چوبی باشد بزرگ که در پس در اندازند تا غیر نگشاید و آن را فدرنگ و پژاوند نیز خوانند. (فرهنگ جهانگیری) (از فرهنگ رشیدی) (از لسان العجم شعوری ج 1 ورق 276 الف). چوبی باشد که آن را در پس در اندازند تا در محکم شود. (برهان) (آنندراج). چوبیکه در پس در نهند تا محکم گردد. (ناظم الاطباء)
چوبی باشد بزرگ که در پس در اندازند تا غیر نگشاید و آن را فدرنگ و پژاوند نیز خوانند. (فرهنگ جهانگیری) (از فرهنگ رشیدی) (از لسان العجم شعوری ج 1 ورق 276 الف). چوبی باشد که آن را در پس در اندازند تا در محکم شود. (برهان) (آنندراج). چوبیکه در پس در نهند تا محکم گردد. (ناظم الاطباء)
جایی در کنار دریا که محل توقف، بار انداختن یا بارگیری کشتی ها است، بندرگاه، هر شهری که در کنار دریا باشد بندر آزاد: بندری در یک کشور که ورود و خروج و باراندازی و بارگیری برای کشتی های سایر کشورها در آن جا آزاد است
جایی در کنار دریا که محل توقف، بار انداختن یا بارگیری کشتی ها است، بندرگاه، هر شهری که در کنار دریا باشد بندر آزاد: بندری در یک کشور که ورود و خروج و باراندازی و بارگیری برای کشتی های سایر کشورها در آن جا آزاد است
محلی باشد که قافله و تجار در آن بسیار آیند و روند. (برهان). کنار دریا که جای بستن کشتی باشد و معنی هر شهری که بر کنارۀ دریای محیط واقع باشد. (از غیاث). محلی باشد که قافله و تجار بسیار بر آن صادر ووارد شود و بیشتر آن بر لب دریاها و رودهای بزرگ باشد چنانکه در فارس زیاده از بیست بندر بر لب دریا است و اصل آن بندر است که بار و بنه در آنجا نهند و اسکله گویند و اسکله ترکی است و بمعنی معبر بحر آمده. (انجمن آرا) (آنندراج). لنگرگاه کشتی از کنارۀ دریا که کاروان و تجار در آن بسیار آیند و روند و کشتی مال التجاره ها بدان جا آرند و از آنجا برند. ج، بنادر. (یادداشت بخط مؤلف). محلی است در ساحل دریا یا رودخانه که محل توقف و بارگیری و باراندازی وسایل نقلیۀ دریایی است، و آن معمولاً شامل انبارها و جرثقیلهاو وسایل فنی دیگر نیز هست. شهر ساحلی، بندرگاه. توضیح: این کلمه بهمین صورت معرب شده جمع آن ’بنادر’ آید. (فرهنگ فارسی معین) : روزی بتماشا بیرون رفته بود نزدیک آن بندر رسید. (قصص الانبیاء ص 177)
محلی باشد که قافله و تجار در آن بسیار آیند و روند. (برهان). کنار دریا که جای بستن کشتی باشد و معنی هر شهری که بر کنارۀ دریای محیط واقع باشد. (از غیاث). محلی باشد که قافله و تجار بسیار بر آن صادر ووارد شود و بیشتر آن بر لب دریاها و رودهای بزرگ باشد چنانکه در فارس زیاده از بیست بندر بر لب دریا است و اصل آن بُندَر است که بار و بنه در آنجا نهند و اسکله گویند و اسکله ترکی است و بمعنی معبر بحر آمده. (انجمن آرا) (آنندراج). لنگرگاه کشتی از کنارۀ دریا که کاروان و تجار در آن بسیار آیند و روند و کشتی مال التجاره ها بدان جا آرند و از آنجا برند. ج، بنادر. (یادداشت بخط مؤلف). محلی است در ساحل دریا یا رودخانه که محل توقف و بارگیری و باراندازی وسایل نقلیۀ دریایی است، و آن معمولاً شامل انبارها و جرثقیلهاو وسایل فنی دیگر نیز هست. شهر ساحلی، بندرگاه. توضیح: این کلمه بهمین صورت معرب شده جمع آن ’بنادر’ آید. (فرهنگ فارسی معین) : روزی بتماشا بیرون رفته بود نزدیک آن بندر رسید. (قصص الانبیاء ص 177)
