- نوا (دخترانه)
ناله، آواز، صدای آهنگین، نغمه، نام یکی از لحنهای قدیم موسیقی ایرانی
معنی نوا - جستجوی لغت در جدول جو
- نوا
اسباب معاش، خوراک و توشه
گروگان،برای مثال به نوا نیست هیچ کار مرا / تا دلم نزد زلف او به « نوا»ست (خفاف - شاعران بی دیوان - ۲۹۵) ، سر و سامان
هدیه ای که به نزد شاه می فرستادند
کنایه از رونق، نیکویی حال
نغمه
در موسیقی از دستگاه های هفت گانۀ موسیقی ایرانی
در موسیقی آواز
در موسیقی پرده
در موسیقی از الحان قدیم ایرانی
گروگان،
هدیه ای که به نزد شاه می فرستادند
کنایه از رونق، نیکویی حال
نغمه
در موسیقی از دستگاه های هفت گانۀ موسیقی ایرانی
در موسیقی آواز
در موسیقی پرده
در موسیقی از الحان قدیم ایرانی
- نوا (نَ)
قاضی ابوطاهر خواجه صدر، متخلص به نوا. از شاعران قرن سیزدهم هجری است و تذکره ای راجع به مشایخ و اکابر سمرقند تألیف کرده است. رجوع به تذکرۀ قاری ص 258 و فرهنگ سخنوران ص 616 شود
میرزا آقاجان یزدی، متخلص به نوا. از شاعران قرن سیزدهم هجری است. رجوع به حدیقه الشعراء نسخۀ خطی و فرهنگ سخنوران ص 616 شود
میرزا آقاجان یزدی، متخلص به نوا. از شاعران قرن سیزدهم هجری است. رجوع به حدیقه الشعراء نسخۀ خطی و فرهنگ سخنوران ص 616 شود
- نوا (نَوْ وا)
دهی است از دهستان سراجو از بخش مرکزی شهرستان مراغه، در 3 هزارگزی شمال غربی مراغه و 3 هزارگزی شمال جادۀ مراغه به آذرشهر، در جلگۀ معتدل هوائی واقع است و 280 تن سکنه دارد. آبش از صوفی چای و قنات، محصولش نخود و کشمش و بادام و زردآلو، شغل اهالی زراعت و جاجیم بافی است. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 4)
- نوا (نَ)
وسایل زندگی. آنچه زندگی رادرخور است. (سعید نفیسی، تعلیقات تاریخ بیهقی، از حاشیۀ برهان چ معین). روزی. قوت. (جهانگیری) (انجمن آرا) (برهان قاطع) (آنندراج) (ناظم الاطباء). آنچه برای حیات باید، از خورش و پوشش و آلات و جز آن. (یادداشت مؤلف). ساز و برگ زندگی. برگ معاش. ضروریات حیات. لوازم معاش:
نوا چون نیابند جنگ آورند
جهان بر بداندیش تنگ آورند.
فردوسی.
بدان تا کسی را که بی خانه بود
نبودش نوا بخت بیگانه بود
خورش ساخت با جایگاه نشست...
فردوسی.
از کوشش تو شاه به هر جای هیبت است
وز بخشش تو میر به هر خانه ای نواست.
فرخی.
مرد را خدمت یک روزۀ آن بارخدای
گرچه مسرف بود و مفرط صدساله نواست.
فرخی.
ساز سفرم هست و نوای حضرم نیز
اسبان سبک سیر و ستوران گرانبار.
فرخی.
دلم نواست به مهر تو ای نوآئین بت
مگر به خیره دل تو اسیر برگ و نواست.
خفاف (از فرهنگ اسدی).
به نوا نیست هیچ کار مرا
تا دلم نزد زلف تو به نواست.
خفاف (از اسدی).
تا قیامت مرا نوا و نوال
تا قیامت تو را دعا و ثناست.
سوزنی.
گفت ای مسکین غلط اینک از آنجا کرده ای
کآنهمه برگ و نوا دانی که آنجا ازکجاست.
انوری.
سال نو است و قرص خور خوانچۀ ماهی افکند
وز بره خوان نو نهد بهر نوای زندگی.
خاقانی.
من مفلسم و نوا ندارم
مهمانی تو روا ندارم.
نظامی.
ز شیران بود روبهان را نوا
نخندد زمین تا نگرید هوا.
نظامی.
، توشه. (برهان قاطع) (آنندراج) (جهانگیری) (انجمن آرا) (ناظم الاطباء). آذوقۀ راه. (برهان قاطع). آذوقۀ سفر. (ناظم الاطباء). خوراک. (جهانگیری) (غیاث اللغات) (برهان قاطع) (ناظم الاطباء). رجوع به معنی قبلی شود: نزلاً من غفور رحیم، مر شما را نوا به باشد از طعامها و شرابها از آن خدای که تایبان را آمرزنده است و بر مؤمنان رحیم است. (تفسیر کمبریج از فرهنگ فارسی معین)، توانگری. (انجمن آرا) (جهانگیری) (آنندراج) (برهان قاطع) (اوبهی) (ناظم الاطباء). کثرت مال. نیکوئی حال. رونق کار. (برهان قاطع). سامان و سرانجام. (انجمن آرا) (آنندراج). رونق حال مردم. (صحاح الفرس). جمعیت و سامان. (رشیدی) (جهانگیری) :
زبهر نوای کسان چیز بخشد
نترسد ز کم چیزی و بینوائی.
