- درازدنب(دِ دُمْبْ)
درازدم. درازدنبال. رجوع به درازدم شود
معنی درازدنب - جستجوی لغت در جدول جو
پیشنهاد واژه بر اساس جستجوی شما
زمان چیزی، مدت چیزی، برای مثال درازنای شب از چشم دردمندان پرس / که هرچه پیش تو سهل است سهل پنداری (سعدی۲ - ۵۷۶) ، درازا، درازی، طول
کسی که دست های دراز داشته باشد، کنایه از متعدی، متجاوز، کنایه از شخص مسلط و چیره و غالب، کنایه از حریص، طماع
(پَ گَ دی دَ)
لغت نامه دهخدا
مرکّب از: در، باب + زدن، مصدر، دق الباب. دق الباب کردن. کوفتن و زدن در. حلقه بر در کوفتن. (ناظم الاطباء)، در زدن برای دو چیز می باشد، یکی آنکه آنکس در را واکند تا این کس درون خانه آید، دوم آنکه صاحب خانه بیرون آید و با این کس بر خورد. (ازآنندراج) ، کوبیدن در کسی به منظور حاجت نزد وی بردن یا تقاضای یاری از وی کردن یا در هدفی به وی پیوستن و ابراز خدمت کردن به وی:
از بس که زدم در سحرگاه
آخر در آسمان شکستم.
خاقانی.
در توحید زن کآوازه داری
چرا رسم مغان را تازه داری.
نظامی.
در گردون به خواهشهای ناممکن مزن چندین
مخواه از وی سر زلف ایاز و بخت محمودی.
درویش واله هروی (از آنندراج)،
همیشه پیشۀ من عجز و کار اوست استغنا
ز گلچین در زدن می آید و از باغبان بستن.
ابوطالب کلیم (از آنندراج)،
سر نمی پیچم ز خدمت گرچه قابل نیستم
حلقۀماه است در گوشم در شب می زنم.
حکیم عطائی (از آنندراج)،
- در حجرۀ کسی زدن، حاجت نزد وی بردن:
شب دراز دو چشمم بر آستان امید
که بامداد در حجره میزند مأمول.
سعدی.
- در کسی را زدن، کنایه از حاجت نزدوی بردن:
تو در خلق می زنی همه وقت
لاجرم بی نصیب از این بابی.
سعدی
از بس که زدم در سحرگاه
آخر در آسمان شکستم.
خاقانی.
در توحید زن کآوازه داری
چرا رسم مغان را تازه داری.
نظامی.
در گردون به خواهشهای ناممکن مزن چندین
مخواه از وی سر زلف ایاز و بخت محمودی.
درویش واله هروی (از آنندراج)،
همیشه پیشۀ من عجز و کار اوست استغنا
ز گلچین در زدن می آید و از باغبان بستن.
ابوطالب کلیم (از آنندراج)،
سر نمی پیچم ز خدمت گرچه قابل نیستم
حلقۀماه است در گوشم در شب می زنم.
حکیم عطائی (از آنندراج)،
- در حجرۀ کسی زدن، حاجت نزد وی بردن:
شب دراز دو چشمم بر آستان امید
که بامداد در حجره میزند مأمول.
سعدی.
- در کسی را زدن، کنایه از حاجت نزدوی بردن:
تو در خلق می زنی همه وقت
لاجرم بی نصیب از این بابی.
سعدی
(دِ)
لغت نامه دهخدا
درازنای. محل درازی. (از برهان) (جهانگیری) (آنندراج). مستطیل، درازا. طول. درازی. (ناظم الاطباء) : فوت، بالای میان هر دو انگشت به درازنا. (السامی فی الاسامی). و رجوع به درازنای شود
(دِ نَ)
لغت نامه دهخدا
دهی است از دهستان سوسن بخش ایذۀ شهرستان اهواز، واقع در 48هزارگزی شمال شرقی ایذه، با 205 تن سکنه. آب آن از چشمه تأمین میشود. محصول آن غلات و راه آن مالرو است. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 7)
(دَ)
لغت نامه دهخدا
پاره کردن. بردراندن. بیشتر در تداول عوام، دریدن:
بانگ او کوه بلرزاند چون شنۀ شیر
سم او سنگ بدراند چون نیش گراز.
منوچهری.
بمیراند آتش فتنه ها را و خراب کند علامتهای آنراو براندازد آثار آن را و بدراند پرده های آنرا. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 312).
مورچگان را چو بود اتفاق
شیر ژیان را بدرانند پوست.
سعدی.
