- غبار
خاک نرم، گرد، کنایه از آزردگی
غبار خاستن: بلند شدن گرد، کنایه از به وجود آمدن آزردگی
غبار خاستن: بلند شدن گرد، کنایه از به وجود آمدن آزردگی
معنی غبار - جستجوی لغت در جدول جو
- غبار (غِ)
و غباره را در بعضی لغت نامه ها بمعنی چوبی که بدان گاو رانند، آورده اند ولی صحیح غباز است. رجوع به غباره و غباز شود
- غبار (غُ)
گرد. (منتهی الارب). رند. (لغت محلی شوشتر). تم. مؤلف آنندراج آرد: بمعنی گرد، و مهتاب از تشبیهات اوست و بالفظ ریختن و زدن و نشستن و خواستن و گرفتن و افشاندن و رفتن و شستن و زدودن و ستردن و داشتن و برباد دادن و بلند شدن و شکستن مستعمل و پسین استعاره به کنایه است چرا که غبار چیزی نیست که توان آن را شکست:
عشق حیرانم غبارم را کجا خواهد شکست
یک قلم پروازم و در چنگل بازم هنوز.
بیدل.
- انتهی. گرد بسیار نرمی که بواسطۀ هوا پراکنده شود. عجاج. (منتهی الارب) (بحر الجواهر). هباء. نقع. قتام. ریغ. عنان. عکوب. عاکوب. طرمیاء. هلال. قسطل. قسطال. قسطلان. طیسل. جول. خباط. خیضعه. خراشاء. موق. هوزن، گرد و غبار. قمع، غبارمانندی که از هوا بالا برآید. بخار، غباری که از خاک نمناک برآید. سفساف، غبار آرد که وقت بیختن بلند شود و از غربال پرد. هنبغه، بسیار گردیدن گرد و غبار. شیطی ّ، غبار بالارفته. غیایه، غبار که آسمان را فرو پوشد و سایه افکند. هبوّ، بلند برآمدن غبار. عصره، عصار، غبار بسیار. قضاع، غبار دقیق. مسطار، غبار بلندرفته. صیق، غبار بالارفته. سرادق، غبار بلندرفته. سافیاء، غبار باد برده. سختیت، غبار بلندرفته. شخیت و شخّیت و شختیت، غبار بالاآمده. هیرعه، غبار معرکه. کوثر، غبار بسیار برهم نشسته. (منتهی الارب) :
کرا برکشد گردش روزگار
که روزی ز گردش نیابد غبار.
فردوسی.
از آن رو دگر آینه از غبار
برون آمد و شد جهان زرنگار.
فردوسی.
بر آن امید که بر خاک پات بوسه دهد
به سوی چرخ برد باد سال و ماه غبار.
ابوحنیفۀ اسکافی (از تاریخ بیهقی چ ادیب ص 278 و چ فیاض ص 277).
چون قار سیه نیست دل ما و پر از گرد
گرچه دل چون قارتو پر گرد و غبار است.
ناصرخسرو.
فضل بر دود ندانی که بسی دارد
نور اگر چند همی زیر غبار آید.
ناصرخسرو.
اندر حصار من ز سر گرد روزگار
چشم زمانه خیره شد اندر غبار من.
ناصرخسرو.
چون حمله برم به جمله خصمان
گمراه شوند در غبارم.
ناصرخسرو.
وآتش اندر دل خاک ار نزدی نوروز
کی هوا ایدون پر دود و غبارستی.
ناصرخسرو.
ورنه می لشکر نوروز فراز آید
کی هوا یکسره پر گرد و غبارستی.
ناصرخسرو.
با اهل خرد باش که اصل تن تو
گردی و نسیمی و غباری و دمی است.
خیام.
منت خدای را که زمانه بکام ماست
و امروز روز دولت ما را غبار نیست.
؟
اما بعد از تأمل غبار شبهت و حجاب ریبت برخیزد. (کلیله ودمنه). حقیقت غدر از غبار شبهت بیرون آید. (کلیله ودمنه).
به جفا میل کند گر بود از نار نبات
وز وفا دور شود گر بود از آب غبار.
ابوالمعالی رازی.
یا غبار صیدگاه شاه کز تعظیم هست
زآهوان مشک ده صد تبتش در یک فضا.
خاقانی.
برداریش ز خاک و رسانیش بر فلک
هرکو به دامن تو زند چون غبار دست.
خاقانی.
در پس زانو چو سگ نشینم کایام
بر دل سگجان مرا غبار برافکند.
خاقانی.
بر سر بازار دهر خاک چه بیزی
کآخر از این خاک جز غبار نیابی.
