تقاعد. (لغات مصوبه فرهنگستان). دورانی را که معمولاً در اواخر عمر، عضو اداره یا مؤسسه ای پس از مدتی خدمت، بدون انجام دادن کار، حقوق خود را از صندوق آن اداره یا مؤسسه دریافت میدارد. بر طبق آخرین قانون تصویب شدۀ مربوط به بازنشستگی و تصحیح مادۀ 43 قانون استخدام کشوری (مصوب آبان 1309) ، مستخدمین رسمی میتوانند با یکی از شرایط ذیل تقاضای تقاعد نمایند: الف - مستخدمی که بیست سال خدمت متوالی داشته باشد. ب - مستخدمی که بیست و پنج سال سابقۀ خدمت داشته مشروط بر اینکه بیست سال آنرا متصدی خدمت بوده باشد. ج - مستخدمی که سی سال سابقۀ خدمت داشته باشد اعم از تصدی یا غیر آن. د - مستخدمی که شصت سال یا بیشتر عمر داشته باشد با هر قدر سابقه. دولت نیز میتواند مستخدمی را که سنین عمرش از شصت سال تجاوز نموده است با دارا بودن یکی از شرایط فوق متقاعد نماید. بر طبق مادۀ144 هر یک از مستخدمین که بر طبق مادۀ سابق تقاعد خود را تقاضا نمود یا متقاعد شد حق اخذ حقوق تقاعد از دولت خواهد داشت و ابتداء آن از روزی است که مقرری خدمت داده نمیشود. مستخدمینی که علیل یا بواسطۀ حادثه ناقص شده و از کار کردن بازبمانند، بدون رعایت مدت خدمت، ثلث بلاکسر مقرری آخرین خدمت خود را مادام العمر بطور وظیفه دریافت میدارند. بر طبق مادۀ اصلاحی 47، هر گاه یکی از مستخدمین رسمی که به حد تقاعد رسیده، اعم از اینکه متقاعد شده یا نشده باشد، فوت نماید، نصف حقوق تقاعد که قانوناً به او تعلق میگیرد بطورتساوی به ورثۀ قانونی متوفی بعلاوۀ برادر و خواهری که در کفالت او بوده اند داده میشود. و مستخدمینی که به اخذ وظیفۀ معادل دو ثلث مقرری خود ذیحق شده باشند، اعم از اینکه بحد تقاعد رسیده یا نرسیده باشند پس از فوت نصف بلا کسر وظیفه ای که دریافت میداشتند درباره ورثۀ قانونی آنها بعلاوۀ برادر و خواهری که درکفالت متوفی بوده اند از روز بعد از فوت برقرار میشود. وارث مستحق اخذ وظیفه باید شرایط ذیل را دارا باشند. 1- ورثۀ ذکور کمتر از بیست سال داشته باشد. 2- ورثۀ اناث شوهر اختیار نکرده باشد. ترک تبعیت ایران و محکومیت به قیام و اقدام بر علیه حکومت ملی موجب محرومیت ازحقوق انتظار خدمت و تقاعد خواهد بود. با داشتن حقوق تقاعدی یا وظیفه ای اخذ هر گونه مواجب و مستمری دیگراز خزانۀ دولت ممنوع است. حقوق بازنشستگان از صندوقی پرداخت میشود که بنام صندوق بازنشستگی خوانده و سرمایۀ آن از حقوق مستخدمین در طی خدمت و بدین شرح تأمین میشود: 1- صدی پنج از مقرری ماهیانه (و گاهی صدی 7 تا صدی 12). 2- مقرری یک ماهۀ مستخدم در موقع ورود بخدمت دولت. 3- مبلغ اضافه مقرری هائی که بعدها به مستخدمین داده میشود، در ماه اول اخذ آن اضافه. 4- وجوهی که ممکن است در موقع مرخصی از مقرری مستخدمین کسر شود. 5- وجوه حاصله از محکومیت و جرائم اداری مستخدمین. در صورت عدم کفایت وجوهی که مطابق این قانون بصندوق تقاعد و وظایف داده میشود وزیر مالیه در موقع تهیۀ بودجۀ کل، مبلغی را که از عایدات مملکتی باید بصندوق مزبور کمک شود در جزو مصارف آن سال پیش بینی خواهد کرد. در اصلاحیۀ فروردین 1328 قانون بازنشستگی این امر ملحوظ شده که مستخدمین اداری و مجلس شورای ملی و قضائی و هم چنین مستخدمین بلدی و مؤسسات دولتی، همینکه بسن هفتاد سال تمام رسیدند اجباراً بازنشسته خواهند شد، به استثنای رئیس و دادستان و مستشاران و قضات و دادیاران دیوان کشور و دادگاه عالی انتظامی و استادان و پزشکان دانشگاه که در سن هفتادوپنج سالگی اجباراً بازنشسته میشوند. میزان حقوق بازنشستگی عبارت خواهد بود از یک سی ام آخرین حقوق و کمک دریافتی ضرب در سنین خدمت که در هر حال از جمع آخرین حقوق و کمک دریافتی نباید تجاوز نماید. کارمندانی که دارای شصت سال تمام سن و 25 سال خدمت متوالی و یا سی سال خدمت متناوب باشند میتوانند تقاضای بازنشستگی نموده و بترتیب فوق بازنشسته شوند. اعادۀ مجدد بازنشستگان بخدمت دولت یا بنگاهها یا شرکتهای دولتی ممنوع است. حقوق متقاعدین بطور ماهیانه و در محل اقامت آنهامانند سایر کارمندان دولت تأدیه میشود. مستخدمین لشکری تابع مقررات بازنشستگی مخصوص هستند. ملاک تشخیص سن (بموجب ماده اصلاحی 1334) شناسنامه ای است که در تاریخ تصویب این قانون در دست دارند. (مستخرج از مقررات استخدامی و مالی سال 1329 انتشارات دانشگاه تهران). ادارۀ کل بازنشستگی، نام اداره ای که امور مربوط ببازنشستگان را در وزارت دارائی انجام میدهد
