- تاز
پسوند متصل به واژه به معنای تازنده مثلاً اسب تاز، پیشتاز
مخنث
مخنث
معنی تاز - جستجوی لغت در جدول جو
- تاز
معشوق و محبوب را گویند. (برهان) (آنندراج) (انجمن آرا). محبوب را گویند. (فرهنگ جهانگیری). محبوب. (غیاث اللغات) (فرهنگ رشیدی). محبوب و معشوق. (فرهنگ نظام) :
بدو گفت مادر که ای تاز مام
چه بودت که گشتی چنین زردفام ؟
فردوسی.
با این همه در علم فروگفتن تازان
گه عامی صرفیم و گهی خواجه امامیم
زآنروی که دام دل هر تاز مدام است
مولای مدامیم و مدامیم و مدامیم.
سوزنی (از فرهنگ جهانگیری).
، فرومایه و سفله. (فرهنگ خطی کتاب خانه مؤلف). فرومایه که به عربی سفله خوانند. (برهان). فرومایه که بتازیش سفله خوانند. (شرفنامۀ منیری) ، امردی که مایل به فساق باشد. (فرهنگ رشیدی) (آنندراج) (انجمن آرا) (فرهنگ نظام). پسر امرد و مترش ضخیم را گویند که پیوسته با فاسقان صحبت دارد. (برهان). مکیاز. بی ریش. مخنث. بغا. کنده. پشت پای:
عمرو خلقان گر بشد شاید که منصور عمر
لوطیان را تا زید هم تاز و هم مکیاز بس.
کسایی.
مرا که سال بهفتادوشش رسید، رمید
دلم ز شلّۀ صابوته و ز هرّۀ تاز.
قریع.
ای خواجه نشاطی من ای شهره رفیق
در جستن تاز من نبودت توفیق.
سوزنی.
هریکی را ز سیلی و لت تاز
سبلت و ریش و خایگان کنده.
سوزنی.
بودی تو مرا یار و ولی نعمت و معشوق
بودی تو مرا تاز و بر آن ره شد چون تار.
سوزنی.
دریغ مرد حکیمی که تازرا پس پشت
هماره چون در دروازه، پشت بان بلند.
سوزنی.
کرد بکابین زن و مزد تاز
گردن من در گرو وام...ر.
سوزنی.
تاز مسافر چو درآیدز راه
پیش برم تا دم دروازه...ر.
سوزنی.
تاز چو دیدم زمانش ندهم یک دم
تا ننمایم وثاق و حجره و جایم.
سوزنی.
عاجز بیچاره من گشته تاز
کرد مرا عاجز و بیچاره...ر
تاز نمانده ست که نسپوختم
در گذر تیزش صدباره...ر.
سوزنی.
نرم کنم تاز را گهی بدرشتی
گاه غلامباره را چو سرمه سرایم.
سوزنی.
دعوت تازان همی کنم بشب عید
زآنکه ندانم بروز عید کجایم.
سوزنی.
چه وفا خیزدت ز تاز و جلب
یاری از روشنان چرخ طلب.
اوحدی (از آنندراج).
، مخفف تازه، از لطائف. (غیاث اللغات) :
بوستان از ابر و خورشید است تاز.
مولوی.
، کلمه تاجیک شاید در اصل همان تازیک [تاز، اسم + یک، پساوند نسبت و بمعنی بدوی و چادرنشین باشد. محمد معین در حاشیۀ برهان ذیل کلمه تازی آرد: در پهلوی تاژیک. ایرانیان قبیلۀ طی، از قبایل یمن را که با آنان تماس بیشتر داشتند (در عهد انوشروان یمن مستعمرۀ ایران شد) ’تاژ’ و منسوب بدان را ’تاژیک’ می گفتند، و سپس این اطلاق را بهمه عرب تعمیم دادند، چنانکه یونانیان و رومیان پرسیا (پارس) و عرب فرس را بهمه ایرانیان اطلاق کردند و ایرانیان ’یونان’ را - بنام قبیلۀ ’یون’ در آسیای صغیر - بهمه قوم هلاس اطلاق کردند. رجوع به تاجیک و تازیک و تاژ در همین لغت نامه شود، سگ تازی را هم میگویند. (برهان)
بدو گفت مادر که ای تاز مام
چه بودت که گشتی چنین زردفام ؟
فردوسی.
