نام شهری که مرکز بحرین است. و با الف و لام (الهجر) نیز آورده اند. و تمام ناحیۀ بحرین را نیز هجر گفته اند و این صواب است. (از معجم البلدان چ جدید). نام شهری است در قسمت شمال شرقی و موسوم به الحساء بحرین از جزیرهالعرب، در ساحل بحر فارس. که در روزگار گذشته مرکز خطۀ بحرین بوده و گاهی خود خطه را هم بدین اسم نامیده اند. فعلاً ویرانه ای بیش نیست. (از قاموس الاعلام ترکی). مستوفی آرد. ’... و شهرستان آن (بحرین) را هجر گفته اند، اردشیر بابکان ساخت و در زمان سابق آن را بالحسا و قطیف و خط وارز، والاره، و فروق، و بینونه و سابون و دارین و غابه از ملک عرب شمرده اند، اکنون جزیره بحرین داخل فارس است و از ملک ایران... و جزار قطیف و لحسا و دیگرها اکثر اوقات مطاوعت حکام بحرین نمینمایند. از میوه های بحرین خرما بیشتر است و از آنجا به بسیار ولایات برند. (نزههالقلوب ج 3 ص 137). عبدالجلیل رازی گوید: ببطیحه و بطحاء و هجر و لحسا و... امیران همه شیعی. (کتاب النقض ص 505). نسبت بدان هجری است بر قیاس و هاجری بر غیرقیاس. (معجم متن اللغه) (تاج العروس) (معجم البلدان) (منتهی الارب). - امثال: کمتسبضع التمر الی هجر. ابوعبیده گوید: این مثل از امثال مبتذله است و وجه آن اینکه هجر معدن خرماست و برندۀ خرما بد آنجا خطاکار است. (از مجمع الامثال میدانی ص 515). یا، کجالب التمر الی هجر. (معجم اللغه) : اهدی کمستبضع تمراً الی هجر او حامل وشی ابراد الی الیمن. (از امثال وحکم دهخدا). و در فارسی، خرما به هجر بردن نظیر زیره به کرمان بردن است. (از امثال و حکم دهخدا) : کرا رودکی گفته باشد مدیح امام فنون سخن بود ور دقیقی مدیح آورد نزد او چو خرما بود برده سوی هجر. دقیقی. شعر ما پیشت چنان باشد که از شهر حجاز با یکی خرما کسی هجرت کند سوی هجر. سنائی. ’در زبان من آمدکه ما در حمل این بضاعت مزجات به حضرت کافی الکفات آن را مانیم که خرما به هجر تحفه برد’. (ترجمه تاریخ یمینی، نسخۀ خطی کتابخانه مؤلف) شهری در یمن، مذکر و منصرف آید و گاه مؤنث و غیرمنصرف. (ناظم الاطباء). شهری است به یمن بر مسافت یک شبانه روز از عثر، خرما را به وی نسبت کنند. (منتهی الارب). شهری است نزدیک مدینه که بین آن و عثر یک شبانه روز راه است. مذکر و منصرف و گاهی مؤنث و غیرمنصرف است. (از اقرب الموارد). قلال هجریه منسوب بدان است. (معجم متن اللغه) (تاج العروس). شهری است (به عربستان) با مردم بسیار بر کران دریا. (حدود العالم). شهری است به یمن که بین آن و عثر یک شبانه روز راه است. (معجم البلدان چ جدید)
