- دولاه(دُ وَ)
به معنی دولات است (یعنی دواهی) . (از منتهی الارب)
معنی دولاه - جستجوی لغت در جدول جو
پیشنهاد واژه بر اساس جستجوی شما
دولاب، چرخ چاه، چرخ چوبی با دول و ریسمان که با آن آب از چاه می کشند، گنجه و اشکاف کوچک دردار که توی دیوار درست می کنند، دولابه، آسمان، چرخ، فلک، آنچه بر محوری بچرخد
گیاه های گل دار که دانه های آن ها دولپه دارد مانند نخود، لوبیا، باقلا، ذوفلقتین
چرخ چاه، چرخ چوبی با دول و ریسمان که با آن آب از چاه می کشند، برای مثال به چرخ اندر آیند دولاب وار / چو دولاب بر خود بگریند زار (سعدی۱ - ۱۱۲) ، چو شوریدگان می پرستی کنند / بر آواز دولاب مستی کنند (سعدی۱ - ۱۱۲) ، گنجه و اشکاف کوچک دردار که توی دیوار درست می کنند، دولابه، کنایه از آسمان، چرخ، فلک، آنچه بر محوری بچرخد
بافنده، کسی چیزی را می بافد، نسّاج، بافت کار، جولاهه، تننده، پای باف، حائک، باف کار برای مثال چو گنج جان به کنج خانه آمد / به گردش می تنیدم همچو جولاه (مولوی۲ - ۸۰۹)
چاقچور، شلوار گشاد و بلندی که زنان ایرانی در زیر چادر می پوشیدند، چقشور، چاخچور
نساج و حائک و جولاه، (ناظم الاطباء)، عنکبوت، (ناظم الاطباء)، بمناسبت شباهت در تنیدن تار، تار تنه، تار تنگ، ظاهراً تلفظی یا صورتی از جولاه است، در سایر فرهنگها دیده نشد
دهی است از دهستان بخش کلیبر شهرستان اهر، واقع در 21/5هزارگزی شمال کلیبر با 138 تن سکنه، (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 4)
نام کوهی به گیلان که همیشه از برف مستور است، (یادداشت مؤلف)
(دُ)
لغت نامه دهخدا
دولاغ. در ترکیب اصطلاحی ’چادردولاق’ به معنی چاقچور است. (یادداشت مؤلف). و رجوع به دولاغ شود
جوراب مانندی که همه پا از انگشتان تا کمر را می پوشاند و چاقچور نیز گویند و بیشتر زنان پوشند، (ناظم الاطباء)، چاقچور (از دو + لاغ، به معنی شاخه) : چادر دولاغ کردن، پوشیدن چادر وچاقچور، (یادداشت مؤلف)، در آذربایجان پاپیچی را گویند با حدود چهارانگشت عرض از پارچه یا پشم
(دُ وَ)
لغت نامه دهخدا
جمع واژۀ دوله. (ناظم الاطباء). و رجوع به دوله شود، به معنی تولات است (یعنی دواهی) . (منتهی الارب). رجوع به دواهی شود
(بَ / بِ)
لغت نامه دهخدا
دولاب و چرخ آب کشی. (از آنندراج) (از برهان) (ناظم الاطباء) :
چو گردد ز دولابۀ نال سیر
رسن بسته درگردن آید به زیر.
نظامی.
، گنجینۀ کوچک. (ناظم الاطباء) (از آنندراج) (از برهان)
چو گردد ز دولابۀ نال سیر
رسن بسته درگردن آید به زیر.
نظامی.
، گنجینۀ کوچک. (ناظم الاطباء) (از آنندراج) (از برهان)
(نَ / نِ)
لغت نامه دهخدا
میوۀ سرخ رنگ و میخوش شبیه به سیب کوچک که هم در باغ بهم میرسد و هم در جنگل و دارای یک هسته و طعمش مانند آلوی رسیده میخوش است. و عیزران نوعی از آن است. (یادداشت مؤلف) (از برهان) (از فرهنگ جهانگیری). کوژ. روف. تمشک. گیل سرخ. آنج. (یادداشت مؤلف). زعرور. (بحر الجواهر) :
دولانۀ سرخ بوستانی
نیک است به معده و جگرهم.
