- زغرده (کُ)
بانگ شتر که در جوف خود بگرداند. (منتهی الارب) (آنندراج) : زغردالبعیر، هدر مردداً هدیره فی حلقه. و منه زغرده النساء فی الفرح. (اقرب الموارد). رجوع به مادۀ قبل و زغروته شود
معنی زغرده - جستجوی لغت در جدول جو
پیشنهاد واژه بر اساس جستجوی شما
کنارۀ آستر لباس، آستر باریکی که مانند حاشیه در کناره های لباس می دوزند، نوار باریکی که در داخل کلاه در گرداگرد آن می دوزند
(غَ دَ)
لغت نامه دهخدا
نوعی از سماروغ. (منتهی الارب). غراد. غراده. غرد. غرده. غرد. ج، غرده، غراد. (از اقرب الموارد)
(غِ رَ دَ)
لغت نامه دهخدا
جمع واژۀ غرد و غرد و غرده و غرده و غرادو غراده و غرد. نوعی از قارچ. (از اقرب الموارد). غراد. (اقرب الموارد). رجوع به همین کلمات شود
(زَ غَ رَ / رِ)
لغت نامه دهخدا
آن قطعه از پوست بطانه که مانند حاشیه بر کناره های رویۀ لباس برمی گردانند. (ناظم الاطباء). قسمت مشهود از خز و سنجاب و دیگر پوستهای آستر خرقه و جبه و لباده در اطراف جامه. آنچه از بیرون دیده شود حاشیۀ از خز و سنجاب که بطانه باشد. در جبه و... آنچه چون سجافی از اطراف گریبان و در بر شکاف جلو ظاهر باشد از مؤئینه ها. (از یادداشتهای بخط مرحوم دهخدا)
(زَ دَ / دِ)
لغت نامه دهخدا
زردک. زرتک. (فرهنگ فارسی معین). اسبی را گویند که زردرنگ باشد. (برهان). اسبی را گویند که رنگ آن زرد باشد. (جهانگیری). اسب زردرنگ. (فرهنگ رشیدی) (انجمن آرا) (آنندراج) (غیاث اللغات) (از ناظم الاطباء). اسبی که زردرنگ باشد. (فرهنگ فارسی معین). سمند. قسمی اسب زردرنگ. (یادداشت، بخط مرحوم دهخدا) : و اسب زرده آن جنس که بغایت زرد بود، نیک باشد و بروی درم درم سیاه و بش و ناصیه و دم و خایه و کون و میان ران و چشم و لب او سیاه بود. (قابوسنامه، از حاشیۀ برهان چ معین).
مبادا که خورشید نصرت برآید
جز از سایۀ زردۀ تیزگامت.
انوری.
زردۀشام و نقره خنگ سحر
چرخ را زیر ران نبایستی.
مجیر بیلقانی.
از پشت سیاه زین فروکرد
بر زردۀ گامران برافکند.
خاقانی.
شمع که درعنان شب زرده وش و سیاه بود
از لگد براق جم مرد بقای صبحدم.
خاقانی.
نی به شکرخنده برون آمده
زردۀ گل نعل به خون آمده.
نظامی.
سوی عجم ران منشین در عرب
زردۀ روز اینک و شبدیز شب.
نظامی.
فلک از بهر نشست هر روز
کرده بر زردۀ خور طوق و ستام.
اثیر اومانی.
انامل تو چو گردد سوار زردۀ کلک.
کمال (از آنندراج).
ترک من سرمکش ز پردۀ خویش
درکش آخر عنان زردۀ خویش.
امیرخسرو (ایضاً).
، زردی میان تخم مرغان را نامند. (جهانگیری). قسمت زردرنگ درون تخم مرغ را گویند. (حاشیۀ برهان چ معین). مادۀ زرد تخم مرغ. (ناظم الاطباء). زردی تخم مرغ. (فرهنگ رشیدی) (انجمن آرا) (آنندراج). مقابل سپیده، قسمت درونی زردرنگ تخم طیور. مح ّ. صفرهالبیض. (از یادداشتهای بخطمرحوم دهخدا) :
خورش زردۀ خایه دادش نخست
بدان داشتش چندگه تندرست.
فردوسی (یادداشت ایضاً).
دو خایه کرد و بلغده شد و هم اندروقت
شکست و ریخت هم آنجا سپیده و زرده.
سوزنی (یادداشت ایضاً).