فرخی.
چون مرا بخت سوی خدمت تو راه نمود
گفت جود تو رسیدی به نوا بیش متاز.
فرخی.
جوینده را نویدی خواهنده را امیدی
درمانده را نجاتی درویش را نوائی.
فرخی.
تا بی نوا جهان به نوا گشت عندلیب
بر شادی از نوای جهان در نوا شده ست.
ناصرخسرو.
دست در شاخ دولت تو زنم
بی نوا تا مرا نوا باشد.
مسعودسعد.
و منجیات نیز ده است، پشیمانی بر گناه... شکر بر نوا. (کیمیای سعادت).
جان رابه فقر بازخر از حادثات از آنک
خوش نیست این غریب نوآئین در این نوا.
خاقانی.
اسیرم به بند خیالات و جان را
نوا می دهم وز نوا می گریزم.
خاقانی.
سگ کلیچه کوفتی در زیر پا
تخمه بودی گرگ صحرا از نوا.
مولوی.
هر کجا دردی دوا آنجا رود
هر کجا فقری نوا آنجا رود.
مولوی.
به دختر چه خوش گفت بانوی ده
که روز نوا برگ سختی بنه.
سعدی.
، سود. نفع. فایده. سودمندی. بهره. بهره مندی. (ناظم الاطباء). نصیب. بهر:
چو مار ار نهانم چنین به که آخر
امان بینم ارچه نوائی نبینم.
خاقانی.
آن دگری گفت کز زکوه تن کرخ
هست نصاب جی و نوای صفاهان.
خاقانی.
، ساز کار. (اوبهی) (از غیاث اللغات). سامان و ساز کار. (یادداشت مؤلف). ساز کار و شغل مردم. (یادداشت مؤلف از فرهنگ اسدی) :
کار گیتی را نوائی مانده نیست
روز راحت را بقائی مانده نیست.
خاقانی.
گر هست نوای بی نوائیت
اینک من و راه آشنائیت.
نظامی.
مائیم و نوای بی نوائی
بسم اللّه اگر حریف مائی.
نظامی.
طلب مکن ز لئیمان نوای عیش و طرب
که آن طرب به جفای طلب نمی ارزد.
؟
، نظم. ترتیب. (ناظم الاطباء). نظام. (از مهذب الاسماء) (از دستور اللغه). انتظام. ترتیب. (فهرست شاهنامۀ ولف). روال. قرار. نظم و نسق. سامان: نظام الامور، نوای کارها. (مهذب الاسماء) :
کاندر جهان چو بهمن و جمشید صدهزار
زاد و بمرد و کارجهان هم بر آن نوا.
خاقانی.
- بانوا، به سامان. آراسته. بانظام:
ای شغل مهتران ز کمال تو بانسق
وی کار کهتران ز نوال تو بانوا.
معزی (از صحاح الفرس).
، آرایش. قانون. دستور. (ناظم الاطباء). رجوع به شواهد ذیل معنی قبلی شود، دستان مرغان و آوازهای ایشان. (صحاح الفرس). آواز مرغ. (فرهنگ فارسی معین) :
فغان از این غراب بین و وای او
که در نوا فکندمان نوای او.
منوچهری.
بر روی هوا گلیم گوشان بینی
دل ها ز نوای مرغ جوشان بینی.
منوچهری.
گل سر پستان بنمود در آن پستان چیست
وین نواها به گل از بلبل پردستان چیست ؟
منوچهری.
نگوئی بیضه یک رنگ است و مرغان هر یکی رنگی
نوای هر یکی رنگی دگر سان بال و پر دارد.
ناصرخسرو.
بی برگ مانده ام من و نی با هزار برگ
من بی نوا و فاخته با گونه گون نوا.
مسعودسعد.
گر بر درخت مازو بلبل ز لفظ تو
انشا کند نوا و صفیری زند حزین.
سوزنی (دیوان چ شاه حسینی ص 249).
نوای بلبل سرمست خوش بود لیکن
بدان زمان که بود بلبلیش هم آواز.
ظهیر.
نوای بلبل و آوای دراج
شکیب عاشقان را کرده تاراج.
نظامی.
مسلسل گشته بر گلهای حمری
نوای بلبل و آواز قمری.
نظامی.
، پردۀ موسیقی عموماً. مقام. (فرهنگ فارسی معین). لحن. (یادداشت مؤلف) :
گه نوای هفت گنج و گه نوای گنج گاو
گه نوای دیورخش و گه نوای ارجنه.
منوچهری.
و رامشگر چون سرکیس رومی و باربد که اینهمه نواها نهاده است و دستانها. (مجمل التواریخ).
یا سیدالبشر زده خورشید بر نگین
یا احسن الصور زده ناهید در نوا.
خاقانی.
به استادی نوائی کرد بر کار
کز او چنگ نکیسا شد نگونسار.
نظامی.
نوا گر نوای چکاوک بود
چو دشمن زند تیر ناوک بود.
نظامی.
چو صنعت به صانع تو را ره نمود
نوائی بر این پرده نتوان فزود.
نظامی.
