حرف تنبیه است و بر چهار لفظ درآید: 1- اسم اشاره، مانند: ’ذا’ و ’ذی’ و جز آن، مخصوص اشارۀ به دور نباشد، مانند: ’هذا’، ’هذه’، ’هذاک’ و ’هذیک’، 2- بر ضمیر رفعی که بوسیلۀ اسم اشاره از آن خبر داده شده است، کقوله تعالی: ها أنتم هؤلاء، (قرآن 66/3 و 109/4 و 38/47)، (ضمیر انتم بین دو ’هاء’ تنبیه برای تأکید است) و مانند آن ’الا هولاء’، 3- نعت ’ای ّ’ در ندا و از آن جدا نمیشود، مانند: ایها الرجل، و ’ها’ در ’هذا’ برای تنبیه واجب است برای اینکه مقصود از آن نداست و در ’هذا’ در لغت بنی اسد جائز است که الف آن حذف شود و ضمه داده شود، ’هاء’ آن از جهت اتباع و قرائت ابن عامر در ’آیهالثقلان’ بر این سیاق است، 4- بر نام خدادر قسم با حذف حرف قسم گفته میشود: ها اﷲ مافعلت، با قطع همزه و وصل آن، و در هر دو صورت اثبات الف و حذف آن، و آن مبدل از واو قسم است، (منتهی الارب)، حرف تنبیه است در اینجا نیز اغلب بعد از ’ها’ همزه ای بیفزایند و ’هاءالتنبیه’ گویند، ولی صواب آن است که همزه ای افزوده نشود، زیرا های تنبیه حرف هجای ’ه’ نیست بلکه حرف معنائی است مرکب از هاء و الف (ها)، چنانکه ’لم’ مثلاً حرفی است مرکب از لام (ل) و میم (م)، بنابراین افزودن همزه موردی ندارد، باید الف ’ها’ را بالتقاء ساکنین حذف کرد و ’ها التنبیه’ گفت، (خیام پورنشریۀ دانشکدۀ ادبیات تبریز)