خاقانی.
بر سر بازار دهر خاک چه بیزی
حاصل از این خاک جز غبار چه خیزد.
خاقانی.
به چشم من نکند هیچکار سرمۀ نور
غبار تازه از این رهگذر دریغ مدار.
خاقانی.
میخواهد آسمان که رسد بر زمین سرش
تا برچند به دیده ز دامان تو غبار.
خاقانی.
که چشم من ز جهان آن زمان بود روشن
کزآستانۀ شه بسترم ز چهره غبار.
ظهیر فاریابی.
درکف این ملک یساری نبود
در ره این خاک غباری نبود.
نظامی.
پس بگوئی خواجه جاروبی بیار
تا بجویم زرّ خود را از غبار.
مولوی.
زمین را از آسمان نثار است و آسمان را از زمین غبار. (گلستان).
تو نه رنج آزموده ای نه حصار
نه بیابان و گرد و باد و غبار.
سعدی (گلستان).
اگرچه گرد برانگیختی ز هستی من
غباری از من خاکی به دامنت مرساد.
حافظ.
دگر چنانکه در آن حضرتت نباشد بار
برای دیده بیاور غباری از در دوست.
حافظ.
ریحان تو کجا و خط سبزش
او تازه و تو غبار داری.
حافظ.
سینه صافان را غبار کینه نیست
گل نباشد چشمۀ خورشید را.
الهی.
خیزداز جلوه گهش شب چو غبار مهتاب
سوزش چشم چراغم پر پروانه شود.
عبداللطیف خان تنها (از آنندراج).
هر که غباردوئی زآینۀ جان زدود
در دل مرآت وصل صورت حرمان شکست.
حسین ثنائی (از آنندراج).
راحتی گر هست در آغوش ترک مطلب است
این غبار وهم را در دامن صحرا زنید.
بیدل.
غبارم زحمت آن آستان دارد گرانجانی
بگو تا ناله اش بردارد و جائی دگر ریزد.
بیدل.
به خاکساری من نیست هیچکس در عشق
به چشم آینه عکسم غبار میریزد.
صائب.
، بیماری در چشم. سفیدی که بر روی چشم پیدا شود:
برو چندین چه گردی گرد این ره
که چشمت کور گردد از غباری.
عطار.
از تیره غبار چشمۀ روشن
تاریک شود چو چشم نابینا.
؟
- تکانیدن غبار کفش، مؤلف قاموس مقدس در مورد این عادت که از عادات دیرین یهود است، شرحی نوشته است. رجوع بدان کتاب ذیل این لغت شود.
، نام نشانه هایی است که بر اعداد دلالت میکند. (از اقرب الموارد). و رجوع به حروف غبار وص 4 مقدمۀ ابن خلدون شود. و احمد بن عکی... را حاشیه ای بر نزههالنظار فی علم الغبار فی الحساب است. (سلک الدر ج 1 ص 153).
- خطغبار یا قلم غبار، یکی از هفت قلم جدید است. خطی با قلمی سخت ریز چنانکه بزحمت توان دید:
به مشک سودۀ محلول در عرق ماند
که بر حریر نویسد کسی به خط غبار.
سعدی.
و رجوع به غبارالحلبه شود.
، مجازاً کنایه از ریش و خط:
غبار خط بپوشانید خورشید رخش یارب
حیات جاودانش ده که حسن جاودان دارد.
حافظ.
خواهد چنین بلند شدن گر غبار خط
آخر میان ما و تودیوار میکشد.
صائب.
غبار نیست که بر گرد عارض ترش است این
گذشته پادشه حسن و گرد لشکرش است این.
شاطرعباس
عشق حیرانم غبارم را کجا خواهد شکست
یک قلم پروازم و در چنگل بازم هنوز.
بیدل.
- انتهی. گرد بسیار نرمی که بواسطۀ هوا پراکنده شود. عجاج. (منتهی الارب) (بحر الجواهر). هباء. نقع. قتام. ریغ. عنان. عکوب. عاکوب. طرمیاء. هلال. قسطل. قسطال. قسطلان. طیسل. جول. خباط. خیضعه. خراشاء. موق. هوزن، گرد و غبار. قمع، غبارمانندی که از هوا بالا برآید. بخار، غباری که از خاک نمناک برآید. سفساف، غبار آرد که وقت بیختن بلند شود و از غربال پرد. هنبغه، بسیار گردیدن گرد و غبار. شیطی ّ، غبار بالارفته. غیایه، غبار که آسمان را فرو پوشد و سایه افکند. هبوّ، بلند برآمدن غبار. عصره، عصار، غبار بسیار. قضاع، غبار دقیق. مسطار، غبار بلندرفته. صیق، غبار بالارفته. سرادق، غبار بلندرفته. سافیاء، غبار باد برده. سختیت، غبار بلندرفته. شخیت و شخّیت و شختیت، غبار بالاآمده. هیرعه، غبار معرکه. کوثر، غبار بسیار برهم نشسته. (منتهی الارب) :
کرا برکشد گردش روزگار
که روزی ز گردش نیابد غبار.