با این همه در علم فروگفتن تازان
گه عامی صرفیم و گهی خواجه امامیم
زآنروی که دام دل هر تاز مدام است
مولای مدامیم و مدامیم و مدامیم.
سوزنی (از فرهنگ جهانگیری).
، فرومایه و سفله. (فرهنگ خطی کتاب خانه مؤلف). فرومایه که به عربی سفله خوانند. (برهان). فرومایه که بتازیش سفله خوانند. (شرفنامۀ منیری) ، امردی که مایل به فساق باشد. (فرهنگ رشیدی) (آنندراج) (انجمن آرا) (فرهنگ نظام). پسر امرد و مترش ضخیم را گویند که پیوسته با فاسقان صحبت دارد. (برهان). مکیاز. بی ریش. مخنث. بغا. کنده. پشت پای:
عمرو خلقان گر بشد شاید که منصور عمر
لوطیان را تا زید هم تاز و هم مکیاز بس.
کسایی.
مرا که سال بهفتادوشش رسید، رمید
دلم ز شلّۀ صابوته و ز هرّۀ تاز.
قریع.
ای خواجه نشاطی من ای شهره رفیق
در جستن تاز من نبودت توفیق.
سوزنی.
هریکی را ز سیلی و لت تاز
سبلت و ریش و خایگان کنده.
سوزنی.
بودی تو مرا یار و ولی نعمت و معشوق
بودی تو مرا تاز و بر آن ره شد چون تار.
سوزنی.
دریغ مرد حکیمی که تازرا پس پشت
هماره چون در دروازه، پشت بان بلند.
سوزنی.
کرد بکابین زن و مزد تاز
گردن من در گرو وام...ر.
سوزنی.
تاز مسافر چو درآیدز راه
پیش برم تا دم دروازه...ر.
سوزنی.
تاز چو دیدم زمانش ندهم یک دم
تا ننمایم وثاق و حجره و جایم.
سوزنی.
عاجز بیچاره من گشته تاز
کرد مرا عاجز و بیچاره...ر
تاز نمانده ست که نسپوختم
در گذر تیزش صدباره...ر.
سوزنی.
نرم کنم تاز را گهی بدرشتی
گاه غلامباره را چو سرمه سرایم.
سوزنی.
دعوت تازان همی کنم بشب عید
زآنکه ندانم بروز عید کجایم.
سوزنی.
چه وفا خیزدت ز تاز و جلب
یاری از روشنان چرخ طلب.
اوحدی (از آنندراج).
، مخفف تازه، از لطائف. (غیاث اللغات) :
بوستان از ابر و خورشید است تاز.
مولوی.
، کلمه تاجیک شاید در اصل همان تازیک [تاز، اسم + یک، پساوند نسبت و بمعنی بدوی و چادرنشین باشد. محمد معین در حاشیۀ برهان ذیل کلمه تازی آرد: در پهلوی تاژیک. ایرانیان قبیلۀ طی، از قبایل یمن را که با آنان تماس بیشتر داشتند (در عهد انوشروان یمن مستعمرۀ ایران شد) ’تاژ’ و منسوب بدان را ’تاژیک’ می گفتند، و سپس این اطلاق را بهمه عرب تعمیم دادند، چنانکه یونانیان و رومیان پرسیا (پارس) و عرب فرس را بهمه ایرانیان اطلاق کردند و ایرانیان ’یونان’ را - بنام قبیلۀ ’یون’ در آسیای صغیر - بهمه قوم هلاس اطلاق کردند. رجوع به تاجیک و تازیک و تاژ در همین لغت نامه شود، سگ تازی را هم میگویند. (برهان)
- تاز
تاختن، (فرهنگ جهانگیری) (شرفنامۀ منیری) (فرهنگ خطی کتاب خانه مؤلف)، با ’با’بمعنی تاختن، (غیاث اللغات)،
تازنده، (شرفنامۀ منیری) (فرهنگ خطی کتاب خانه مؤلف) (فرهنگ رشیدی)، و آنرا تازنده گویند، (آنندراج) (انجمن آرا)، بمعنی تازنده نیز آمده است، (برهان)، اسم فاعل از تاختن، در صورتی که با لفظ دیگر منضم شده اسم فاعل مرکب سازد مثل اسب تاز، (فرهنگ نظام)،