رجوع به دریدن و بردراندن شود
بانگ او کوه بلرزاند چون شنۀ شیر
سم او سنگ بدراند چون نیش گراز.
منوچهری.
بمیراند آتش فتنه ها را و خراب کند علامتهای آنراو براندازد آثار آن را و بدراند پرده های آنرا. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 312).
مورچگان را چو بود اتفاق
شیر ژیان را بدرانند پوست.
سعدی.
رجوع به دریدن و بردراندن شود
(دْرا / دِدِ)
لغت نامه دهخدا
جان. (1631 -1700 میلادی). شاعر و نمایشنامه نویس و منتقد انگلیسی. وی کرامول را مدح کرد (1659) و سپس به مدح چارلز دوم پرداخت و در دورۀ بازگشت خاندان استوارت رونق بسیار یافت. در سال 1668 میلادی ملک الشعرا شد، پس از جلوس جیمز دوم به مذهب کاتولیک گروید. و پس از جلوس ویلیام سوم از ملک الشعرایی و حمایت دربار محروم شد، ولی شهرت خود را همچنان حفظ کرد. درایدن از شخصیت های ادبی برجستۀ عصر خود و در همه انواع شعر استاد بود و سبک نثر نوین انگلیسی را ایجاد کرد. پیشگفتارهای نمایشنامه های او و نیز رساله در شعر درامی او (1668) مشتمل بر انتقاداتی عالی است. از منظومه های درازش، آنوس میرابیلیس (1667) ، ابشالوم واخیتوفل، و اشعار وی در دفاع از مذهب پروتستان است، و اشعاری که سپس در دفاع از مذهب کاتولیک سروده. از نمایشنامه های متعددش کمدی ازدواج به مدروز (1672 میلادی). و تراژدی های فتح غرناطه (70- 1669) ، اورنگ زیب (1675) و همه چیز در راه عشق (1678) است. آثار ادبی لاتینی را ترجمه و از آنها بسیار اقتباس کرده است. درایدن در مقبرۀ ’چاسر’ در وست مینسترابی مدفون است. (از دائره المعارف فارسی)
(دِ)
لغت نامه دهخدا
دهی از دهستان بالا خیابان بخش مرکزی شهرستان آمل، واقع در 13هزارگزی جنوب آمل و یکهزارگزی غرب راه شوسۀ آمل به لاریجان با 340 تن سکنه. آب آن از تجرود هراز تأمین میشود و محصول آن برنج و مختصر غلات و لبنیات است. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 3)
(دِ دِ)
لغت نامه دهخدا
دهی است از دهات نور، جزء دهات و آبادیهای مازندران. (از ترجمه مازندران و استرآباد رابینو)
(دِ نَ / نِ)
لغت نامه دهخدا
طولاً. از درازا. (ناظم الاطباء). ’شعوری’ در لسان العجم (ج 1 ص 442) آنرا به معنی طول هر چیز نوشته و افزوده است که یای آن برای وصف ونون برای تأکید صفت و هاء برای بیان خصوصیت است
(دِ زَ نَ)
لغت نامه دهخدا
آنکه چانه و زنخ کشیده و دراز دارد. (یادداشت مرحوم دهخدا). أذقن. ذقناء: سلجم، سر دراززنخ. (منتهی الارب)
(دِ دَ)
لغت نامه دهخدا
لقب کی اردشیر، یعنی بهمن بن اسفندیار. (از مفاتیح العلوم). لقب اردشیر اول (466- 424 قبل از میلاد) پنجمین پادشاه هخامنشی. درازانگل. ریونددست. مهابهو. درغوبازو. ماکروخیر. مقروشر. طویل الید. طویل الیدین. (یادداشت مرحوم دهخدا) .در تاریخ ایران باستان پنجمین پادشاه هخامنشی اردشیر اول (466- 424 قبل از میلاد) ودر داستانهای ایرانی، بهمن بن اسفندیار کیانی را به لقب درازدست و درازانگل و ریونددست خوانده اند. مرادف این صفت در اوستا درغوبازو (= درازبازو) و درسنسکریت مهابهو (= بزرگ بازو) و در یونانی ماکروخیر (معرب آن مقروشر) و درلاتینی لنژی مانوس است.