فردوسی.
از آن رو دگر آینه از غبار
برون آمد و شد جهان زرنگار.
فردوسی.
بر آن امید که بر خاک پات بوسه دهد
به سوی چرخ برد باد سال و ماه غبار.
ابوحنیفۀ اسکافی (از تاریخ بیهقی چ ادیب ص 278 و چ فیاض ص 277).
چون قار سیه نیست دل ما و پر از گرد
گرچه دل چون قارتو پر گرد و غبار است.
ناصرخسرو.
فضل بر دود ندانی که بسی دارد
نور اگر چند همی زیر غبار آید.
ناصرخسرو.
اندر حصار من ز سر گرد روزگار
چشم زمانه خیره شد اندر غبار من.
ناصرخسرو.
چون حمله برم به جمله خصمان
گمراه شوند در غبارم.
ناصرخسرو.
وآتش اندر دل خاک ار نزدی نوروز
کی هوا ایدون پر دود و غبارستی.
ناصرخسرو.
ورنه می لشکر نوروز فراز آید
کی هوا یکسره پر گرد و غبارستی.
ناصرخسرو.
با اهل خرد باش که اصل تن تو
گردی و نسیمی و غباری و دمی است.
خیام.
منت خدای را که زمانه بکام ماست
و امروز روز دولت ما را غبار نیست.
؟
اما بعد از تأمل غبار شبهت و حجاب ریبت برخیزد. (کلیله ودمنه). حقیقت غدر از غبار شبهت بیرون آید. (کلیله ودمنه).
به جفا میل کند گر بود از نار نبات
وز وفا دور شود گر بود از آب غبار.
ابوالمعالی رازی.
یا غبار صیدگاه شاه کز تعظیم هست
زآهوان مشک ده صد تبتش در یک فضا.
خاقانی.
برداریش ز خاک و رسانیش بر فلک
هرکو به دامن تو زند چون غبار دست.
خاقانی.
در پس زانو چو سگ نشینم کایام
بر دل سگجان مرا غبار برافکند.
خاقانی.
بر سر بازار دهر خاک چه بیزی
کآخر از این خاک جز غبار نیابی.
خاقانی.
بر سر بازار دهر خاک چه بیزی
حاصل از این خاک جز غبار چه خیزد.
خاقانی.
به چشم من نکند هیچکار سرمۀ نور
غبار تازه از این رهگذر دریغ مدار.
خاقانی.
میخواهد آسمان که رسد بر زمین سرش
تا برچند به دیده ز دامان تو غبار.
خاقانی.
که چشم من ز جهان آن زمان بود روشن
کزآستانۀ شه بسترم ز چهره غبار.
ظهیر فاریابی.
درکف این ملک یساری نبود
در ره این خاک غباری نبود.
نظامی.
پس بگوئی خواجه جاروبی بیار
تا بجویم زرّ خود را از غبار.
مولوی.
زمین را از آسمان نثار است و آسمان را از زمین غبار. (گلستان).
تو نه رنج آزموده ای نه حصار
نه بیابان و گرد و باد و غبار.
سعدی (گلستان).
اگرچه گرد برانگیختی ز هستی من
غباری از من خاکی به دامنت مرساد.
حافظ.
دگر چنانکه در آن حضرتت نباشد بار
برای دیده بیاور غباری از در دوست.
حافظ.
ریحان تو کجا و خط سبزش
او تازه و تو غبار داری.
حافظ.
سینه صافان را غبار کینه نیست
گل نباشد چشمۀ خورشید را.
الهی.
خیزداز جلوه گهش شب چو غبار مهتاب
سوزش چشم چراغم پر پروانه شود.
عبداللطیف خان تنها (از آنندراج).
هر که غباردوئی زآینۀ جان زدود
در دل مرآت وصل صورت حرمان شکست.
حسین ثنائی (از آنندراج).
راحتی گر هست در آغوش ترک مطلب است
این غبار وهم را در دامن صحرا زنید.
بیدل.
غبارم زحمت آن آستان دارد گرانجانی
بگو تا ناله اش بردارد و جائی دگر ریزد.
بیدل.
به خاکساری من نیست هیچکس در عشق
به چشم آینه عکسم غبار میریزد.