مصون از آفات دهر بوقلمون چون زردۀ خایه در سپیده. (ترجمه محاسن اصفهان ص 54).
- زردۀ تخم مرغ، زردۀ خایه. مح. (از دهار).
- زردۀ خایه، مادۀ زردرنگ درون تخم پرندگان. زردۀ تخم مرغ.
، خلطی باشد از اخلاط اربعه که آن را به تازی صفرا خوانند. (جهانگیری). صفرا. زرداب. (فرهنگ فارسی معین). صفرا. (فرهنگ رشیدی) (انجمن آرا) (آنندراج) (ناظم الاطباء) ، مزاج صفراوای، یرقان. (ناظم الاطباء). بیماری زرده. زردی. یرقان. (از یادداشتهای بخط مرحوم دهخدا) ، زنگ. زردی و بیماریی که به کشت افتد. (یادداشت ایضاً) ، زردرنگ و مایل به زردی. (ناظم الاطباء).
- زردۀ کامران،کنایه از آفتاب باشد. (برهان) (از آنندراج) (فرهنگ فارسی معین). آفتاب. (انجمن آرا) (ناظم الاطباء).
- ، کنایه از روز هم هست که عربان یوم گویند. (برهان) (از فرهنگ فارسی معین). روز. (ناظم الاطباء) (آنندراج) (انجمن آرا).
، آب اول که از گل کاجیره گیرند قبل از شاه آب. (فرهنگ رشیدی) (انجمن آرا) (آنندراج) ، زردک و گزر، برنج مزین شده با شهد و زعفران. (ناظم الاطباء).
- زرده پلو، زعفران پلو. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
، همان جامۀ خودرنگ است که درزردک اشارت رفت. (انجمن آرا) (آنندراج) ، صفی از نخل. زردق. (تاج العروس، یادداشت بخط مرحوم دهخدا). رجوع به زردق و تاج العروس ج 6 ص 369 سطر آخر شود
مبادا که خورشید نصرت برآید
جز از سایۀ زردۀ تیزگامت.
انوری.
زردۀشام و نقره خنگ سحر
چرخ را زیر ران نبایستی.
مجیر بیلقانی.
از پشت سیاه زین فروکرد
بر زردۀ گامران برافکند.
خاقانی.
شمع که درعنان شب زرده وش و سیاه بود
از لگد براق جم مرد بقای صبحدم.
خاقانی.
نی به شکرخنده برون آمده
زردۀ گل نعل به خون آمده.
نظامی.
سوی عجم ران منشین در عرب
زردۀ روز اینک و شبدیز شب.
نظامی.
فلک از بهر نشست هر روز
کرده بر زردۀ خور طوق و ستام.
اثیر اومانی.
انامل تو چو گردد سوار زردۀ کلک.
کمال (از آنندراج).
ترک من سرمکش ز پردۀ خویش
درکش آخر عنان زردۀ خویش.
امیرخسرو (ایضاً).
، زردی میان تخم مرغان را نامند. (جهانگیری). قسمت زردرنگ درون تخم مرغ را گویند. (حاشیۀ برهان چ معین). مادۀ زرد تخم مرغ. (ناظم الاطباء). زردی تخم مرغ. (فرهنگ رشیدی) (انجمن آرا) (آنندراج). مقابل سپیده، قسمت درونی زردرنگ تخم طیور. مح ّ. صفرهالبیض. (از یادداشتهای بخطمرحوم دهخدا) :
خورش زردۀ خایه دادش نخست
بدان داشتش چندگه تندرست.
فردوسی (یادداشت ایضاً).
دو خایه کرد و بلغده شد و هم اندروقت
شکست و ریخت هم آنجا سپیده و زرده.
سوزنی (یادداشت ایضاً).
مصون از آفات دهر بوقلمون چون زردۀ خایه در سپیده. (ترجمه محاسن اصفهان ص 54).
- زردۀ تخم مرغ، زردۀ خایه. مح. (از دهار).
- زردۀ خایه، مادۀ زردرنگ درون تخم پرندگان. زردۀ تخم مرغ.
، خلطی باشد از اخلاط اربعه که آن را به تازی صفرا خوانند. (جهانگیری). صفرا. زرداب. (فرهنگ فارسی معین). صفرا. (فرهنگ رشیدی) (انجمن آرا) (آنندراج) (ناظم الاطباء) ، مزاج صفراوای، یرقان. (ناظم الاطباء). بیماری زرده. زردی. یرقان. (از یادداشتهای بخط مرحوم دهخدا) ، زنگ. زردی و بیماریی که به کشت افتد. (یادداشت ایضاً) ، زردرنگ و مایل به زردی. (ناظم الاطباء).
