- استحلاق(گَ / گُو هََ فَ)
استحلاق اتان یا مراءه، نه سیر شدن از آرامش نه بارور شدن. (از منتهی الارب) ، استسلام. انقیاد. منقاد شدن. (منتهی الارب)
معنی استحلاق - جستجوی لغت در جدول جو
پیشنهاد واژه بر اساس جستجوی شما
استدلاق دلق، برآوردن دله را. (منتهی الارب)
(گَ / گُو هََ شِ)
لغت نامه دهخدا
سوگند دادن. (تاج المصادر بیهقی) (منتهی الارب). احلاف. سوگند خواستن. (زوزنی). طلب کردن سوگند: خرمیل، بعد از استحلاف ایشان و استیمان از قبل سلطان بیرون آمد. (جهانگشای جوینی) ، استخدام، هو ان یذکر لفظ له معنیان فیراد به احدهما ثم یراد بالضمیر الراجع الی ذلک اللفظ معناه الاّخر او یراد باحد ضمیریه احد معنییه ثم بالاّخر معناه الاّخر، فالاول کقوله:
اذا نزل السماء بارض قوم
رعیناه و ان کانوا غضابا.
اراد بالسماء الغیث و بالضمیر الراجع الیه من رعیناه النبت و السماء یطلق علیهما. و الثانی کقوله:
فسقی الغضی و الساکنیه و ان هم
شبوه بین جوانح و ضلوع.
اراد باحدالضمیرین الراجعین الی الغضی وهو المجرور فی الساکنیه المکان و بالاّخر و هو المنصوب فی شبوه النار ای اوقدوا بین جوانحی نارالغضی یعنی نارالهوی التی تشبه بنارالغضی. (تعریفات جرجانی). استخذام، با خاء و ذال معجمتین، از خذمت الشی ٔ است، یعنی بریدم آن را. صاحب کشاف اصطلاحات الفنون آرد: استخذام بخاء و ذال معجمتین از خذمت الشی ٔ بمعنی قطعته باشد، چنانکه گویند سیف مخذوم و برخی آنرا با حاء مهمله و ذال معجمه گفته اند از حذمت، نیز بمعنی قطعت، و بعضی با خاء معجمه و دال مهمله آورده اند از خدمه، چنانکه سید سند در حاشیۀ مطول گفته است. و استخذام نزد علماء بدیع یکی از اشرف انواع بدیع است چنانکه توریه نیز همان شرافت دارد و بعض علماء فن استخذام رابر توریه ترجیح داده اند و از استخذام دو گونه تعبیرکنند: یکی آنکه لفظی آرند که آنرا دو معنی یا بیشترباشد و یکی از آن معانی اراده شود سپس ضمیری به آن لفظ راجع کنند و از او معنی دیگر آن کلمه خواهند و این طریقۀ سکاکی و اتباع اوست، و تعبیر دیگر این است که متکلم لفظی مشترک آرد سپس دو لفظ برای دو معنی آن لفظ مشترک بکار برد که از یکی از آن دو لفظ یک معنی لفظ مشترک و از دیگری معنی دیگر آن اراده شده باشدو این طریقۀ بدرالدین بن مالک در المصباح است، و ابن ابی الاصبع نیز بر این طریقه رفته است و تمثل جسته است بقول خدای تعالی: لکل اجل کتاب. (قرآن 38/13). پس لفظ کتاب در اینجا هم معنی مدت معلوم و هم کتاب مکتوب تواند داد لکن با آمدن لفظ اجل معنی اولی یعنی مدت معلوم اثبات و معنی ثانوی کتاب مکتوب محو شود. و گفته اند که در قرآن استخذام بر طریقۀ سکاکی نیامده است. صاحب اتقان گوید من با فکر خود آیاتی را از قرآن بطریقۀ سکاکی استخراج کرده ام و از آن آیات یکی قول خدای تعالی است که فرماید: لقد خلقنا الانسان من سلاله من طین. (قرآن 12/23). مقصود از انسان