معنی مختار در فرهنگ نامهای ایرانی

صاحب اختیار، برگزیده، منتخب، آنکه در انجام دادن یا انجام ندادن کاری آزاد است

معنی مختار در فرهنگ فارسی عمید

صاحب اختیار، اختیاردار، گزیننده، برگزیده

معنی مختار در لغت نامه دهخدا

از ’خ ی ر’، صاحب اختیار و گزیننده. (منتهی الارب) (آنندراج) (از اقرب الموارد). صاحب اختیار و پسندکننده و اختیاردارنده و گزیننده. خودسر و آزاددر هر کار. ضد مجبور و دارای قدرت و توانائی و حکومت و ریاست. (ناظم الاطباء). و انت بالمختار، اختیار کن چیزی را که خواهی و تصغیر آن مُخَیِّر است به حذف تاء. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء) :، گوید که مرا این می مشکین نگوارد، الا که خورم یاد شهی عادل و مختار.، منوچهری.، به فضل و دانش و فرهنگ و گفتار، توئی در هر دوعالم گشته مختار.، ناصرخسرو.، مکن بدی تو و نیکی بکن چرا فرمود، خدای ما را گر ما نه حی و مختاریم.، ناصرخسرو.، نیستی اهل و سزاوار ستایش را، نه نکوهش را زیرا که نه مختاری.، ناصرخسرو.، چه کند مالک مختار که فرمان ندهد، چه کند بنده که سر بر خط فرمان ننهد.، سعدی.، در آمدن و نیامدن مختار است. (مجمل التواریخ گلستانه ص 251).، - مختارکار، اختیاردارنده در کارها. پیشکار و کارگزار و عامل و امین و وکیل. (ناظم الاطباء).، - مختارکاری، مباشرت و وکالت و نیابت. (ناظم الاطباء).، - مختار کردن کسی را، اختیار دادن کسی را. آزاد گذاشتن کسی را در انتخاب روشی یا گرفتن تصمیمی. مختار گرداندن.، - مختار گرداندن، مختار گردانیدن. مختار کردن: و مختار و مشهور و مذکور گردانید بر مقتضای التماس امیر بزرگوار. (جامع الحکمتین ناصرخسرو ص 314).، - مختار گشتن، صاحب اختیار گشتن. دارای اختیار شدن:، رای مختار آسمان آثار گشت، آسمان مجبور و او مختار گشت.، خاقانی.، - مختارنامه، توانائی و قدرت و مکتوب توانائی. (ناظم الاطباء).،، گزیده. (منتهی الارب) (آنندراج) (از اقرب الموارد). گزیده. پسندیده و پسندیده شده و برگزیده. (ناظم الاطباء) :، از لشکر و جز لشکر از رعیت و جز رعیت، مختار توئی باللّه، باللّه که تو مختاری.، (منوچهری دیوان ص 106).، وز مصطفی به امر و به تأیید ایزدی، مختار از امتش علی المرتضی شده ست.، ناصرخسرو.، لاجرم همچو مردم از حیوان، از همه خلق جمله مختارند.، ناصرخسرو.، اوست مختار خدا و چرخ و ارواح و حواس، زان گرفتند از وجودش منت بی منتهی.، خاقانی (دیوان چ سجادی ص 2).، مختار گوهر آمد و اسلافش آفتاب، از آفتاب زادن گوهر نکوتر است.، خاقانی.، مختارعجم بهاء دین آنک، منشور جلال از اوست معجم.، خاقانی (دیوان چ سجادی ص 277)، در یک طرف دیگر اسم او و محل دارالضرب نقش گردد در ساعتی که مختار او بودسکه کنده وجوه دراهم و دنانیر بدین سکه آرایش یافت. (عالم آرا چ امیرکبیر ج 1 ص 217)

معنی مختار در لغت نامه دهخدا

ابن ابی عبیدۀ ثقفی (1- 67 هجری قمری) ملقب به کیسان وی از مردم طائف است. در خلافت عمر همراه پدر خود به مدینه رفت. پدر او در وقعۀ یوم الحجر در عراق به قتل رسید. مختار به بنی هاشم پیوست و در خلافت علی (ع) با آن حضرت در عراق بسر میبرد و پس از شهادت علی (ع) در بصره سکونت جست عبدالله بن عمر، صفیه خواهر مختار را به زنی گرفت. پس از شهادت حسین بن علی (ع) مختار با عبیدالله به مخالفت برخاست. ابن زیاد او را تازیانه زد و به حبس افکند. سپس به شفاعت عبدالله بن عمر او را به طائف تبعید کرد چون در سال 64 یزید بن معاویه بمرد و عبدالله بن زبیر در مدینه به طلب خلافت برخاست مختار نزد او رفت و با او بیعت کرد و در بعض جنگهای او حضور داشت. سپس از وی رخصت خواست که به کوفه رود و مردم را به طاعت او بخواند. ابن زبیر پذیرفت و او را به کوفه روانه ساخت. مختار چون به کوفه آمد مردم را به خون خواهی حسین بن علی (ع) و امامت محمد بن حنفیه فرزند آن حضرت خواند. به سال (66 هجری قمری) عامل ابن زبیر را از کوفه بیرون کرد و از قاتلان حسین هر که را به دست آورد کشت و قلمرو کوفه را تا موصل به حیطۀ تصرف آورد. عبید الله بن زیاد از شام مأمور دفع مختار و تصرف کوفه شد و با لشکری به موصل فرودآمد لشکر ابن زیاد در موصل شکست خورد و خود او کشته شد و سرش را به کوفه آوردند. مختار آن سررا به مدینه نزد حضرت علی بن الحسین (ع) و محمد حنفیه فرستاد و گفته اند امام علی بن الحسین (ع) مختار را بخاطر خونخواهی امام حسین رحمت فرستاد. در همین موقعکار عبدالله بن زبیر در مکه بالا گرفت برادرش مصعب را به جنگ مختار فرستاد. مصعب با لشکری گران به کوفه آمدمختار را کشت و سپاهش را تار و مار کرد. (الاعلام زرکلی ج 8 ص 70) (تاریخ اسلام چ فیاض ص 183) (تاریخ گزیده چ نوائی صص 280- 269) (مجمل التواریخ والقصص ص 302)