، پرده ای از دوازده پردۀ موسیقی. (صحاح الفرس). مقامی است از دوازده مقام موسیقی. (غیاث اللغات) (انجمن آرا) (رشیدی) (جهانگیری) (آنندراج) (ناظم الاطباء). یکی از ادوار دوازده گانه ملایم و خوشایند موسیقی که معرف یک دستگاه نیز می باشد. (فرهنگ فارسی معین)، نغمه. آهنگ. آواز. (برهان قاطع) (انجمن آرا) (آنندراج) (ناظم الاطباء). هر نغمه را گویند. (جهانگیری). سروده. (ناظم الاطباء). آوازی که از ذوات الاوتار برآرند با زخمه یا با کمان. (یادداشت مؤلف) :
مطربان طرب انگیز نوازنده نوا
ما نوازندۀ مدح ملک خوب خصال.
فرخی.
مطربان ساعت به ساعت بر نوای زیر و بم
گاه سروستان زنند امروز و گاهی اشکنه.
منوچهری.
نوای تو ای خوب ترک نوآئین
درآورد در کار من بی نوائی.
منوچهری.
ثنای رودکی مانده ست و مدحت
نوای باربد مانده ست و دستان.
مجلدی جرجانی.
نوای مطرب خوش زخمه و سرود غنج
خروش عاشق سرگشته و عتاب نگار.
مسعودی (از حاشیۀ فرهنگ اسدی نخجوانی).
گرچه نوا و لحن نبد باغ را هگرز
آن بی نوا و لحن کنون بانوا شده ست.
ناصرخسرو.
به چشم من خر خمخانه کمتر از خرکی است
که بر رباب نهند از پی سرود و نوا.
سوزنی.
به باغ دل ار بلبل درد خواهی
به خاقانی آی و نوائی طلب کن.
خاقانی.
در پردۀ عدم زن زخمه زبهر آنک
برداشته ست بعد فروداشت این نوا.
خاقانی.
چه خوش حیات و چه ناخوش چو آخر است زوال
چه جعد ساده چه پرخم چو خارج است نوا.
خاقانی.
که بیاعی در نه سرهنگی است
پسند نوا در هم آهنگی است.
نظامی.
من بی نوا را به آن یک نوا
گرامی کن و گرمترکن هوا.
نظامی.
ملک سرمست و ساقی جام دردست
نوای چنگ می شد شصت در شصت.
نظامی.
نواهائی که درخورد سریر است
صریر خامه و آواز تیر است.
امیرخسرو.
، مطلق آواز. (غیاث اللغات) :
ز آئینۀ پیل و هندی درای
خروش و نوا رفته تا دور جای.
شمسی (یوسف وزلیخا).
، تغنی.آواز. (یادداشت مؤلف) :
طاووس ملایک به نوا مدح تو خواند
اندر فنن سدره چو قمری و چو دراج.
سوزنی.
خاقانیا بنال که بر ساز روزگار
خوشتر ز نالۀ تو نوائی نیافتم.
خاقانی.
مغنی نوای طرب ساز کن
به قول و غزل قصه آغاز کن.
حافظ.
، ناله. (برهان قاطع) (فرهنگ فارسی معین). ناله، خواه از انسان باشد و یا مرغان. (ناظم الاطباء) :
فغان از این غراب بین و وای او
که در نوا فکندمان نوای او.
منوچهری.
اکنون ز مفلسی چه نوا چندین
بر درد مانده و غم مغبونی.
ناصرخسرو.
، گروگان. رهن. (از برهان قاطع) (از جهانگیری) (رشیدی) (انجمن آرا) (آنندراج). گرو. (اوبهی) (ناظم الاطباء). کسی که او را به گرو به بر کسی بگذارند. (نفیسی، تعلیقات بیهقی). گروگان و رهینه و وثیقه از آدمی که نهند، چنانکه سلاطین مغلوب یا کوچک فرزندان و برادران خود را نزد سلاطین غالب یا بزرگ به نوا دادندی تا از وعده ها تخلف نورزند و نیز قصد سرکشی و طغیان نکنند. (یادداشت مؤلف) :
اسیران و آنکس که بود از نوا
بیاراست مر هر یکی را سزا.
فردوسی.
نوا خواست از گیل و دیلم دوصد
کز آن پس نگیردکسی راه بد.
فردوسی.
بر من فرستی به رسم نوا
که باشد ز گفتار بر تو گوا.
فردوسی.
ز هر شاهی و هر کشور خدائی
به درگاهش سپاهی یا نوائی.
فخرالدین اسعد.
به نوا نیست هیچ کار مرا
تا دلم نزد زلف او به نواست.
خفاف (از فرهنگ اسدی).
دلم نواست به مهر تو ای نوآئین بت
مگو به خیره دل تو اسیر برگ و نواست.
خفاف (از اسدی).