در این آیه بار اول آدم ابوالبشر است ولی پس از آن ضمیر ’ثم جعلناه نطفه’ راجع به اولاد آدم است، و باز از آن قبیل است قول خدای تعالی: لاتسئلوا عن اشیاء ان تبد لکم تسؤکم (قرآن 101/5). که پس از آن فرماید: قد سئلها قوم من قبلکم (قرآن 102/5). چه معلوم است سوءالات صحابه که از آن نهی شده است غیر از سؤال های امم پیشین است، ونیز قول خدای تعالی: اتی امراﷲ (قرآن 1/16). لفظ امراﷲ معنی قیام ساعت و عذاب و بعثت نبی صلی اﷲ علیه میدهد. از لفظ امر ارادۀ معنی اخیر یعنی بعثت نبی شده است چنانکه از ابن عباس نیز بدینگونه روایت شده است ولی از ضمیر تستعجلوه مراد قیام ساعت و عذاب است - انتهی. و از امثلۀ فوق معلوم شد که مطلوب اعم است از اینکه آن دو معنی یا معانی حقیقی باشند یا مجازی یا بعضی حقیقی باشند و بعضی مجازی و در حاشیۀ مطول هم تصریح به این معنی شده است و صاحب مطول گوید استخذام این است که از لفظی که صاحب دو معنی است یکی از دو معنی اراده شود و سپس از ضمیری که به آن لفظ راجع میشود معنی دیگر آن کلمه خواهند، یا آنکه با یکی از دو ضمیر یکی از دو معنی و از ضمیر دوم معنی دیگر آن اراده کنند. مثال برای صورت اولی، قول شاعر:
اذا نزل السماء بارض قوم
رعیناه و ان کانوا غضابا.
از سماء معنی غیث (باران) اراده شده است و از ضمیر رعیناه، مراد نبت (گیاه) است و مثال بر این صورت ثانوی قول شاعر:
فسقی الغضا و الساکنیه و ان همو
شبوه بین جوانح و ضلوع.
از ضمیر ساکنیه مکان اراده شده و از ضمیر شبوه نار مقصود است، یعنی افروختند میان جوانح من آتش غضا یعنی آتش عشقی را که شبیه به آتش غضاست.
- ادارۀ استخدام، اداره ای که امور بخدمت پذیرفتن و به خدمت گماشتن اعضاء بعهده دارد. ادارۀ کارگزینی
اذا نزل السماء بارض قوم
رعیناه و ان کانوا غضابا.
اراد بالسماء الغیث و بالضمیر الراجع الیه من رعیناه النبت و السماء یطلق علیهما. و الثانی کقوله:
فسقی الغضی و الساکنیه و ان هم
شبوه بین جوانح و ضلوع.
اراد باحدالضمیرین الراجعین الی الغضی وهو المجرور فی الساکنیه المکان و بالاّخر و هو المنصوب فی شبوه النار ای اوقدوا بین جوانحی نارالغضی یعنی نارالهوی التی تشبه بنارالغضی. (تعریفات جرجانی). استخذام، با خاء و ذال معجمتین، از خذمت الشی ٔ است، یعنی بریدم آن را. صاحب کشاف اصطلاحات الفنون آرد: استخذام بخاء و ذال معجمتین از خذمت الشی ٔ بمعنی قطعته باشد، چنانکه گویند سیف مخذوم و برخی آنرا با حاء مهمله و ذال معجمه گفته اند از حذمت، نیز بمعنی قطعت، و بعضی با خاء معجمه و دال مهمله آورده اند از خدمه، چنانکه سید سند در حاشیۀ مطول گفته است. و استخذام نزد علماء بدیع یکی از اشرف انواع بدیع است چنانکه توریه نیز همان شرافت دارد و بعض علماء فن استخذام رابر توریه ترجیح داده اند و از استخذام دو گونه تعبیرکنند: یکی آنکه لفظی آرند که آنرا دو معنی یا بیشترباشد و یکی از