشد، (برهان قاطع) (از آنندراج)، نادانی که سخنان بیهوده و پریشان وبی فایده گوید، (شمس اللغات) :
حذر کن ز نادان ده مرده گوی
چو دانا یکی گوی و پرورده گوی،
سعدی،
- نادان ساختن تن خود را، تجاهل کردن، خود را به نادانی زدن، خود را نادان نمودن:
بی وفائی کنی و نادان سازی تن خویش
نیستی ای بت یکباره بدین نادانی،
منوچهری،
- امثال:
آنچه نادان همه کند ضرر است،
دشمن دانا به از نادان دوست،
نادان را بهتر از خاموشی نیست، (گلستان)،
نادان را زنده مدان،
نادان سخن گوید و دانا قیاس کند،
نادان عدوی داناست،
نادان معذور است،
نادان نه پرسد و نه داند
توانی بر او کار بستن فریب
که نادان همه راست بیند وریب،
ابوشکور،
سخنگوی هر گفتنی را بگفت
همه گفت دانا ز نادان نهفت،
ابوشکور،
گبت نادان بوی نیلوفر بیافت
خوبش آمد سوی نیلوفر شتافت،
رودکی،
همه نیوشۀ خواجه به نیکوئی و به صلح
همه نیوشۀ نادان به جنگ و کار نغام،
رودکی،
زه دانا را گویند که داند گفت
هیچ نادان را داننده نگوید زه،
رودکی،
که دانا ترا دشمن جان بود
به از دوست مردی که نادان بود،
فردوسی،
چو ارجاسب بشنید زو شاد گشت
سر مرد نادان پر از باد گشت،
فردوسی،
دگر با خردمند مردم نشین
که نادان نباشد بر آئین و دین،
فردوسی،
گر تو ای نادان ندانی هر کسی داند که تو
نیستی با من بگاه شعر گفتن همنشین،
منوچهری،
جمعی نادان ندانند که غوررسی و غایت چنین کارها چیست، چون نادانند معذورانند، (تاریخ بیهقی)، من از تاریکی کفر به روشنائی بازآمدم به تاریکی بازنروم که نادان و بی خرد باشم، (تاریخ بیهقی ص 340)، هر که از عیب خود نابینا باشد نادان تر مردمان باشد، (تاریخ بیهقی ص 339)، نادان تر مردمان اویی است که دوستی با زنان به درشتی جوید، (تاریخ سیستان)،
عدوی او بود نادان درست است این مثل آری
که باشد مردم نادان عدوی مردم دانا،
قطران،
بپرهیز از نادانی که خود را دانا شمرد، (قابوسنامه)، نادان تر از آن مردم نبود که کهتری به مهتری رسیده بیند و همچنان به چشم کهتری بدو نگرد، (قابوسنامه)، از نادان مغرور اجتناب نما، (خواجه عبداﷲ انصاری)،
سلام کن ز من ای باد مر خراسان را
مر اهل فضل و خرد را نه عام و نادان را،
ناصرخسرو،
تا ندانی کار کردن باطل است از بهر آنک
کار بر نادان و عاجز بخردان تاوان کنند،
ناصرخسرو،
تا اندرو نیاید نادان که من
خانه همی نه ازدر نادان کنم،
ناصرخسرو،
بد دانا ز نیک نادان به،
سنائی،
و اگر نادانی این اشارت را که باز نموده شده است بر هزل حمل کند، مانند کوری بود که احولی را سرزنش کند، (کلیله و دمنه)، و اگر برین جمله برود همچنان بود که حکایت نادان و گنج، (کلیله و دمنه)، من آن غافل نادانم که دم گرم تو مرا بر باد سرد نشاند، (کلیله و دمنه)،
گنج دانش تراست خاقانی
کار نادان به آب و رنگ چراست،
خاقانی،