یوسفی طبیب (از آنندراج).
حفص، خستۀ نبق و دولانه و مانند آن. (منتهی الارب)
دولانۀ سرخ بوستانی
نیک است به معده و جگرهم.
یوسفی طبیب (از آنندراج).
حفص، خستۀ نبق و دولانه و مانند آن. (منتهی الارب)
چرخی که با آن جهت آبیاری کردن زراعت از چاه آب کشند، خربله، چرخاب، (ناظم الاطباء)، دلوآب، (شرفنامۀ منیری)، عجله، چرخ، بکره، چرخ آب کشی، چرخ چاه، (یادداشت مؤلف)، چرخ آب، (لغت محلی شوشتر)، منجنین، منجنون، جنجون، منجور، عجله، عجله، دالیه، ناعوره، ساقیه، سانیه، (منتهی الارب) : وبیشتر آبشان از چاهها و دولابهاست، (حدود العالم)،
دو پیکر باز چون دو یار در خواب
به یکدیگر بپیچیده چو دولاب،
(ویس و رامین)،
نیست جز دولاب گردون چون به گشتنهای خویش
آب ریزد بر زمین تا می بروید زو شجر،
ناصرخسرو،
هر زمان برکشد به بانگ بلند
زین سیه چاه ژرف این دولاب،
ناصرخسرو،
همیشه تا شود اندر سه وقت هر سالی
فلک به گشت رحا و حمایل دولاب،
مسعودسعد،
همیشه تا فلک آبگون همی گردد
گهی بسان رحا گه حمایل و دولاب،
مسعودسعد،
ز چرخ گردان دولاب وار آب روان
بگاه و بیگه آری چنین بود دولاب،
مسعودسعد،
فلک به دوران گه آسیا و گه دولاب
زمین ز گردون گه کهربا و گه مینا،
مسعودسعد،
به خوان دهر چون دولاب یابی کاسه ها شسته
که بر دولاب گردون هست کارش کاسه گردانی،
خاقانی،
از دادۀ دهر است همه زادۀ سلوت
از بخشش چاه است همه ریزش دولاب،
خاقانی،
دل خاقانی دولاب روان را ماند
که ز یک سو بستاند به دگر سو بدهد،
خاقانی،
بر کنار دو جوی دیدۀ من
بانگ دولاب آسمان بشنو،
خاقانی،
چو دولاب کو شربت تر دهد
از این سر ستاند بدان سر دهد،
نظامی،
چند بینی گردش دولاب را
سر برون کن هم ببین میراب را،
مولوی،
باش چون دولاب نالان چشم تر
تا ز صحن جانت بر روید خضر،
مولوی،
چو شوریدگان می پرستی کنند
به آواز دولاب مستی کنند،
سعدی (بوستان)،
به چرخ اندر آیند دولاب وار
چو دولاب بر خود بگریند زار،
سعدی (بوستان)،
- اشتر دولاب، شتری که گرداندن دولاب چرخ بعهده دارد:
بسان اشتر دولاب گشته سرگردان
نه از نهایت کار آگه و نه از آغاز،
ظهیر فاریابی،
- به دولاب گردیدن، دولاب گردانی، به مال دیگران بازی کردن از بی دستگاهی، گویند مدار فلانی به دولاب می گردد، و همچنین دکان فلانی به دولاب می گردد، (از آنندراج) :
خانه آباد به معماری سیلاب کند
تاجری را که به دولاب دکان می گردد،
صائب،
- دولاب به بازاری، کنایه از جمعیت مردم که هرچند کس با هم به کنجی در هم بر هم حرف زنند، (لغت محلی شوشتر)،
-، مجالس بی نظم و نسق و مجلس زنان را نیز گویند، (لغت محلی شوشتر)،
- دولاب وار، مانند دولاب گردان، چون چرخ آبکشی:
ز چرخ گردان دولاب وار آب روان
بگاه و بیگه آری چنین بود دولاب،
مسعودسعد،