- تندتاز، تیزتاز، تندتازنده، تنددونده:
نشست از بر بارۀ تندتاز
همی رفت و با او بسی رزمساز،
فردوسی (شاهنامه چ بروخیم ج 3 ص 861)،
همانگه پدید آمد از دشت باز
سپهبد برانگیخت آن تندتاز،
(شاهنامه ایضاً ج 4 ص 1053)،
- تیزتاز، تیزتازنده، تنددونده:
پدید آمد از دور چیزی دراز
سیه رنگ و تیره تن و تیزتاز،
فردوسی (شاهنامه چ بروخیم ج 1 ص 18)،
دگر موبدی گفت کای سرفراز
دو اسپ گرانمایۀ تیزتاز
یکی زآن بکردار دریای قار
یکی چون بلور سپید آبدار
بجنبند و هر دو شتابنده اند
همان یکدگر را نیابنده اند،
فردوسی (شاهنامه چ بروخیم ج 1 ص 208)،
یکی کاروان جمله شاهین و باز
بچرز و کلنگ افکنی تیزتاز،
نظامی،
رجوع به تیزتاز شود،
- دیرتاز، دیرتازنده، کندرو:
بده پند و خاموش یک چند روزی
یله کن بدین کرۀ دیرتازش،
ناصرخسرو (دیوان ص 229)،
رجوع به تندتاز شود،
و این کلمه بدین صور نیز ترکیب شده است: پیش تاز، یکه تاز، ترکتاز، عنان تاز:
جریده بهر سو عنان تاز کن،
نظامی،
،
امر) امر به تاختن نیز هست، (آنندراج) (انجمن آرا)، و امر به تاختن، (فرهنگ رشیدی)، و امر به تاختن هم هست یعنی بتاز، (برهان قاطع)، فعل امر از تاختن که در تکلم به اضافۀ ’به ’’بتاز’ استعمال میشود، (فرهنگ نظام)، ’متاز’ نهی ’تاز’ است:
گر این غرم دریابد او را، متاز
که این کار گردد بر ما دراز،
فردوسی (شاهنامه چ بروخیم ج 7 ص 1935)،
،
بمعنی تاخت که مرادف تاز است، (آنندراج) (انجمن آرا)، بمعنی تاخت، (فرهنگ رشیدی)، اسم مصدر ازتاختن مثل تاخت و تاز و غیره، (فرهنگ نظام) :
گورساق و شیرزهره یوزتاز و غرم تک
پیل گام و گرگ سینه، رنگ تاز و گرگ پوی،
منوچهری (دیوان چ دبیرسیاقی ص 111)،
شیرگام وپیل زور و گرگ پوی و گورگرد
ببردو، آهوجه و روباه عطف و رنگ تاز،
منوچهری (ایضاً ص 42)،
تا میان بسته اند پیش امیر
در تک و تاز کار و کاچارند،
ناصرخسرو
تازنده، (شرفنامۀ منیری) (فرهنگ خطی کتاب خانه مؤلف) (فرهنگ رشیدی)، و آنرا تازنده گویند، (آنندراج) (انجمن آرا)، بمعنی تازنده نیز آمده است، (برهان)، اسم فاعل از تاختن، در صورتی که با لفظ دیگر منضم شده اسم فاعل مرکب سازد مثل اسب تاز، (فرهنگ نظام)،
- تندتاز، تیزتاز، تندتازنده، تنددونده:
نشست از بر بارۀ تندتاز
همی رفت و با او بسی رزمساز،
فردوسی (شاهنامه چ بروخیم ج 3 ص 861)،
همانگه پدید آمد از دشت باز
سپهبد برانگیخت آن تندتاز،
(شاهنامه ایضاً ج 4 ص 1053)،
- تیزتاز، تیزتازنده، تنددونده:
پدید آمد از دور چیزی دراز
سیه رنگ و تیره تن و تیزتاز،
فردوسی (شاهنامه چ بروخیم ج 1 ص 18)،
دگر موبدی گفت کای سرفراز
دو اسپ گرانمایۀ تیزتاز
یکی زآن بکردار دریای قار
یکی چون بلور سپید آبدار