گفت شما با من عهد کنید و پنج کس رابه نوا پیش من بگذارید تا دانم که راست می گوئید. (اسکندرنامه). شاه جواب داد که زنهار است تو را به خون و مال، اما صد مرد را از خویشان تو به نوا پیش من بگذار. (اسکندرنامه). پس دو کس به نوا پیش بگذاشتند ودیگران پیش دیوان رفتند. (اسکندرنامه). و پسری را که ازآن صیدقیا بود به نوا داشت و کور کرد، پس بکشت. (فارسنامۀ ابن بلخی ص 53). تا علی برادرش... را پیش او فرستاد به نوا و طاعت داری نمود. (مجمل التواریخ). ملک فرخ شاه در بدو جلوس بر تخت از جهت نفرت غز و وسیلت معرفتی که در حضرت خوارزم داشت چه پدر او را وقتی به نوا به حضرت خوارزم فرستاده بود. (تاریخ سلاجقۀ کرمان). و چند فرزند اتابک زنگی را که به رسم نوا در حضرت بودند... (تاریخ سلاجقۀ کرمان). ابوالقاسم پسر خویش را ابوسهل به نوا به بکتوزون داد. (ترجمه تاریخ یمینی ص 162). پسری را به نوا فراگرفت تا از عهدۀ قرار موافقه بیرون آید. (ترجمه تاریخ یمینی ص 302). و جمعی را از خویشان و معارف و وجوه لشکر خویش به نوا بدهد... (ترجمه تاریخ یمینی ص 25). پسر را به نوا پیش اصفهبد فرستاد. (تاریخ طبرستان). پسر را که نام آور نام بود به رسم نوا قبول کرد. (تاریخ طبرستان). عاقبت الامر فرزندان را به رسم نوا بگرفت و بازگشت. (تاریخ طبرستان). غنیمتی که داشت بر ایشان نثار کرد و پسر بهاءالملک را برسبیل نوا که او پسر من است نزدیک ایشان فرستاد. (جهانگشای جوینی). و خود به جانب هرموز شد و خراج تمام بستد و دو شخص را به رسم نوا بگرفت و... همچنان به سرحد رفت و یکی از خویشان مبارز را به نوا بگرفت و به سرحد بردسیر فرستاد. (المضاف الی بدایع الازمان ص 52)، رهن و گرو، خواه در وام و قرض باشد یا در شرط کردن و گرو بستن. (ناظم الاطباء). رجوع به معنی قبلی شود، گرفتار و پای بندشده. (برهان قاطع) (ناظم الاطباء). اسیر و محبوس و پای بند. (ناظم الاطباء). رجوع به معنی قبلی و معنی پیش از آن شود، بند و حبس، نواخانه یعنی بندی خانه. (رشیدی). گرفتاری. (ناظم الاطباء). رجوع به معنی گروگان شود، جامۀ رهن گذاشته شده (؟). (ناظم الاطباء)، بندی که بر پای می بندند (؟). (ناظم الاطباء)، پیشکشی را گویند که نزد سلاطین فرستند تا از تاخت و غارت ایمن باشند. (برهان قاطع) (جهانگیری). جزیه و پیشکشی که به سلاطین فرستند تا از تاخت وتاز ایشان ایمن باشند. (انجمن آرا). پیشکش. نذرانه. (غیاث اللغات) :
من اسیر اجلم هرچه نوا خواهد چرخ
بدهید ارچه نه چندان به نوائید همه.
خاقانی.
من به قناعت شده مهمان دل
جان به نوا داده به سلطان دل.
نظامی.
تا لشکر غمت نکند ملک دل خراب
جان عزیز خود به نوا می فرستمت.
حافظ (از جهانگیری).
چون از این حرب که رفته ست به ما روی نهد
به نواها وبه پیروزی و شادی و ظفر.
فرخی.
، نبیره. (برهان قاطع) (جهانگیری) (انجمن آرا) (آنندراج). نوه. (جهانگیری) (انجمن آرا). فرزند. (برهان قاطع). فرزندزاده. (برهان قاطع) (جهانگیری) (انجمن آرا) (آنندراج) (ناظم الاطباء)، تقلید. ادا. رجوع به نوا درآوردن شود، شکر. سپاس. (غیاث اللغات) :
در آن مجلس خوشی راساز کردند
نوا بر میزبان آغاز کردند.
نظامی.
، هر یک از اوراق قمار چون آس و گنجفه و غیره. (یادداشت مؤلف)، سپاه و لشکر. (برهان قاطع) (غیاث اللغات) (جهانگیری) (ناظم الاطباء). سپاه و لشکر را نیز خوانند، آن نیز داخل [معنی] سامان و سرانجام است. (انجمن آرا)، مخفف نواه که به عربی تخم خرما را گویند. (غیاث اللغات) :
یافت در خانه صاعی از خرما
دقل و خشک گشته تا به نوا.
سنائی.
، دانه و خسته و خستۀ میوه ها. (ناظم الاطباء). رجوع به معنی قبلی شود، نام سازی است که نوازند. (برهان قاطع) (از ناظم الاطباء). ساز خنیاگران است. (اوبهی)، بزرگترین و بهترین هر چیز. (از برهان قاطع) (از رشیدی) (از جهانگیری) (از ناظم الاطباء). معنی فرعی و مجازی دیگری از کلمه نوا به معنی گشادگی و فراخی است. (سعید نفیسی تعلیقات تاریخ بیهقی)، شتالنگ و برجستن و فروجستن شاطران باشد. (برهان قاطع). رقص و برجستگی و فروجستگی و جست وخیز. (ناظم الاطباء)، نام آتش پرستی است. (از برهان قاطع) (ناظم الاطباء)، نامی است از نامهای مغولان. (برهان قاطع) (از جهانگیری) (ناظم الاطباء). و به معنی بهترین و بزرگترین چیزی است و بدین مناسبت اسمی است از اسماء مغلان. (از رشیدی). نام طایفه ای از مغلان. (غیاث اللغات)، نیک بختی، خشنودی، رنج. آزار، نوک چیزی، داستان، جدائی. هجران. (ناظم الاطباء). جدائی، آگاهی. (برهان قاطع). باخبری، حزم. احتیاط، بخت. طالع، خط. نوشته. تحریر، طوطی. (ناظم الاطباء).