وجه تسمیۀ نادرست - در وجه تسمیۀ این القاب و نعوت، اغلب نویسندگان شرق و غرب راه خطا سپرده اند. بیرونی (آثار الباقیه ص 111) نویسد: اردشیر بن اخشویرش و هوا الملقب بمقروشر، أی طویل الیدین. و در جای دیگر (ص 105آثار الباقیه) لقب او را طویل الباع آرد. قفطی در تاریخ الحکماء (چ لیپزیگ ص 18) او را طویل الید گفته. ابوالفرج ابن العبری در مختصرالدول (ص 87) وی را طویل الیدین نامیده است. مؤلف مجمل التواریخ و القصص در ص 30 نویسد: ’کی بهمن پسر اسفندیار بود... و نام او رااردشیر بود که اردشیر درازانگل خواندندی او را و به بهمن معروف است و او را درازدست نیز گویند، سبب آنکه بر پای ایستاده دست فروگذاشتی از زانوبند گذشتی، واندر این معنی فردوسی از شاهنامه گفته است:
چو بر پای بودی سر انگشت او
ز زانو فروتر بدی مشت او.
نیز منوچهری گوید:
شنیدستم که بر پای ایستاده
رسیدی تا به زانو دست بهمن
رسد دست تو از مشرق به مغرب
ز اقصای مداین تا به مدین.
بیشتر مورخان یونانی نیز همین اشتباه را کرده اند: سترابون (کتاب 15، و این لقب را به داریوش نسبت داده است) گوید: دستهای شاه وقتی می ایستاده به زانوانش میرسیده است. فلوطرخس (پلوتارک) (کتاب اردشیر، بند اول) نوشته: دست راست وی (اردشیر) از دست چپ درازتر بود.
مفهوم کلمه - نلدکه گوید: اول کسی که این لقب اردشیر را ذکر کرده دی نن بوده و یونانیان دیگراز او نقل قول کرده اند، اما دی نن خود این لقب را به معنی بسط ید یا اقتدار استعمال کرده است، ولی بعدهایونانیان آنرا به معنی تحت اللفظ فهمیده اند. ’درغوبازو’ نیز در اوستا به معنی مجازی زبردستی و تسلط و اقتدار استعمال شده است، و همچنین مهابهو در سانسکریت بهمین معنی آمده است.
منشاء این اطلاق - داریوش بزرگ در کتبیۀ نقش رستم گوید: ’اگر نزد خود گمان کنی چند بود آن بومها که داریوش شاه داشت این پیکرها را بنگر که تخت مرا می برند، آنجا شناسی شان، آنگاه ترا آشکار شود که مرد پارسی را نیزه بدور رفت، آنگاه ترا آشکار گردد که مرد پارسی دور از پارس خود را به جنگ افکند’. و هم پادشاه مزبور در کتیبۀ مذکور گوید: ’منم داریوش... شاه زمین بزرگ، دور (= دراز، فراخ)’. ظاهراً بمناسبت دوردستی و درازدستی و تسلط بر ممالک وسیع، نخستین بار داریوش بزرگ را به لقب درازدست (بدیهی است به لغت پارسی باستان، فارسی هخامنشی) خوانده اند، چنانکه استرابون (کتاب 15) تصریح کرده است، و بعدها این لقب به نوادۀ او اردشیر اطلاق شده. ابوریحان در الجماهر (ص 25) گوید: ’سمی الهند أحد ملوکهم مهاباهو، أی طویل العضد، و الفرس بهمن اردشیر ریونددست... کل ذلک علامات لعلوالهمه و انبساطالید بالقدره’. در فارسنامۀ ابن البلخی (ص 52) آمده است: ’بهمن بن اسفندیار... و او را اردشیر بهمن درازدست گفتندی، از آنچ بسیار ولایتها بگرفت و برفت و سیستان بغارتید...’. و نیز مؤلف مجمل التواریخ و القصص (ص 30) آرد: ’و بروایتی گویند درازانگل از بهر آن گفتند که غارت به دور جایگاه کردی در جنوب و مشرق و روم’. (از مقالۀ مرحوم معین در مجلۀ ایندوایرانیکا)
وجه تسمیۀ نادرست - در وجه تسمیۀ این القاب و نعوت، اغلب نویسندگان شرق و غرب راه خطا سپرده اند. بیرونی (آثار الباقیه ص 111) نویسد: اردشیر بن اخشویرش و هوا الملقب بمقروشر، أی طویل الیدین. و در جای دیگر (ص 105آثار الباقیه) لقب او را طویل الباع آرد. قفطی در تاریخ الحکماء (چ لیپزیگ ص 18) او را طویل الید گفته. ابوالفرج ابن العبری در مختصرالدول (ص 87) وی را طویل الیدین نامیده است. مؤلف مجمل التواریخ و القصص در ص 30 نویسد: ’کی بهمن پسر اسفندیار بود... و نام او رااردشیر بود که اردشیر درازانگل خواندندی او را و به بهمن معروف است و او را درازدست نیز گویند، سبب آنکه بر پای ایستاده دست فروگذاشتی از زانوبند گذشتی، واندر این معنی فردوسی از شاهنامه گفته است:
چو بر پای بودی سر انگشت او
ز زانو فروتر بدی مشت او.
