اسپهبدان. نام سلسله ای از سلاطین طبرستان بود که آنان را آل دابویه یا بنودابویه یا خاندان دابویه نیز میگفتند. این سلسله در طبرستان و گیلان فرمانروایی میکردند و پایتخت آنان فومن بود و آنها عبارت بودند از: 1- گیل بن گیلانشاه (خدایگان طبرستان ورویان) ... (42) سال 25 هجری قمری 2- دابویه (دابویه) بن گیل... (57) 40 هجری قمری 3- خورشید (اول) بن گیل... 73) 56 هجری قمری 4- فرخان (فروخان) بن دابویه (لقب اسپهبدی را در نخستین جنگ عربی بدست آورد) (107) 90 هجری قمری 5- دادبرجمهر بن فرخان... (120) 103 هجری قمری 6- سارویه بن فرخان... (133) 116 هجری قمری 7- خورشید (دوم) بن دادبرجمهر (در بلاد دیلم بسال 141 هجری قمری درگذشت). خاندان باوند در مازندران: نخستین دولت اصفهبدان 1- باو... سال 45 هجری قمری 2- ولاش (فترت شغور) سال 59 هجری قمری 3- سرخاب (اول) بن باو سال 68 هجری قمری 4- مهرمردان بن سرخاب سال 110 هجری قمری 5- سرخاب (دوم) بن مهرمردان سال 135 هجری قمری 6- شروین (اول) بن سرخاب سال 155 هجری قمری 7- شهریار (اول) بن شروین سال 181 هجری قمری 8- شاپور (جعفر) بن شهریار سال 210 هجری قمری 9- قارن بن شهریار (بسال 217 مسلمانی گزید) سال 222 هجری قمری 10- رستم (اول) بن سرخاب بن قارن سال 253 هجری قمری 11- شروین (دوم) بن رستم سال 282 هجری قمری 12- شهریار (دوم) بن شروین سال 318 هجری قمری 13- رستم بن شروین در پیرامون سال 335-370 هجری قمری 14- دارابن رستم بن شروین سال 355 هجری قمری 15- شهریار (سوم) بن دارا (قابوس وشمگیر وی را کشت) سال 358 هجری قمری 16- رستم (دوم) بن شهریار (تا سال 449) سال 396 هجری قمری (از معجم الانساب زامباور ج 2 ص 286). و ابن اسفندیار را در فضایل این خاندان قصه های فراوانست و اشعار شاعرانی چون رشید وطواط ودیگر شاعران محلی (بزبان طبری) را که در مدح آن خاندان سروده اند نقل کرده است، از آنجمله این مطلع را از قصیده ای که مظفری نام شاعری از خراسان در مدح اصفهبد شاه غازی سروده آورده است: جنت عدن است گویی کشور مازندران در حریم حرمت اصفهبد اصفهبدان. و شاه غازی بهر بیت قصیده ده دینار و اسب و قبا وکلاه به وی صله داد. (از تاریخ ابن اسفندیار ج 1 ص 113). و رجوع به تاریخ ادبیات صفا ج 2 صص 46- 49 شود. دولت دوم اصفهبدان (ملوک جبال) : 1- حسام الدوله شهریاربن قارن 466 هجری قمری 2- نجم الدوله قارن بن شهریار 503 هجری قمری 3- شمس الملوک رستم بن قارن (تا سال 515 در طلب فرمانروایی بود) 511 هجری قمری 4- علاءالدوله علی بن شهریار 511 هجری قمری 5- شاه غازی بن علی، نصرهالدوله 534 هجری قمری 6- علاءالدوله حسن بن رستم 560 هجری قمری 7- حسام الدوله اردشیر بن حسن 567 هجری قمری 8- شمس الملوک رستم بن اردشیر 602 هجری قمری (در 21 شوال سال 606 بوضع غافلگیر کشته شد). (از معجم الانساب زامباور ج 2 ص 286). دولت سوم اصفهبدان کینخواری ایلخانان در آمل: حسام الدوله اردشیر بن کینخوار سال 635 هجری قمری شمس الملوک محمد بن اردشیر (ابقه وی را به سال 665 کشت) سال 647 ه.ق. علاءالدوله علی بن اردشیر سال 665 ه.ق. تاج الدوله یزدجردبن شهریار سال 675 هجری قمری ناصرالدوله شهریاربن یزدجرد سال 698 هجری قمری رکن الدوله کیخسروبن یزدجرد سال 714 هجری قمری شرف الملوک بن کیخسرو سال 728 هجری قمری فخرالدوله حسن بن کیخسرو (تا سال 750) سال 734 هجری قمری (از معجم الانساب زامباور ج 2 ص 287)