- برگ و نوا:
ای دل به نوای جان چه باشی
بی برگ و نوا نوان چه باشی ؟
خاقانی.
از برگ و نوا به باغ و بستان
با برگ و نوا هزاردستان.
نظامی.
بلبلی برگ گلی خوشرنگ در منقار داشت
واندر آن برگ و نوا خوش ناله های زار داشت.
حافظ.
- نوا برکشیدن، نغمه سرائی کردن:
همچون غریب ممتحن پژمرده باغ بی نوا
بلبل ز گلبن برکشد در کلۀ دیبا نوا.
ناصرخسرو.
نوائی برکشید از سینۀ تنگ
به چنگی داد کاین درساز با چنگ.
نظامی.
- نوا برگرفتن، نغمه سرائی کردن:
بی نوا گشت باغ مینارنگ
تا در او زاغ برگرفت نوا.
فرخی.
- نوا بستن:
مطربان پرده را نوا بستند
پرده داران به کار بنشستند.
نظامی.
- نوا دادن، روزی دادن. پرورش دادن:
اسیرم به بند خیالات و جان را
نوا می دهم وز نوا می گریزم.
خاقانی.
- نوا داشتن، قوی حال بودن. بینوا و تهیدست نبودن. سامان زندگی داشتن:
او که چو گندم سر و پائی نداشت
بی زمی و سنگ نوائی نداشت.
نظامی.
- نوا درآوردن،تقلید کردن. در تداول، نوای کسی را درآوردن، ادای او را درآوردن. کار یا گفتار یا شکل او را والوچانیدن. (یادداشت مؤلف).
- نوا راندن، نغمه سرودن:
مرغی که نوای درد راند عشق است
پیکی که زبان غیب داند عشق است.
خاقانی.
- نوا زدن، نواختن. آهنگ زدن. نغمه پردازی کردن:
مطرب بی نوا نوا نزند
اندر آن مجلسی که نیست نوا.
فرخی.
چون مطربان زنندنوا تخت اردشیر
گه مهرگان خردک و گاهی سپهبدان.
منوچهری.
کنون رفتم تو از من باش بدرود
همی زن این نوا گر نگسلد رود.
فخرالدین اسعد.
شراب خوردن و بزم نهادن آئین آورد و بعد از آن هم از شراب رودها بساختند و نواها زدند. (نوروزنامه).
زدم ز عشق رخش پیش از این هزار نوا
ز خار خطش کنون می زنم هزار آوخ.
سوزنی.
مرغ خوش می زند نوای صبوح
بشنو از مرغ هین صلای صبوح.
خاقانی.
دست جز این پرده به جائی مزن
خارج از این پرده نوائی مزن.
نظامی.
- ، نالیدن. زاری کردن:
آن زن ز بی نوائی چندان نوا زند
تا هر کسیش گوید کاین بی نوا زن است.
یوسف عروضی.
- نوا ساختن، ساز کار فراهم کردن. بسیجیدن و تهیه دیدن. چاره ساختن. مقدمات و وسایل کار فراهم آوردن:
چنانچون بباید بسازی نوا
مگر بیژن از بند گردد رها.
فردوسی.
- نوا ستدن، گروگان گرفتن. وثیقه و رهینه از تن آدمی گرفتن:
از آن کارچون کار او شد روا
پس از باژ بستد ز ترکان نوا.
فردوسی.
ایشان را قبول کرد و از همگان نوا ستد. (فارسنامۀ ابن بلخی ص 68). و ملک الروم را بگرفت، پس آزاد کرد و باز جای نشاند بعدما کی خزاین او برداشت و نوا بستد. (فارسنامۀ ابن بلخی ص 94).
- نوا فرستادن، گروگان دادن. تنی را به رسم گروگان نزد کسی فرستادن:
نوا گر فرستی به نزدیک اوی
بخندد دل و جان تاریک اوی.
فردوسی.
فرستاد باید بر او نوا
اگر بی گروگان ندارد روا.
فردوسی.
- نوا کردن:
- ، بانوا کردن. توانگر ساختن:
از آن پس هر آنکس که بودش نیاز...
نهانش نوا کرد و با کس نگفت
همی داشت آن نیکوئی در نهفت.
فردوسی.
کسی کو ندارد بر و تخم و گاو
تو با او به تندی و زفتی مکاو
به خوبی نوا کن تو او را ز گنج
کس از نیستی تا نباشد به رنج.
فردوسی.
- ، نغمه سرائی کردن:
چو یافت برورق گل دو بیتی از سخنت
نشست بلبل خوش نغمه در نوا کردن.
اثیرالدین اومانی (از صحاح الفرس).
- ، تهیه دیدن. فراهم آوردن. چاره کردن:
مسافرند همه خلق و نیستند آگاه
که می نوای طعام و شراب باید کرد.
ناصرخسرو.
- ، سازکردن:
مطربانی به نوا سازها کرده نوا
زآن یکی گفت مرا هیچ از این باده ذقوا.
سوزنی.
- ، گروگان کردن:
یکی را بجای وی اندرستان
نوا کن به زندانش اندر نشان.
شمسی (یوسف و زلیخا).
- نوا گرداندن،لحن تغییر دادن. در تغنی یا نوازندگی راه و مقام تغییر دادن:
وین که بگرداند هزمان همی
بلبل نونو به شگفتی نواش.