آن معانی اراده شود سپس ضمیری به آن لفظ راجع کنند و از او معنی دیگر آن کلمه خواهند و این طریقۀ سکاکی و اتباع اوست، و تعبیر دیگر این است که متکلم لفظی مشترک آرد سپس دو لفظ برای دو معنی آن لفظ مشترک بکار برد که از یکی از آن دو لفظ یک معنی لفظ مشترک و از دیگری معنی دیگر آن اراده شده باشدو این طریقۀ بدرالدین بن مالک در المصباح است، و ابن ابی الاصبع نیز بر این طریقه رفته است و تمثل جسته است بقول خدای تعالی: لکل اجل کتاب. (قرآن 38/13). پس لفظ کتاب در اینجا هم معنی مدت معلوم و هم کتاب مکتوب تواند داد لکن با آمدن لفظ اجل معنی اولی یعنی مدت معلوم اثبات و معنی ثانوی کتاب مکتوب محو شود. و گفته اند که در قرآن استخذام بر طریقۀ سکاکی نیامده است. صاحب اتقان گوید من با فکر خود آیاتی را از قرآن بطریقۀ سکاکی استخراج کرده ام و از آن آیات یکی قول خدای تعالی است که فرماید: لقد خلقنا الانسان من سلاله من طین. (قرآن 12/23). مقصود از انسان در این آیه بار اول آدم ابوالبشر است ولی پس از آن ضمیر ’ثم جعلناه نطفه’ راجع به اولاد آدم است، و باز از آن قبیل است قول خدای تعالی: لاتسئلوا عن اشیاء ان تبد لکم تسؤکم (قرآن 101/5). که پس از آن فرماید: قد سئلها قوم من قبلکم (قرآن 102/5). چه معلوم است سوءالات صحابه که از آن نهی شده است غیر از سؤال های امم پیشین است، ونیز قول خدای تعالی: اتی امراﷲ (قرآن 1/16). لفظ امراﷲ معنی قیام ساعت و عذاب و بعثت نبی صلی اﷲ علیه میدهد. از لفظ امر ارادۀ معنی اخیر یعنی بعثت نبی شده است چنانکه از ابن عباس نیز بدینگونه روایت شده است ولی از ضمیر تستعجلوه مراد قیام ساعت و عذاب است - انتهی. و از امثلۀ فوق معلوم شد که مطلوب اعم است از اینکه آن دو معنی یا معانی حقیقی باشند یا مجازی یا بعضی حقیقی باشند و بعضی مجازی و در حاشیۀ مطول هم تصریح به این معنی شده است و صاحب مطول گوید استخذام این است که از لفظی که صاحب دو معنی است یکی از دو معنی اراده شود و سپس از ضمیری که به آن لفظ راجع میشود معنی دیگر آن کلمه خواهند، یا آنکه با یکی از دو ضمیر یکی از دو معنی و از ضمیر دوم معنی دیگر آن اراده کنند. مثال برای صورت اولی، قول شاعر:
اذا نزل السماء بارض قوم
رعیناه و ان کانوا غضابا.
از سماء معنی غیث (باران) اراده شده است و از ضمیر رعیناه، مراد نبت (گیاه) است و مثال بر این صورت ثانوی قول شاعر:
فسقی الغضا و الساکنیه و ان همو
شبوه بین جوانح و ضلوع.
از ضمیر ساکنیه مکان اراده شده و از ضمیر شبوه نار مقصود است، یعنی افروختند میان جوانح من آتش غضا یعنی آتش عشقی را که شبیه به آتش غضاست.
- ادارۀ استخدام، اداره ای که امور بخدمت پذیرفتن و به خدمت گماشتن اعضاء بعهده دارد. ادارۀ کارگزینی
(مَ گُ تَ)
لغت نامه دهخدا
بسته شدن. (تاج المصادر بیهقی). بسته شدن سخن بر...مشکل شدن سخن. یقال: استغلق علیه الکلام. (منتهی الارب).