بجنبند و هر دو شتابنده اند
همان یکدگر را نیابنده اند،
فردوسی (شاهنامه چ بروخیم ج 1 ص 208)،
یکی کاروان جمله شاهین و باز
بچرز و کلنگ افکنی تیزتاز،
نظامی،
رجوع به تیزتاز شود،
- دیرتاز، دیرتازنده، کندرو:
بده پند و خاموش یک چند روزی
یله کن بدین کرۀ دیرتازش،
ناصرخسرو (دیوان ص 229)،
رجوع به تندتاز شود،
و این کلمه بدین صور نیز ترکیب شده است: پیش تاز، یکه تاز، ترکتاز، عنان تاز:
جریده بهر سو عنان تاز کن،
نظامی،
،
امر) امر به تاختن نیز هست، (آنندراج) (انجمن آرا)، و امر به تاختن، (فرهنگ رشیدی)، و امر به تاختن هم هست یعنی بتاز، (برهان قاطع)، فعل امر از تاختن که در تکلم به اضافۀ ’به ’’بتاز’ استعمال میشود، (فرهنگ نظام)، ’متاز’ نهی ’تاز’ است:
گر این غرم دریابد او را، متاز
که این کار گردد بر ما دراز،
فردوسی (شاهنامه چ بروخیم ج 7 ص 1935)،
،
بمعنی تاخت که مرادف تاز است، (آنندراج) (انجمن آرا)، بمعنی تاخت، (فرهنگ رشیدی)، اسم مصدر ازتاختن مثل تاخت و تاز و غیره، (فرهنگ نظام) :
گورساق و شیرزهره یوزتاز و غرم تک
پیل گام و گرگ سینه، رنگ تاز و گرگ پوی،
منوچهری (دیوان چ دبیرسیاقی ص 111)،
شیرگام وپیل زور و گرگ پوی و گورگرد
ببردو، آهوجه و روباه عطف و رنگ تاز،
منوچهری (ایضاً ص 42)،
تا میان بسته اند پیش امیر
در تک و تاز کار و کاچارند،
ناصرخسرو
- تاز
نیای بزرگ ’ضحاک’: و نسابۀ پارسیان در نسب او (ضحاک چنین گفته اند: بیوراسف بن ارونداسف بن دنیکان بن وبهزسنگ بن تازبن نوارک بن سیامک بن میشی بن کیومرث، و این تاز که ازجملۀ اجداد اوست پدر جملۀ عرب است و چون پدر عرب بود اصل همه عرب با او میرود و این سبب که عرب را تازیان خوانند یعنی فرزندان تاز. هرچه عجم اند با هوشهنگ میروند و عرب با این تاز میرود. (فارسنامۀ ابن البلخی ص 11)
- تاز
تاختن، تازنده
- تاز
در ترکیب معنای «تازنده» می دهد، پیشتاز، اسب تاز
- تاز
سفله، فرومایه، امرد، مخنث، تاختن
پیشنهاد واژه بر اساس جستجوی شما
مقابل کهنه، نو، جدید، مقابل پژمرده، کنایه از شاداب، باطراوت، اخیراً، کنایه از بارونق، باجلوه، کنایه از خرم، خوش، شادمان
تازه به تازه: چیزهای تازه که یکی پس از دیگری پدید آید، نوبه نو
تازه به تازه: چیزهای تازه که یکی پس از دیگری پدید آید، نوبه نو
عرب، عربی، اسبی از نژاد عربی
نوعی سگ شکاری بسیار دونده و تیزرو با بدن لاغر و پاهای دراز
نوعی سگ شکاری بسیار دونده و تیزرو با بدن لاغر و پاهای دراز
((زِ))
فرهنگ فارسی معین
نو، جدید، مجازاً خرم، شاداب، بدیع، اخیر، اخیراً
تازه به دوران رسیده: کنایه از کسی که تازه به مقامی رسیده و خود را گم کرده، ندید بدید، نوکیسه
تازه به دوران رسیده: کنایه از کسی که تازه به مقامی رسیده و خود را گم کرده، ندید بدید، نوکیسه