ناصرخسرو.
- نوا گرفتن، به سامان شدن. نظم و سامان و سرانجام پذیرفتن:
کسی را کجا پیشرو شد هوا
چنان دان که رایش نگیرد نوا.
فردوسی.
کار عالم ز نو گرفت نوا
بر نفس ها گشاده گشت هوا.
نظامی.
- ، پایبند شدن. (وحید، حاشیۀ ص 155 هفت پیکر) .جای گرفتن. استقرار یافتن:
چون تنم در سبد نوا بگرفت
سبدم مرغ شد هوا بگرفت.
نظامی.
- نوا یافتن،بانوا شدن. توانگر و قوی حال شدن. با مکنت و ثروت شدن. بهره مند شدن:
این نوا من تو چه گوئی ز کجا یافته ام
از عطایا که از این مجلس فرخنده برم.
فرخی.
مدح تو هرکه چو من گفت ز تو یافت نوا
ای که از جود تو باشند جهانی به نوال.
فرخی.
تو و یکتنه غربت و وحش صحرا
که از مرغ خانه نوائی نیابی.
خاقانی.
بهار عام شکفت و بهار خاص رسید
دو نوبهار کز آن عقل یافت نوا.
خاقانی
نوا چون نیابند جنگ آورند
جهان بر بداندیش تنگ آورند.
فردوسی.
بدان تا کسی را که بی خانه بود
نبودش نوا بخت بیگانه بود
خورش ساخت با جایگاه نشست...
فردوسی.
از کوشش تو شاه به هر جای هیبت است
وز بخشش تو میر به هر خانه ای نواست.
فرخی.
مرد را خدمت یک روزۀ آن بارخدای
گرچه مسرف بود و مفرط صدساله نواست.
فرخی.
ساز سفرم هست و نوای حضرم نیز
اسبان سبک سیر و ستوران گرانبار.
فرخی.
دلم نواست به مهر تو ای نوآئین بت
مگر به خیره دل تو اسیر برگ و نواست.
خفاف (از فرهنگ اسدی).
به نوا نیست هیچ کار مرا
تا دلم نزد زلف تو به نواست.
خفاف (از اسدی).
تا قیامت مرا نوا و نوال
تا قیامت تو را دعا و ثناست.
سوزنی.
گفت ای مسکین غلط اینک از آنجا کرده ای
کآنهمه برگ و نوا دانی که آنجا ازکجاست.
انوری.
سال نو است و قرص خور خوانچۀ ماهی افکند
وز بره خوان نو نهد بهر نوای زندگی.
خاقانی.
من مفلسم و نوا ندارم
مهمانی تو روا ندارم.
نظامی.
ز شیران بود روبهان را نوا
نخندد زمین تا نگرید هوا.
نظامی.
، توشه. (برهان قاطع) (آنندراج) (جهانگیری) (انجمن آرا) (ناظم الاطباء). آذوقۀ راه. (برهان قاطع). آذوقۀ سفر. (ناظم الاطباء). خوراک. (جهانگیری) (غیاث اللغات) (برهان قاطع) (ناظم الاطباء). رجوع به معنی قبلی شود: نزلاً من غفور رحیم، مر شما را نوا به باشد از طعامها و شرابها از آن خدای که تایبان را آمرزنده است و بر مؤمنان رحیم است. (تفسیر کمبریج از فرهنگ فارسی معین)، توانگری. (انجمن آرا) (جهانگیری) (آنندراج) (برهان قاطع) (اوبهی) (ناظم الاطباء). کثرت مال. نیکوئی حال. رونق کار. (برهان قاطع). سامان و سرانجام. (انجمن آرا) (آنندراج). رونق حال مردم. (صحاح الفرس). جمعیت و سامان. (رشیدی) (جهانگیری) :
زبهر نوای کسان چیز بخشد
نترسد ز کم چیزی و بینوائی.
فرخی.
چون مرا بخت سوی خدمت تو راه نمود
گفت جود تو رسیدی به نوا بیش متاز.
فرخی.
جوینده را نویدی خواهنده را امیدی
درمانده را نجاتی درویش را نوائی.
فرخی.
تا بی نوا جهان به نوا گشت عندلیب
بر شادی از نوای جهان در نوا شده ست.
ناصرخسرو.
دست در شاخ دولت تو زنم
بی نوا تا مرا نوا باشد.
مسعودسعد.
و منجیات نیز ده است، پشیمانی بر گناه... شکر بر نوا. (کیمیای سعادت).
جان رابه فقر بازخر از حادثات از آنک
خوش نیست این غریب نوآئین در این نوا.
خاقانی.
اسیرم به بند خیالات و جان را
نوا می دهم وز نوا می گریزم.
خاقانی.
سگ کلیچه کوفتی در زیر پا
تخمه بودی گرگ صحرا از نوا.
مولوی.
هر کجا دردی دوا آنجا رود
هر کجا فقری نوا آنجا رود.
مولوی.
به دختر چه خوش گفت بانوی ده
که روز نوا برگ سختی بنه.
سعدی.
، سود. نفع. فایده. سودمندی. بهره. بهره مندی. (ناظم الاطباء). نصیب. بهر:
چو مار ار نهانم چنین به که آخر
امان بینم ارچه نوائی نبینم.
خاقانی.