صائب.
، بیماری در چشم. سفیدی که بر روی چشم پیدا شود:
برو چندین چه گردی گرد این ره
که چشمت کور گردد از غباری.
عطار.
از تیره غبار چشمۀ روشن
تاریک شود چو چشم نابینا.
؟
- تکانیدن غبار کفش، مؤلف قاموس مقدس در مورد این عادت که از عادات دیرین یهود است، شرحی نوشته است. رجوع بدان کتاب ذیل این لغت شود.
، نام نشانه هایی است که بر اعداد دلالت میکند. (از اقرب الموارد). و رجوع به حروف غبار وص 4 مقدمۀ ابن خلدون شود. و احمد بن عکی... را حاشیه ای بر نزههالنظار فی علم الغبار فی الحساب است. (سلک الدر ج 1 ص 153).
- خطغبار یا قلم غبار، یکی از هفت قلم جدید است. خطی با قلمی سخت ریز چنانکه بزحمت توان دید:
به مشک سودۀ محلول در عرق ماند
که بر حریر نویسد کسی به خط غبار.
سعدی.
و رجوع به غبارالحلبه شود.
، مجازاً کنایه از ریش و خط:
غبار خط بپوشانید خورشید رخش یارب
حیات جاودانش ده که حسن جاودان دارد.
حافظ.
خواهد چنین بلند شدن گر غبار خط
آخر میان ما و تودیوار میکشد.
صائب.
غبار نیست که بر گرد عارض ترش است این
گذشته پادشه حسن و گرد لشکرش است این.
شاطرعباس
- غبار
گرد، خاک نرم، گرد و غبار
- غبار ((غُ))
گرد، خاک نرم، نامی برای قلم و نوشته های بسیار ریز در خوش نویسی
- غبار
خاک، گردوخاک، گرد
- غبار
اگر بیند روی او پرغبار بود، دلیل که وی عقوبتی رسد. اگر در خواب بیند غبار را در زمین و ملک خود بیند، دلیل که به قدر آن مال حاصل کند .
پیشنهاد واژه بر اساس جستجوی شما
(پسرانه)
فرهنگ نامهای ایرانی
دارای سلطه و قدرت، نام یکی از صورتهای فلکی به شکل مردی که با حمایل یا شمشیر ایستاده است و عصایی به دست راست دارد
(غُ)
لغت نامه دهخدا
آبی است مر بنی عبس را. (منتهی الارب). آبکی است متعلق به بنی عبس در بطه الرمه در نزدیکی ابانین در موضعی که آن را خیمه گویند. و گویند آبکی است نزدیک قرن التوباذ در بلاد محارب. (معجم البلدان)
(مِ)
لغت نامه دهخدا
شتر ماده ای که بسیارشیر گردد سپس ناقه های دیگر که با او بچه آوردند. (منتهی الارب) (از ناظم الاطباء). ماده شتری که شیر آن پس ازهمه شترانی که با وی بچه آورده اند بسیار گردد. (ازاقرب الموارد) ، خرمابن غبار برنشسته. (منتهی الارب) (از ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد)
(اَ)
لغت نامه دهخدا
جمع واژۀ غبر، باقی شیر در پستان و بقیۀ هر چیزی. (آنندراج) (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). بقیۀ هر چیزی و باقی ماندۀ شیر در پستان. (از اقرب الموارد)
(اَ بَ زا)
لغت نامه دهخدا
کوشش نمودن. (آنندراج) (ناظم الاطباء) : اغبر فی طلبه، کوشش نمود. (منتهی الارب). کوشش کردن در طلب چیزی. (از اقرب الموارد) ، سخت فروبردن دم در زفیر. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء). تمام فروبردن نفس در زفیر: اغترق النفس، استوعب فی الزفیر. (از اقرب الموارد) ، مشغول داشتن خوبی زن نظر را. (آنندراج) (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). یقال: فلانه تغترق نظرهم، ای تشغلهم بالنظر الیها عن النظر الی غیرها لحسنها. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). یقال: ’فلان یغترق العین’، ای لحسنه یشغلها بالنظر الیه فلاتمتد الی غیره. (اقرب الموارد)
(غِ رَ)
لغت نامه دهخدا
غبار. چوبی باشدکه بدان خر و گاو رانند و چوبدستی را نیز گفته اند وبه این معنی با زای نقطه دار هم آمده است. (برهان). و در مؤید بالفتح و بالضم هر دو آمده. (آنندراج). چوبی که بدان گاو رانند. (انجمن آرای ناصری). در نسخۀ میرزا چوبی باشد که گاو بدان رانند. (سروری). و رجوع به شعوری ج 2 ص 185 شود. مؤلف گوید: نقل فرهنگ سروری و شعوری از فرهنگ میرزا ابراهیم با راء مهمله غلط است و غبازه با زاء معجمه صحیح است چه صورت دیگر این کلمه گوازه و جواز و جوازه است. صاحب فرهنگ اسدی گوید: غبازه و گوازه چوب کاروان باشد. منجیک گفت: پردل (کذا) چون تاول است و تاول هرگز نرم نگردد مگر بسخت غبازه - انتهی. و دلیل دیگر که تأیید این معنی میکند این است که صاحب فرهنگ اسدی چون در ترتیب لغت خود تنها نظر به آخر کلمات دارد رسمش این است که غالباً قصیدۀ شاعر را میگیرد و قافیه های مشکل آن را یک یک شرح میدهد، در اینجا هم (این) معامله شده است. کلمه قبل از غبازه ملازه است و مطلع همین قصیده را شاهد می آورد:
خواجه غلامی خرید دیگر تازه
سست دل و حجره حجره گردملازه (کذا).