رعد بود. (لغت فرس اسدی چ اقبال ص 138) (از انجمن آرا) (از آنندراج) (از فرهنگ جهانگیری) (از فرهنگ رشیدی) (از ناظم الاطباء) (از معیار جمالی). بمعنی غرنده باشد عموماً و رعد را گویند خصوصاً. (برهان). غرنده که به تازیش رعد خوانند. (شرفنامۀ منیری). بانگ رعد. (اوبهی) (غیاث اللغات). تندور. (حاشیۀ لغت فرس اسدی) (معیار جمالی) (اوبهی) (انجمن آرا) (آنندراج) (فرهنگ رشیدی) (شرفنامۀ منیری). ریشه هندی باستان ’تن، تانیتی’ (صدا پیچیدن، صدا، صدا دادن) ، تنیی تو (رعد) ، لاتینی تونار، تونی تروس، انگلیسی ’ثاندر’، افغانی متداول تندر، افغانی محض ’تنا’ (رعد). (حاشیۀ برهان چ معین) : به دشمن پر از خشم آواز کرد تو گفتی مگر تندر آغاز کرد. رودکی (از لسان العجم شعوری). علم ابر و تندر بود کوس او کمان آدینده شود ژاله تیر. رودکی. هست از آهم آتش دوزخ ابیز ناله ای از من ز تندر صد ازیز. منجیک. ستد نیزه از دست آن نامدار بغرید چون تندر از کوهسار. فردوسی. کجک بر سر پیل زد شاه چین بغرید چون تندر فرودین. فردوسی. همی کوفت بر خاک رویینه سم چو تندر خروشید و افشاند دم. فردوسی. چو تندر خروشان شده هر دوان شه جادوان رستم پهلوان. فردوسی. نه چرخ است و اجزای او چون ستاره نه ابر است و آوای او همچو تندر. فرخی. خروشی برکشیدی تند تندر که موی مردمان کردی چوسوزن. منوچهری. بغرید چون تندر اندر بهار به کین روی بنهاد بر هر چهار. اسدی. بر اسبان بی زین به تیغ و کمند خروشان چو تندر بر ابربلند. اسدی. چو تندر همه بیشه بانگ هژبر شده گردشان گردگردان چو ابر. اسدی. چه می دارد بدینگونه معلق گوی خاکی را میان آتش و آب و هوا و تندر و نکبا؟ ناصرخسرو. قطرۀ باران از او روان شده چون تیر غران چون مرکب از میانش تندر. مسعودسعد. آواز تندر آرد در گوش باد گرز باران خون چکاند بر تن بخار تیغ. مسعودسعد. اطلس به رنگ آتش واصل عمامه از نی ابرش چو باد نیسان تندی بسان تندر. خاقانی (دیوان چ سجادی ص 190). بحری که عید کرد بر اعدا به پشت ابر از غرتش درخش و ز غرّشن تندرش. خاقانی (دیوان چ سجادی ص 225). مهری یکی پیر نزار آوا برآورده بزار چون تندر اندر مرغزار جانی بهر جا ریخته. خاقانی. به تندی چو تندر شوند آن زمان که تندی همانست و تندر همان. نظامی. بیاران گفت چون تندر بپوئید مگر فرهاد را جائی بجوئید. نظامی. گر او تندر آمد تو هستی درخش. نظامی. بترقد همی زهرۀ شاخ کوهی بترسدز آواز تندر شکوفه. کمال اسماعیل (از شرفنامۀ منیری). گلوشان خوابگاه مرگ و دلشان نائب دوزخ دهنشان رهگذار برق و غوشان نائب تندر. قاآنی. - تندرشیهه، که شیهۀ او مانند تندر مهیب و پرصدا باشد. اسبی که مانند رعد شیهه کند: وز آن شبدیز تندرشیهۀ او زمانه پرصدا چون کوهسار است. مسعودسعد. رجوع به تندور شود، بلبل را نیز گویند که عربان عندلیب خوانند. (برهان) (از شرفنامۀ منیری). شارح قصاید خاقانی بمعنی بلبل نیز نوشته. (غیاث اللغات). بلبل. (ناظم الاطباء)