آن دگری گفت کز زکوه تن کرخ
هست نصاب جی و نوای صفاهان.
خاقانی.
، ساز کار. (اوبهی) (از غیاث اللغات). سامان و ساز کار. (یادداشت مؤلف). ساز کار و شغل مردم. (یادداشت مؤلف از فرهنگ اسدی) :
کار گیتی را نوائی مانده نیست
روز راحت را بقائی مانده نیست.
خاقانی.
گر هست نوای بی نوائیت
اینک من و راه آشنائیت.
نظامی.
مائیم و نوای بی نوائی
بسم اللّه اگر حریف مائی.
نظامی.
طلب مکن ز لئیمان نوای عیش و طرب
که آن طرب به جفای طلب نمی ارزد.
؟
، نظم. ترتیب. (ناظم الاطباء). نظام. (از مهذب الاسماء) (از دستور اللغه). انتظام. ترتیب. (فهرست شاهنامۀ ولف). روال. قرار. نظم و نسق. سامان: نظام الامور، نوای کارها. (مهذب الاسماء) :
کاندر جهان چو بهمن و جمشید صدهزار
زاد و بمرد و کارجهان هم بر آن نوا.
خاقانی.
- بانوا، به سامان. آراسته. بانظام:
ای شغل مهتران ز کمال تو بانسق
وی کار کهتران ز نوال تو بانوا.
معزی (از صحاح الفرس).
، آرایش. قانون. دستور. (ناظم الاطباء). رجوع به شواهد ذیل معنی قبلی شود، دستان مرغان و آوازهای ایشان. (صحاح الفرس). آواز مرغ. (فرهنگ فارسی معین) :
فغان از این غراب بین و وای او
که در نوا فکندمان نوای او.
منوچهری.
بر روی هوا گلیم گوشان بینی
دل ها ز نوای مرغ جوشان بینی.
منوچهری.
گل سر پستان بنمود در آن پستان چیست
وین نواها به گل از بلبل پردستان چیست ؟
منوچهری.
نگوئی بیضه یک رنگ است و مرغان هر یکی رنگی
نوای هر یکی رنگی دگر سان بال و پر دارد.
ناصرخسرو.
بی برگ مانده ام من و نی با هزار برگ
من بی نوا و فاخته با گونه گون نوا.
مسعودسعد.
گر بر درخت مازو بلبل ز لفظ تو
انشا کند نوا و صفیری زند حزین.
سوزنی (دیوان چ شاه حسینی ص 249).
نوای بلبل سرمست خوش بود لیکن
بدان زمان که بود بلبلیش هم آواز.
ظهیر.
نوای بلبل و آوای دراج
شکیب عاشقان را کرده تاراج.
نظامی.
مسلسل گشته بر گلهای حمری
نوای بلبل و آواز قمری.
نظامی.
، پردۀ موسیقی عموماً. مقام. (فرهنگ فارسی معین). لحن. (یادداشت مؤلف) :
گه نوای هفت گنج و گه نوای گنج گاو
گه نوای دیورخش و گه نوای ارجنه.
منوچهری.
و رامشگر چون سرکیس رومی و باربد که اینهمه نواها نهاده است و دستانها. (مجمل التواریخ).
یا سیدالبشر زده خورشید بر نگین
یا احسن الصور زده ناهید در نوا.
خاقانی.
به استادی نوائی کرد بر کار
کز او چنگ نکیسا شد نگونسار.
نظامی.
نوا گر نوای چکاوک بود
چو دشمن زند تیر ناوک بود.
نظامی.
چو صنعت به صانع تو را ره نمود
نوائی بر این پرده نتوان فزود.
نظامی.
، پرده ای از دوازده پردۀ موسیقی. (صحاح الفرس). مقامی است از دوازده مقام موسیقی. (غیاث اللغات) (انجمن آرا) (رشیدی) (جهانگیری) (آنندراج) (ناظم الاطباء). یکی از ادوار دوازده گانه ملایم و خوشایند موسیقی که معرف یک دستگاه نیز می باشد. (فرهنگ فارسی معین)، نغمه. آهنگ. آواز. (برهان قاطع) (انجمن آرا) (آنندراج) (ناظم الاطباء). هر نغمه را گویند. (جهانگیری). سروده. (ناظم الاطباء). آوازی که از ذوات الاوتار برآرند با زخمه یا با کمان. (یادداشت مؤلف) :
مطربان طرب انگیز نوازنده نوا
ما نوازندۀ مدح ملک خوب خصال.
فرخی.
مطربان ساعت به ساعت بر نوای زیر و بم
گاه سروستان زنند امروز و گاهی اشکنه.
منوچهری.
نوای تو ای خوب ترک نوآئین
درآورد در کار من بی نوائی.
منوچهری.
ثنای رودکی مانده ست و مدحت
نوای باربد مانده ست و دستان.
مجلدی جرجانی.
نوای مطرب خوش زخمه و سرود غنج
خروش عاشق سرگشته و عتاب نگار.
مسعودی (از حاشیۀ فرهنگ اسدی نخجوانی).
گرچه نوا و لحن نبد باغ را هگرز
آن بی نوا و لحن کنون بانوا شده ست.
ناصرخسرو.
به چشم من خر خمخانه کمتر از خرکی است
که بر رباب نهند از پی سرود و نوا.
سوزنی.
به باغ دل ار بلبل درد خواهی
به خاقانی آی و نوائی طلب کن.