منجیک.
و عبارت فرهنگ میرزا ابراهیم نیز که فرهنگ شعوری و سروری و غیر آن دو را به غلط انداخته این است: غباره بفتح و ضم: چوبدستی که خر بدان رانند. و در آنجا هیچیک از حروف این کلمه را معلوم نکرده و فقط حرکت حرف اول را وصف کرده است یعنی می توان حدس زد که در نسخۀ اولی یا نسخه ای که سایرین از آن نقل کرده اند فقط یک نقطه سقط شده است. والله اعلم. در هر حال کلمه مصحف ’غباز’ و ’غبازه’ است. رجوع به غباز و غبازه و برهان قاطعچ معین (همین کلمات) شود
خواجه غلامی خرید دیگر تازه
سست دل و حجره حجره گردملازه (کذا).
منجیک.
و عبارت فرهنگ میرزا ابراهیم نیز که فرهنگ شعوری و سروری و غیر آن دو را به غلط انداخته این است: غباره بفتح و ضم: چوبدستی که خر بدان رانند. و در آنجا هیچیک از حروف این کلمه را معلوم نکرده و فقط حرکت حرف اول را وصف کرده است یعنی می توان حدس زد که در نسخۀ اولی یا نسخه ای که سایرین از آن نقل کرده اند فقط یک نقطه سقط شده است. والله اعلم. در هر حال کلمه مصحف ’غباز’ و ’غبازه’ است. رجوع به غباز و غبازه و برهان قاطعچ معین (همین کلمات) شود
(غُ)
لغت نامه دهخدا
جیلانی. کماندار و غبارنویس است. ساز را هم بد میزند. این بیت ازوست:
یارب که بود این که تغافل کنان گذشت
کاین طرز آشنائی بیگانه من است.
(مجمع الخواص ص 310)
یزدی. جوانی است خوش صحبت و خط غبار را خوب مینوشت. این مطلع از اوست:
غبار خط شکرستان لعل یار گرفت
فغان که چشمۀ خورشید را غبار گرفت.
(مجمع الخواص ص 298)
یارب که بود این که تغافل کنان گذشت
کاین طرز آشنائی بیگانه من است.
(مجمع الخواص ص 310)
یزدی. جوانی است خوش صحبت و خط غبار را خوب مینوشت. این مطلع از اوست:
غبار خط شکرستان لعل یار گرفت
فغان که چشمۀ خورشید را غبار گرفت.
(مجمع الخواص ص 298)
خرمای هندی انجیر هندی گل تافتونی، دیوانگی گولی سر بند شیشه چوب پنبه بردبار پر شکیب، زمین سوخته، جنگ سخت بسیار شکیبا شدید الصبر، کسی که ضمیرش در خدا و برای خدا و به وسیله خداست و هر گاه جمیع بلایای دنیا بر او وارد شود عاجز نگردد، یکی از نامهای خدای تعالی. انجیر هندی که نوعی کاکتوس است
مرگ نابودی روز تیر شید (چهارشنبه)، شب تیرشید، دشمنی، کرت درکشاورزی جویبار، شکست، پیشامد رخداد
اندوه رنج، گرتی گرته ای منسوب به غبار، گرد آلوده غبارآلوده، اندوه رنج، خطی خفی در غایت نازکی و باریکی که به چشم عادی بزحمت دیده شود
منسوب به غبار. گردآلود، غبار آلوده، مجازاً، اندوه، رنج، خطی خفی در غایت نازکی و باریکی که به چشم عادی به زحمت دیده شود