- زردۀ کامران،کنایه از آفتاب باشد. (برهان) (از آنندراج) (فرهنگ فارسی معین). آفتاب. (انجمن آرا) (ناظم الاطباء).
- ، کنایه از روز هم هست که عربان یوم گویند. (برهان) (از فرهنگ فارسی معین). روز. (ناظم الاطباء) (آنندراج) (انجمن آرا).
، آب اول که از گل کاجیره گیرند قبل از شاه آب. (فرهنگ رشیدی) (انجمن آرا) (آنندراج) ، زردک و گزر، برنج مزین شده با شهد و زعفران. (ناظم الاطباء).
- زرده پلو، زعفران پلو. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
، همان جامۀ خودرنگ است که درزردک اشارت رفت. (انجمن آرا) (آنندراج) ، صفی از نخل. زردق. (تاج العروس، یادداشت بخط مرحوم دهخدا). رجوع به زردق و تاج العروس ج 6 ص 369 سطر آخر شود
(زَ دِ)
لغت نامه دهخدا
دهی از دهستان کوهدشت است که در بخش طرهان شهرستان خرم آباد و بر 3هزارگزی جنوب راه خرم آباد به کوهدشت واقع است، و 180 تن سکنه دارد. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 6)
(دِهْ)
لغت نامه دهخدا
دهی از دهستان دهشال است که در بخش آستانۀ شهرستان لاهیجان واقع است و 107 تن سکنه دارد. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 2)
(غَ دَ / دِ)
لغت نامه دهخدا
ارابه و گردون چوبی. (برهان قاطع) (آنندراج). لغتی درعراده (آلت جنگی خردتر از منجنیق). (حاشیۀ برهان قاطع چ معین). غرده، ارابه باشد، یعنی گردون چوبی. (جهانگیری). عرابه. عرابۀ چوبین. گردونه:
ز خواب جستی و گفتی زهی مبارک رز
که خمره خمره ازو می کشند بر غرده.
سوزنی (از جهانگیری)
ز خواب جستی و گفتی زهی مبارک رز
که خمره خمره ازو می کشند بر غرده.
سوزنی (از جهانگیری)
(تَ مَرْ رُ)
لغت نامه دهخدا
هلهله کردن. (ناظم الاطباء) فریاد شادی برآوردن... فریاد شادی برآوردن با زدن دست بر لبان. (از دزی ج 1 ص 594). رجوع به مادۀ بعد و زغروته شود
(دِ)
لغت نامه دهخدا
ده کوچکی است از دهستان کوشب بخش بافت شهرستان سیرجان. در 3000 گزی جنوب خاوری بافت. سر راه بافت به صوغان... (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 8)
(غَ دَ / دِ)
لغت نامه دهخدا
نم دیده. خیسیده. ترشده:
بدرد خاست کمرگاه و پشتت از ترّی
که پوشش زبرین تو بود آغرده.
سوزنی.
معنی جامۀ تنگ و نازک و نیز تنگ و پاره پاره بدین کلمه داده و به همین بیت استشهاد کرده اندو ظاهراً همان معنی خیسیده و نم دیده انسب است، مگر شواهد دیگری یافته شود، خوردشده
بدرد خاست کمرگاه و پشتت از ترّی
که پوشش زبرین تو بود آغرده.
سوزنی.
معنی جامۀ تنگ و نازک و نیز تنگ و پاره پاره بدین کلمه داده و به همین بیت استشهاد کرده اندو ظاهراً همان معنی خیسیده و نم دیده انسب است، مگر شواهد دیگری یافته شود، خوردشده
(غُ دَ)
لغت نامه دهخدا
گوشت گردی که در اعضاء ظاهر شود و در ترکی اورد گویند. (از فرهنگ شعوری). آماس و ورم. گره گوشت وپوست و غده. (ناظم الاطباء). ظاهراً مصحف غده است
گردونه چوبین عراده: ز خواب جستن و گفتن زهی مبارک رز که خمره خمره از او می کشند بر غرده. (سوزنی جهانگیری)
یک بار خوردن یک خورد اسبی که زرد رنگ باشد، قسمت زرد رنگ درون تخم مرغ، صفرا زرداب. یا زرده کامران آفتاب، روز یوم
مرتعی در راستوپی سوادکوه، زرد رنگ