به چرخ اندر آیند دولاب وار
چو دولاب بر خود بگریند زار،
سعدی (بوستان)،
و رجوع به مادۀ دولاب گردانی شود، چرخ، آنچه در سیر ودور باشد، (ناظم الاطباء) (از آنندراج) (برهان) (انجمن آرا)، چرخی که جولاهکان بکار می برند، (لغت محلی شوشتر)، کنایه از آسمان است، (یادداشت مؤلف) :
کار من گفتار خوب و رای و علم و طاعت است
کار این دولاب گشتن گاه زیر و گه زبر،
ناصرخسرو،
به چشم سر یکی بنگر سحرگاه
بر این دولاب بی دیوار و بی لاد،
ناصرخسرو،
ای شهنشاه خسروی که شده ست
زیر امر تو گردش دولاب،
مسعودسعد،
- بر شده دولاب، کنایه است از آسمان:
ای سروبن از گشتن این بر شده دولاب
خیمده و بی پاو چو فرسوده دوالی،
ناصرخسرو،
- دولاب پیروزه، کنایه از آسمان و فلک است:
کسی کز راز این دولاب پیروزه خبر دارد
به خواب وخور چو خر عمر عزیز خویش نگذارد،
ناصرخسرو،
و رجوع به ترکیب دولاب مینا شود،
- دولاب کبود، کنایه است از آسمان، (یادداشت مؤلف) :
وین بلند و بیقرار و صعب دولاب کبود
گرد این گوی سیه تا کی همی خواهد دوید،
ناصرخسرو،
و رجوع به ترکیب دولاب مینا شود،
- دولاب مینا، کنایه از آسمان است، (برهان) (آنندراج)، کنایه از فلک باشد، و آن را دیر مینانیز گویند، (انجمن آرا) (آنندراج) :
آن آتشین کاسه نگر دولاب مینا داشته
از آب کوثر کاسه بر و آهنگ دریا داشته،
خاقانی،
- گردنده دولاب، کنایه از آسمان و چرخ است:
شه از نیرنگ این گردنده دولاب
عجب درماند و عاجز شد درین باب،
نظامی،
، مخزن و گنجینۀ کوچک، (ناظم الاطباء) (برهان)، قفسه، اشکاف، گنجه، کمد، قفصه، دولابچه، اشکاب، (یادداشت مؤلف)، مخزن و گنجینۀ کوچک را نیز دولاب و دولابچه گویند، (آنندراج) (انجمن آرا)، نام در کوچک که به باغی دیگر روند، (آنندراج) (انجمن آرا) :
رفت رزبان چو رود تیر به پرتاب همی
تیز رانده به شتاب از ره دولاب همی،
منوچهری،
، یک نوع منجنیق که در صومعه ها و بیمارستانها جهت حمل لوازم به درون نصب می کنند، (ناظم الاطباء)، مجموع بنا و جای آسیا و آسیا، (یادداشت مؤلف)، طبل و دهل، خندق، مرض دیابیطوس، (ناظم الاطباء)، دیابیطس، زلق کلیه، دولابیه، مرض قند، بیماری قند، زلق الکلیه، دواره، ذیابیطس، (یادداشت مؤلف)، و رجوع به دیابیطس شود، عمارت پیچ و خم دار، سلوک سخت، نیرنگ و شعبده و فریب و تزویر، (ناظم الاطباء)، نیرنگ، تزویر، (یادداشت مؤلف)، پریشانحالی که از یکی قرض گرفتن و به دیگر قرض خواه دادن باشد، (از غیاث)، سودا و معامله و داد و ستد به افراط را نیز گفته اند و منسوب به آن را دولایی گویند، (برهان)، رجوع به دولابی و دولاب باز شود
دو پیکر باز چون دو یار در خواب
به یکدیگر بپیچیده چو دولاب،
(ویس و رامین)،
نیست جز دولاب گردون چون به گشتنهای خویش