نیز منوچهری گوید:
شنیدستم که بر پای ایستاده
رسیدی تا به زانو دست بهمن
رسد دست تو از مشرق به مغرب
ز اقصای مداین تا به مدین.
بیشتر مورخان یونانی نیز همین اشتباه را کرده اند: سترابون (کتاب 15، و این لقب را به داریوش نسبت داده است) گوید: دستهای شاه وقتی می ایستاده به زانوانش میرسیده است. فلوطرخس (پلوتارک) (کتاب اردشیر، بند اول) نوشته: دست راست وی (اردشیر) از دست چپ درازتر بود.
مفهوم کلمه - نلدکه گوید: اول کسی که این لقب اردشیر را ذکر کرده دی نن بوده و یونانیان دیگراز او نقل قول کرده اند، اما دی نن خود این لقب را به معنی بسط ید یا اقتدار استعمال کرده است، ولی بعدهایونانیان آنرا به معنی تحت اللفظ فهمیده اند. ’درغوبازو’ نیز در اوستا به معنی مجازی زبردستی و تسلط و اقتدار استعمال شده است، و همچنین مهابهو در سانسکریت بهمین معنی آمده است.
منشاء این اطلاق - داریوش بزرگ در کتبیۀ نقش رستم گوید: ’اگر نزد خود گمان کنی چند بود آن بومها که داریوش شاه داشت این پیکرها را بنگر که تخت مرا می برند، آنجا شناسی شان، آنگاه ترا آشکار شود که مرد پارسی را نیزه بدور رفت، آنگاه ترا آشکار گردد که مرد پارسی دور از پارس خود را به جنگ افکند’. و هم پادشاه مزبور در کتیبۀ مذکور گوید: ’منم داریوش... شاه زمین بزرگ، دور (= دراز، فراخ)’. ظاهراً بمناسبت دوردستی و درازدستی و تسلط بر ممالک وسیع، نخستین بار داریوش بزرگ را به لقب درازدست (بدیهی است به لغت پارسی باستان، فارسی هخامنشی) خوانده اند، چنانکه استرابون (کتاب 15) تصریح کرده است، و بعدها این لقب به نوادۀ او اردشیر اطلاق شده. ابوریحان در الجماهر (ص 25) گوید: ’سمی الهند أحد ملوکهم مهاباهو، أی طویل العضد، و الفرس بهمن اردشیر ریونددست... کل ذلک علامات لعلوالهمه و انبساطالید بالقدره’. در فارسنامۀ ابن البلخی (ص 52) آمده است: ’بهمن بن اسفندیار... و او را اردشیر بهمن درازدست گفتندی، از آنچ بسیار ولایتها بگرفت و برفت و سیستان بغارتید...’. و نیز مؤلف مجمل التواریخ و القصص (ص 30) آرد: ’و بروایتی گویند درازانگل از بهر آن گفتند که غارت به دور جایگاه کردی در جنوب و مشرق و روم’. (از مقالۀ مرحوم معین در مجلۀ ایندوایرانیکا)
(دِ دَ)
لغت نامه دهخدا
آنکه دست دراز دارد. طویل الباع. طویل الید. طویل الیدین. (یادداشت مرحوم دهخدا) ، حریص. طماع. (ناظم الاطباء) : اما بسیار طامع است و درازدست، مال نه فراخور خویش می ستاند که صدهزارودویست هزار می ستاند. (آثار الوزراء عقیلی) ، غالب و چیره. (آنندراج). که بر ملک غیر به قهر و غلبه دست یابد. (از ناظم الاطباء). مسلط:
زلف درازدست تو می آورد به دام
چندانکه چشم شوخ تو سر می دهد مرا.
صائب (از آنندراج).
سلاطه، درازدست و چیره شدن. (از منتهی الارب) ، ظالم. متجاوز. متعدی. تجاوزکار:
جوان که قادر گردد درازدست شود
امیر کوته دستست و قادرست و جوان.
فرخی.