منکه خاقانیم از خون دل تاجوران
میکنم قوت و ندانم چه عجب نادانم،
خاقانی،
چه نادان بی عقوبت عاجل از عذاب آجل نترسد، (سندبادنامه ص 4)،
چو نادانی پی دل برگرفتم
خمار عاشقی از سرگرفتم،
نظامی،
دشمن دانا که غم جان بود
بهتر از آن دوست که نادان بود،
نظامی،
داد ایشان را جواب آن خوش رسول
کای گروه کور و نادان و فضول،
مولوی،
گفت من پنداشتم برجاست زور
خود بدم از ضعف خود نادان و کور،
مولوی،
حرص کور و احمق و نادان کند
مرگ را بر احمقان آسان کند،
مولوی،
بر مرد نادان نریزم علوم
که ضایع شود تخم در شوره بوم،
سعدی،
گو خداوند عقل و دانش و رای
غیبت ما مکن که نادانیم،
سعدی،
وگر صد باب حکمت پیش نادان
بخوانند آیدش بازیچه در گوش،
سعدی،
بانادانان تواضع کردن همچنان است که حنظل را آب دادن چندانکه آب بیشتر یابد بار تلخ تر دهد، (تاریخ گزیده)،
فلک به مردم نادان دهد زمام مراد
تو اهل دانش و فضلی، همین گناهت بس،
حافظ،
توبه کردم که نبوسم لب ساقی و کنون
می گزم لب که چرا گوش به نادان کردم،
حافظ،
سخن عشق یکی بود ولی آوردند
این سخنها به میان زمرۀ نادانی چند،
حاج ملاهادی،
- نادان ده مرده گو، کنایه از مردم نادان بسیارگوی و پرگوی پریشان گوی و بی فایده و هرزه و لایعنی گوی باشد، (برهان قاطع) (از آنندراج)، نادانی که سخنان بیهوده و پریشان وبی فایده گوید، (شمس اللغات) :
حذر کن ز نادان ده مرده گوی
چو دانا یکی گوی و پرورده گوی،
سعدی،
- نادان ساختن تن خود را، تجاهل کردن، خود را به نادانی زدن، خود را نادان نمودن:
بی وفائی کنی و نادان سازی تن خویش
نیستی ای بت یکباره بدین نادانی،
منوچهری،
- امثال:
آنچه نادان همه کند ضرر است،
دشمن دانا به از نادان دوست،
نادان را بهتر از خاموشی نیست، (گلستان)،
نادان را زنده مدان،
نادان سخن گوید و دانا قیاس کند،
نادان عدوی داناست،
نادان معذور است،
نادان نه پرسد و نه داند
یک نوع درختی صلب و سخت، (ناظم الاطباء)
(اَ)
لغت نامه دهخدا
آنجا. مقابل ایدون، اینجا. (یادداشت مؤلف) :
زان همی خواهی که دائم می خوری تا چون زنان
سر ز رعنائی گهی ایدون و گه اندون کنی.
ناصرخسرو.
و رجوع به آندون و انذون شود
زان همی خواهی که دائم می خوری تا چون زنان
سر ز رعنائی گهی ایدون و گه اندون کنی.
ناصرخسرو.
و رجوع به آندون و انذون شود
جمع واژۀ بادی، بیابانیان، (ترجمان علامۀ جرجانی ص 25) (منتهی الارب)
بخلاف حق و دیانت: (وفات یزد جرد در سال هشتم بود از طغیان نادین ناحق عثمان
در فرهنگ معین نار (آتش) ون درخت آتش ک تازیان نارون را از پارسی بر گرفته و نروند گویند. نارون که ناروند و ناروان نیز خوانده می شود پارسی است ناژین سایه خوش گژم لامشگر پشه غال نام های دیگر آن
ناخن: نوحه گر کرده زبان چنگ حزین از غم گل موی بگشاده و بر روی زنان ناخونالله (فیروز مشرقی المعجم)
نادانی