محبه. دوست داشتن. (جرجانی). صاحب غیاث اللغات و به تبع او صاحب آنندراج آرد که کلمه بفتح میم صحیح است و آنچه به ضم مشهور است غلط است چه مصدر میمی از ثلاثی مجرد به ضم اول مستعمل نشده است. (از غیاث) (از آنندراج) ، مهر. ودّ. وداد. دوستداری. دوستی. مودت و عشق. (ناظم الاطباء). حب: با آنچه ملک عادل انوشیروان کسری بن قباد را سعادت ذات... و محبت علم... حاصل است می بینم که کارهای زمانه میل به ادبار دارد. (کلیله و دمنه). شربتهای تلخ که آن روز تجرع افتد واجب کند که محبت دنیا را بر دلها سرد کند. (کلیله و دمنه). محبت نمی زاید اکنون طبایع کز این چار زن مردزائی نبینم. خاقانی (دیوان ص 311). در محبت جان ما خاقانیا در بر دل رایگان میخواندش. خاقانی. لاجرم دلها در هوای او قدم محبت میزنند. (سندبادنامه ص 10). از محبت نار، نوری میشود وز محبت دیو، حوری میشود. مولوی. جز عنایت کی گشاید چشم را جز محبت کی نشاند خشم را. مولوی. کافّۀ انام از خواص و عوام به محبت او گرائیده اند. (گلستان). - محبت باختن، عشق باختن. به دوستی و عشق پرداختن. دوستی ورزیدن: صنعت مکن که هرکه محبت نه راست باخت عشقش به روی دل در محنت فراز کرد. حافظ. - امثال: آنجاکه رشک نیست محبت چه میکند. حلوا به کسی ده که محبت نچشیده. سعدی. محبت در چشم است. محبت دو سر دارد. محبت محبت آورد. ، (اصطلاح فلسفه) عبارت است از ابتهاج به شیئی یا از شیئی موافق اعم از آنکه عقلی باشد یا حسی و حقیقی باشد یا ظنی، (اصطلاح تصوف) عبارت است از غلیان دل در مقام اشتیاق به لقاء محبوب. امام ابوالقاسم قشیری گوید محبت محو محب است بصفاته و اثبات محبوب است بذاته، که تمام صفات خود را در طلب محبوب نفی کند. رودباری محبت را موافقت داند و هجویری گوید محبت حق نسبت به بنده ارادت خیر بود و رحمت و محبت اسمی است از اسامی ارادت و بالجمله محبت خدا آن است که بنده را از معاصی برهاند و مقامات و احوال عالیه وی را کرامت فرماید. محبت بر چند وجه است: یکی به معنی ارادت به محبوب که بی سکون نفس و میل و هوا حاصل نمی شودو یکی بواسطۀ میل و هوا و انس حاصل میشود که مخصوص مخلوقات است نسبت به یکدیگر، و دیگر به معنی احسان باشد و تخصیص بنده که او را به درجۀ کمال رساند و دیگر به معنی ثناء جمیل است بر بنده. جنید گوید محبت میل قلب است و محبت صفتی است که میان مخلوقات و میان بنده و حق تعالی می باشد. محبتی که میان مخلوقات است اول درجۀ آن موافقت طبع است که عاقبت به عشق شدید منتهی می شود و محبت حق به بنده خیر است و محبت بنده بر حق طاعت است و هر چند محبت زیادت گردد طاعت زیادت شود و از این جهت بعضی گویند محبت موافقت است در طاعت. (از فرهنگ مصطلحات عرفا تألیف سید جعفر سجادی). میل روح است به مشاهدۀ جمال ذات و آن دو قسم است عام و خاص. محبت عام، به سبب ممازجت به اعراض. شرابی است حامل صفا و کدورت و لطافت و کثافت: محبت خاص به جهت تنزه از مخالطت اغراض همه صفا و لطافت در لطافت و خفت در خفت است. (از نفائس الفنون علم تصوف)