یزد جردبن بهرام ولی عهد پدر بود، امامردی ظالم بدخوی درازدست بود و از این جهت او را یزد جرد اثیم خواندندی. (فارسنامۀ ابن البلخی ص 22)
زلف درازدست تو می آورد به دام
چندانکه چشم شوخ تو سر می دهد مرا.
صائب (از آنندراج).
سلاطه، درازدست و چیره شدن. (از منتهی الارب) ، ظالم. متجاوز. متعدی. تجاوزکار:
جوان که قادر گردد درازدست شود
امیر کوته دستست و قادرست و جوان.
فرخی.
یزد جردبن بهرام ولی عهد پدر بود، امامردی ظالم بدخوی درازدست بود و از این جهت او را یزد جرد اثیم خواندندی. (فارسنامۀ ابن البلخی ص 22)
(تِ سَ بِ کَ/ کِ دَ)
لغت نامه دهخدا
زدن. ضرب:
ای خردمند هوش دار که خلق
بس به اسداس در زدند اخماس.
ناصرخسرو.
به قندیل قدیمان در زدن سنگ
به کالای یتیمان برزدن چنگ.
نظامی.
- آتش درزدن، آتش افروختن:
گویی که در زدند هزاران جای
آتش بگرد خرمن نیلوفر.
ناصرخسرو.
گفتند یا موسی فلان گیاه بیاور و آتش درزن تا آن گوساله سوخته شود. (قصص الانبیاء ص 115).
گفتم آتش درزنم آفاق را
گفت سعدی درنگیرد با منت.
سعدی.
- چنگ درزدن، دست درزدن. گرفتن به دست:
به هر شاخ گلی کو درزند چنگ
بجای گل ببارد بر سرش سنگ.
نظامی.
ور سکۀ تو زنند بر سنگ
کس درنزند بسیم در چنگ.
نظامی.
- ، پنجه انداختن و فروبردن پنجه ها را بهم در کشتی. و رجوع به چنگ درزدن در ردیف خود شود.
- دست درزدن به چیزی، دست یازیدن به چیزی. دست بردن به چیزی:
در زین عنایت تو فتراکی هست
تا درزند این بنده به فتراک تو دست.
؟ (از سندبادنامه ص 76).
، فرو بردن. (یادداشت مرحوم دهخدا).
- سر درزدن در چیزی، سر فروبردن:
قمریک طوق دار گوئی سر درزده ست
در شبه گون خاتمی، حلقۀ او بی نگین.
منوچهری.
، جدا ساختن:
هر آنکس که از باره سر برزدی
زمانه سرش را همی درزدی.
فردوسی
ای خردمند هوش دار که خلق
بس به اسداس در زدند اخماس.
ناصرخسرو.
به قندیل قدیمان در زدن سنگ
به کالای یتیمان برزدن چنگ.
نظامی.
- آتش درزدن، آتش افروختن:
گویی که در زدند هزاران جای
آتش بگرد خرمن نیلوفر.
ناصرخسرو.
گفتند یا موسی فلان گیاه بیاور و آتش درزن تا آن گوساله سوخته شود. (قصص الانبیاء ص 115).
گفتم آتش درزنم آفاق را
گفت سعدی درنگیرد با منت.
سعدی.
- چنگ درزدن، دست درزدن. گرفتن به دست:
به هر شاخ گلی کو درزند چنگ
بجای گل ببارد بر سرش سنگ.
نظامی.
ور سکۀ تو زنند بر سنگ
کس درنزند بسیم در چنگ.
نظامی.
- ، پنجه انداختن و فروبردن پنجه ها را بهم در کشتی. و رجوع به چنگ درزدن در ردیف خود شود.
- دست درزدن به چیزی، دست یازیدن به چیزی. دست بردن به چیزی:
در زین عنایت تو فتراکی هست
تا درزند این بنده به فتراک تو دست.
؟ (از سندبادنامه ص 76).
، فرو بردن. (یادداشت مرحوم دهخدا).
- سر درزدن در چیزی، سر فروبردن:
قمریک طوق دار گوئی سر درزده ست
در شبه گون خاتمی، حلقۀ او بی نگین.
منوچهری.
، جدا ساختن:
هر آنکس که از باره سر برزدی
زمانه سرش را همی درزدی.
فردوسی
متجاسر، متجاوز، متعدی، متغلب، دست دراز، آزمند، حریص، طماع
از توابع دهستان بالا خیابان لیتکوه بخش مرکزی آمل
دهکده ی ییلاقی واقع در بالا جاده ی کردکوی، ناوبلند چوبی.، منطقه ای در اطراف دهستان بابل کنار