آب ریزد بر زمین تا می بروید زو شجر،
ناصرخسرو،
هر زمان برکشد به بانگ بلند
زین سیه چاه ژرف این دولاب،
ناصرخسرو،
همیشه تا شود اندر سه وقت هر سالی
فلک به گشت رحا و حمایل دولاب،
مسعودسعد،
همیشه تا فلک آبگون همی گردد
گهی بسان رحا گه حمایل و دولاب،
مسعودسعد،
ز چرخ گردان دولاب وار آب روان
بگاه و بیگه آری چنین بود دولاب،
مسعودسعد،
فلک به دوران گه آسیا و گه دولاب
زمین ز گردون گه کهربا و گه مینا،
مسعودسعد،
به خوان دهر چون دولاب یابی کاسه ها شسته
که بر دولاب گردون هست کارش کاسه گردانی،
خاقانی،
از دادۀ دهر است همه زادۀ سلوت
از بخشش چاه است همه ریزش دولاب،
خاقانی،
دل خاقانی دولاب روان را ماند
که ز یک سو بستاند به دگر سو بدهد،
خاقانی،
بر کنار دو جوی دیدۀ من
بانگ دولاب آسمان بشنو،
خاقانی،
چو دولاب کو شربت تر دهد
از این سر ستاند بدان سر دهد،
نظامی،
چند بینی گردش دولاب را
سر برون کن هم ببین میراب را،
مولوی،
باش چون دولاب نالان چشم تر
تا ز صحن جانت بر روید خضر،
مولوی،
چو شوریدگان می پرستی کنند
به آواز دولاب مستی کنند،
سعدی (بوستان)،
به چرخ اندر آیند دولاب وار
چو دولاب بر خود بگریند زار،
سعدی (بوستان)،
- اشتر دولاب، شتری که گرداندن دولاب چرخ بعهده دارد:
بسان اشتر دولاب گشته سرگردان
نه از نهایت کار آگه و نه از آغاز،
ظهیر فاریابی،
- به دولاب گردیدن، دولاب گردانی، به مال دیگران بازی کردن از بی دستگاهی، گویند مدار فلانی به دولاب می گردد، و همچنین دکان فلانی به دولاب می گردد، (از آنندراج) :
خانه آباد به معماری سیلاب کند
تاجری را که به دولاب دکان می گردد،
صائب،
- دولاب به بازاری، کنایه از جمعیت مردم که هرچند کس با هم به کنجی در هم بر هم حرف زنند، (لغت محلی شوشتر)،
-، مجالس بی نظم و نسق و مجلس زنان را نیز گویند، (لغت محلی شوشتر)،
- دولاب وار، مانند دولاب گردان، چون چرخ آبکشی:
ز چرخ گردان دولاب وار آب روان
بگاه و بیگه آری چنین بود دولاب،
مسعودسعد،
به چرخ اندر آیند دولاب وار
چو دولاب بر خود بگریند زار،
سعدی (بوستان)،
و رجوع به مادۀ دولاب گردانی شود، چرخ، آنچه در سیر ودور باشد، (ناظم الاطباء) (از آنندراج) (برهان) (انجمن آرا)، چرخی که جولاهکان بکار می برند، (لغت محلی شوشتر)، کنایه از آسمان است، (یادداشت مؤلف) :
کار من گفتار خوب و رای و علم و طاعت است
کار این دولاب گشتن گاه زیر و گه زبر،
ناصرخسرو،
به چشم سر یکی بنگر سحرگاه
بر این دولاب بی دیوار و بی لاد،
ناصرخسرو،
ای شهنشاه خسروی که شده ست
زیر امر تو گردش دولاب،
مسعودسعد،
- بر شده دولاب، کنایه است از آسمان:
ای سروبن از گشتن این بر شده دولاب
خیمده و بی پاو چو فرسوده دوالی،
ناصرخسرو،
- دولاب پیروزه، کنایه از آسمان و فلک است:
کسی کز راز این دولاب پیروزه خبر دارد
به خواب وخور چو خر عمر عزیز خویش نگذارد،
ناصرخسرو،
و رجوع به ترکیب دولاب مینا شود،
- دولاب کبود، کنایه است از آسمان، (یادداشت مؤلف) :
وین بلند و بیقرار و صعب دولاب کبود
گرد این گوی سیه تا کی همی خواهد دوید،
ناصرخسرو،
و رجوع به ترکیب دولاب مینا شود،
- دولاب مینا، کنایه از آسمان است، (برهان) (آنندراج)، کنایه از فلک باشد، و آن را دیر مینانیز گویند، (انجمن آرا) (آنندراج) :
آن آتشین کاسه نگر دولاب مینا داشته
از آب کوثر کاسه بر و آهنگ دریا داشته،
خاقانی،
- گردنده دولاب، کنایه از آسمان و چرخ است:
شه از نیرنگ این گردنده دولاب
عجب درماند و عاجز شد درین باب،
نظامی،
، مخزن و گنجینۀ کوچک، (ناظم الاطباء) (برهان)، قفسه، اشکاف، گنجه، کمد، قفصه، دولابچه، اشکاب، (یادداشت مؤلف)، مخزن و گنجینۀ کوچک را نیز دولاب و دولابچه گویند، (آنندراج) (انجمن آرا)، نام در کوچک که به باغی دیگر روند، (آنندراج) (انجمن آرا) :
رفت رزبان چو رود تیر به پرتاب همی
تیز رانده به شتاب از ره دولاب همی،
منوچهری،
، یک نوع منجنیق که در صومعه ها و بیمارستانها جهت حمل لوازم به درون نصب می کنند، (ناظم الاطباء)، مجموع بنا و جای آسیا و آسیا، (یادداشت مؤلف)، طبل و دهل، خندق، مرض دیابیطوس، (ناظم الاطباء)، دیابیطس، زلق کلیه، دولابیه، مرض قند، بیماری قند، زلق الکلیه، دواره، ذیابیطس، (یادداشت مؤلف)، و رجوع به دیابیطس شود، عمارت پیچ و خم دار، سلوک سخت، نیرنگ و شعبده و فریب و تزویر، (ناظم الاطباء)، نیرنگ، تزویر، (یادداشت مؤلف)، پریشانحالی که از یکی قرض گرفتن و به دیگر قرض خواه دادن باشد، (از غیاث)، سودا و معامله و داد و ستد به افراط را نیز گفته اند و منسوب به آن را دولایی گویند، (برهان)، رجوع به دولابی و دولاب باز شود
دوست دار باد او را، او را دوست گیراد، یا اولاه الکریم بفضله. خدای کریم بفضل و بزرگواری خویش او را خداوند و دوستدار باد و دوست گیراد، بنده و بنده زاده نصرالله محمد الحمید بو المعالی اولاه الکریم بفضله
تسمه ای که بدان قمار بازند، دارویی است خوشبو و آن اشنان است که در مشک خشک کنند شیبه العجوز
پارسی تازی گشته دولاب چرخاب چرخ چاه چرخ چوبی با دول و ریسمان که با آن آب از چاه میکشند چرخ آب، گنجه کوچک در دار که در ایوان تعبیه کنند دولابه، آسمان فلک. یا دولاب سیمایی آسمان. یا دولاب مینا آسمان، نیرنگ تزویر. چرخی که با آن جهت آبیاری کردن زراعت از چاه آب کشند
((دُ))
فرهنگ فارسی معین
اولین شعبه از شعب بیست و چهارگانه موسیقی است و آن از اسامی دساتین است که پارسیان نهاده اند
چرخ چوبی با ریسمان و سطل که به وسیله آن از چاه آب کشند، گنجه کوچک دردار که توی دیوار درست کنند