رعد بود. (لغت فرس اسدی چ اقبال ص 138) (از انجمن آرا) (از آنندراج) (از فرهنگ جهانگیری) (از فرهنگ رشیدی) (از ناظم الاطباء) (از معیار جمالی). بمعنی غرنده باشد عموماً و رعد را گویند خصوصاً. (برهان). غرنده که به تازیش رعد خوانند. (شرفنامۀ منیری). بانگ رعد. (اوبهی) (غیاث اللغات). تندور. (حاشیۀ لغت فرس اسدی) (معیار جمالی) (اوبهی) (انجمن آرا) (آنندراج) (فرهنگ رشیدی) (شرفنامۀ منیری). ریشه هندی باستان ’تن، تانیتی’ (صدا پیچیدن، صدا، صدا دادن) ، تنیی تو (رعد) ، لاتینی تونار، تونی تروس، انگلیسی ’ثاندر’، افغانی متداول تندر، افغانی محض ’تنا’ (رعد). (حاشیۀ برهان چ معین) : به دشمن پر از خشم آواز کرد تو گفتی مگر تندر آغاز کرد. رودکی (از لسان العجم شعوری). علم ابر و تندر بود کوس او کمان آدینده شود ژاله تیر. رودکی. هست از آهم آتش دوزخ ابیز ناله ای از من ز تندر صد ازیز. منجیک. ستد نیزه از دست آن نامدار بغرید چون تندر از کوهسار. فردوسی. کجک بر سر پیل زد شاه چین بغرید چون تندر فرودین. فردوسی. همی کوفت بر خاک رویینه سم چو تندر خروشید و افشاند دم. فردوسی. چو تندر خروشان شده هر دوان شه جادوان رستم پهلوان. فردوسی. نه چرخ است و اجزای او چون ستاره نه ابر است و آوای او همچو تندر. فرخی. خروشی برکشیدی تند تندر که موی مردمان کردی چوسوزن. منوچهری. بغرید چون تندر اندر بهار به کین روی بنهاد بر هر چهار. اسدی. بر اسبان بی زین به تیغ و کمند خروشان چو تندر بر ابربلند. اسدی. چو تندر همه بیشه بانگ هژبر شده گردشان گردگردان چو ابر. اسدی. چه می دارد بدینگونه معلق گوی خاکی را میان آتش و آب و هوا و تندر و نکبا؟ ناصرخسرو. قطرۀ باران از او روان شده چون تیر غران چون مرکب از میانش تندر. مسعودسعد. آواز تندر آرد در گوش باد گرز باران خون چکاند بر تن بخار تیغ. مسعودسعد. اطلس به رنگ آتش وَاصل عمامه از نی ابرش چو باد نیسان تندی بسان تندر. خاقانی (دیوان چ سجادی ص 190). بحری که عید کرد بر اعدا به پشت ابر از غرتش درخش و ز غرّشن تندرش. خاقانی (دیوان چ سجادی ص 225). مهری یکی پیر نزار آوا برآورده بزار چون تندر اندر مرغزار جانی بهر جا ریخته. خاقانی. به تندی چو تندر شوند آن زمان که تندی همانست و تندر همان. نظامی. بیاران گفت چون تندر بپوئید مگر فرهاد را جائی بجوئید. نظامی. گر او تندر آمد تو هستی درخش. نظامی. بترقد همی زهرۀ شاخ کوهی بترسدز آواز تندر شکوفه. کمال اسماعیل (از شرفنامۀ منیری). گلوشان خوابگاه مرگ و دلْشان نائب دوزخ دهنْشان رهگذار برق و غوْشان نائب تندر. قاآنی. - تندرشیهه، که شیهۀ او مانند تندر مهیب و پرصدا باشد. اسبی که مانند رعد شیهه کند: وز آن شبدیز تندرشیهۀ او زمانه پرصدا چون کوهسار است. مسعودسعد. رجوع به تندور شود، بلبل را نیز گویند که عربان عندلیب خوانند. (برهان) (از شرفنامۀ منیری). شارح قصاید خاقانی بمعنی بلبل نیز نوشته. (غیاث اللغات). بلبل. (ناظم الاطباء)
اگر غریدن تندر با باران باشد، دلیل که مردمان را ترس و بیم کمتر است و نعمت و خیر فراوان. اگر بیند باران سخت و تندر سخت بارید، دلیل کند بر ترس بیننده خواب از دعای پدر و مادر. محمد بن سیرین دیدن تندر بر پنج وجه است. اول: عذاب. دوم: حکمت. سوم: زحمت. چهارم: صولت. پنجم: خشم پادشاه. غریدن رعد اندک و باریدن باران اندک، دلیل بر ترس کاری است از دعای زاهدان و صالحان.
اگر غریدنِ تندر با باران باشد، دلیل که مردمان را ترس و بیم کمتر است و نعمت و خیر فراوان. اگر بیند باران سخت و تندر سخت بارید، دلیل کند بر ترس بیننده خواب از دعای پدر و مادر. محمد بن سیرین دیدن تندر بر پنج وجه است. اول: عذاب. دوم: حکمت. سوم: زحمت. چهارم: صولت. پنجم: خشم پادشاه. غریدنِ رعدِ اندک و باریدنِ باران اندک، دلیل بر ترسِ کاری است از دعای زاهدان و صالحان.