(گَ / گُو هََ سَ)
لغت نامه دهخدا
دوشیدن خواستن. (منتهی الارب) ، صاحب کشاف اصطلاحات الفنون آرد: استخبار، نزد اهل عربیت استفهام است که بمعنی طلب فهم میباشد. برخی گفته اند استخبار آن است که امری یا مطلبی قبلاً ذکری از آن رفته باشد ولی مستمع از آن امر یا مطلب چیزی نفهمیده و چون ثانیاً از موضوع آن امر یا مطلب پرسش کند آنرا استفهام گویند و چنانکه ابن فارس در فقه اللغه ذکر کرده و نیز در اتقان در انواع انشاء اشاره به این مطلب کرده و در بعضی کتب دیده شده که استخبار طلب خبر باشد
(گَ / گُو هََ)
لغت نامه دهخدا
شیرین شمردن چیزی را. شیرین آمدن. (تاج المصادر بیهقی). شیرین آمدن به ذائقه، در خبا درآمدن. (منتهی الارب). در خباء شدن. (تاج المصادر بیهقی)
(گَ / گُو هََ)
لغت نامه دهخدا
سزاوار شدن. (تاج المصادر بیهقی) (زوزنی) (منتهی الارب). سزاواری. سزاوار بودن. استیجاب. شایستگی. لیاقت. قابلیت. برازندگی. زیبندگی. اهلیت: اگر من که صاحب دیوان رسالتم ومخاطبات به استصواب من میرود او را این نبشتمی کس بر من عیب نکردی که به استحقاق نبشته بودمی. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 397). تأخیر نمی کند بندگی و پرستش رااز استحقاق ذاتی که او راست جهت پرستش نمودن. (تاریخ بیهقی ص 312). اﷲ سبحانه بی استحقاق کسی را بفضل خود نعمت میرساند. (تاریخ بیهقی ص 309). و نوبت جهانداری بحکم استحقاق هم از وجه ارث و هم از طریق اکتساب بدو رسانده. (کلیله و دمنه). و اتفاق کردند که او را استحقاق و اهلیت این منزلت هست. (کلیله و دمنه).
مرا حق از پی مدح تو در وجود آورد
تو نیز تربیتم کن که دارم استحقاق.
خاقانی.
نزدیک صاحبدیوان رفتم بسابقۀ معرفتی که در میان ما بود و صورت حالش بیان کردم و اهلیت و استحقاق بگفتم. (گلستان).
- استحقاق مقامی را داشتن، شایسته و برازندۀ آن بودن
مرا حق از پی مدح تو در وجود آورد
تو نیز تربیتم کن که دارم استحقاق.
خاقانی.
نزدیک صاحبدیوان رفتم بسابقۀ معرفتی که در میان ما بود و صورت حالش بیان کردم و اهلیت و استحقاق بگفتم. (گلستان).
- استحقاق مقامی را داشتن، شایسته و برازندۀ آن بودن
(پَ رَ)
لغت نامه دهخدا
رهانیدن از بند. (غیاث) ، آشتی خواستن. (تاج المصادر بیهقی). آشتی و صلح خواستن. (زوزنی) ، بخشیدن رضا و خشنودی کسی را: استعتبه، بخشید اورا رضا، آرزو کردن چیزی. و منه قوله تعالی: و ان یستعتبوا فما هم من المعتبین (قرآن 24/41) ، ای ان یستقیلوا ربهم لم یقلهم ای لم یردهم الی الدنیا، بازگردیدن از بدی. (منتهی الارب)
سوگند خواستن سوگند خواهی سوگند خواستن طلبیدن قسم سوگند دادن، سوگند دادن
فراخوانی برای یگانگی فراخواندن کسانی را برای بهم آمدن در خواست ملحق گردیدن بهم کردن، دعوی کردن که فرزند از آن من است بخود نسبت دادن
هلش خواهی، رهاندن، شکمروش رهایی خواستن، رهانیدن از بند، گشوده شدن شکم روانی شکم مبتلا باسهال گشتن
رواخواست بحلی خواستن حلال کردن طلبیدن، حلال ساختن حلال شمردن، حلال ساختن
((اِ تِ))
فرهنگ فارسی معین
فراخواندن کسانی را برای به هم آمدن، درخواست ملحق گردیدن، دعوی کردن که فرزند از آن من است، به خود نسبت دادن
سزاواری، شایستگی، لیاقت
لیاقت، امتیاز
استهلاک