خاقانی.
در پردۀ عدم زن زخمه زبهر آنک
برداشته ست بعد فروداشت این نوا.
خاقانی.
چه خوش حیات و چه ناخوش چو آخر است زوال
چه جعد ساده چه پرخم چو خارج است نوا.
خاقانی.
که بیاعی در نه سرهنگی است
پسند نوا در هم آهنگی است.
نظامی.
من بی نوا را به آن یک نوا
گرامی کن و گرمترکن هوا.
نظامی.
ملک سرمست و ساقی جام دردست
نوای چنگ می شد شصت در شصت.
نظامی.
نواهائی که درخورد سریر است
صریر خامه و آواز تیر است.
امیرخسرو.
، مطلق آواز. (غیاث اللغات) :
ز آئینۀ پیل و هندی درای
خروش و نوا رفته تا دور جای.
شمسی (یوسف وزلیخا).
، تغنی.آواز. (یادداشت مؤلف) :
طاووس ملایک به نوا مدح تو خواند
اندر فنن سدره چو قمری و چو دراج.
سوزنی.
خاقانیا بنال که بر ساز روزگار
خوشتر ز نالۀ تو نوائی نیافتم.
خاقانی.
مغنی نوای طرب ساز کن
به قول و غزل قصه آغاز کن.
حافظ.
، ناله. (برهان قاطع) (فرهنگ فارسی معین). ناله، خواه از انسان باشد و یا مرغان. (ناظم الاطباء) :
فغان از این غراب بین و وای او
که در نوا فکندمان نوای او.
منوچهری.
اکنون ز مفلسی چه نوا چندین
بر درد مانده و غم مغبونی.
ناصرخسرو.
، گروگان. رهن. (از برهان قاطع) (از جهانگیری) (رشیدی) (انجمن آرا) (آنندراج). گرو. (اوبهی) (ناظم الاطباء). کسی که او را به گرو به بر کسی بگذارند. (نفیسی، تعلیقات بیهقی). گروگان و رهینه و وثیقه از آدمی که نهند، چنانکه سلاطین مغلوب یا کوچک فرزندان و برادران خود را نزد سلاطین غالب یا بزرگ به نوا دادندی تا از وعده ها تخلف نورزند و نیز قصد سرکشی و طغیان نکنند. (یادداشت مؤلف) :
اسیران و آنکس که بود از نوا
بیاراست مر هر یکی را سزا.
فردوسی.
نوا خواست از گیل و دیلم دوصد
کز آن پس نگیردکسی راه بد.
فردوسی.
بر من فرستی به رسم نوا
که باشد ز گفتار بر تو گوا.
فردوسی.
ز هر شاهی و هر کشور خدائی
به درگاهش سپاهی یا نوائی.
فخرالدین اسعد.
به نوا نیست هیچ کار مرا
تا دلم نزد زلف او به نواست.
خفاف (از فرهنگ اسدی).
دلم نواست به مهر تو ای نوآئین بت
مگو به خیره دل تو اسیر برگ و نواست.
خفاف (از اسدی).
گفت شما با من عهد کنید و پنج کس رابه نوا پیش من بگذارید تا دانم که راست می گوئید. (اسکندرنامه). شاه جواب داد که زنهار است تو را به خون و مال، اما صد مرد را از خویشان تو به نوا پیش من بگذار. (اسکندرنامه). پس دو کس به نوا پیش بگذاشتند ودیگران پیش دیوان رفتند. (اسکندرنامه). و پسری را که ازآن صیدقیا بود به نوا داشت و کور کرد، پس بکشت. (فارسنامۀ ابن بلخی ص 53). تا علی برادرش... را پیش او فرستاد به نوا و طاعت داری نمود. (مجمل التواریخ). ملک فرخ شاه در بدو جلوس بر تخت از جهت نفرت غز و وسیلت معرفتی که در حضرت خوارزم داشت چه پدر او را وقتی به نوا به حضرت خوارزم فرستاده بود. (تاریخ سلاجقۀ کرمان). و چند فرزند اتابک زنگی را که به رسم نوا در حضرت بودند... (تاریخ سلاجقۀ کرمان). ابوالقاسم پسر خویش را ابوسهل به نوا به بکتوزون داد. (ترجمه تاریخ یمینی ص 162). پسری را به نوا فراگرفت تا از عهدۀ قرار موافقه بیرون آید. (ترجمه تاریخ یمینی ص 302). و جمعی را از خویشان و معارف و وجوه لشکر خویش به نوا بدهد... (ترجمه تاریخ یمینی ص 25). پسر را به نوا پیش اصفهبد فرستاد. (تاریخ طبرستان). پسر را که نام آور نام بود به رسم نوا قبول کرد. (تاریخ طبرستان). عاقبت الامر فرزندان را به رسم نوا بگرفت و بازگشت. (تاریخ طبرستان). غنیمتی که داشت بر ایشان نثار کرد و پسر بهاءالملک را برسبیل نوا که او پسر من است نزدیک ایشان فرستاد. (جهانگشای جوینی). و خود به جانب هرموز شد و خراج تمام بستد و دو شخص را به رسم نوا بگرفت و... همچنان به سرحد رفت و یکی از خویشان مبارز را به نوا بگرفت و به سرحد بردسیر فرستاد. (المضاف الی بدایع الازمان ص 52)، رهن و گرو، خواه در وام و قرض باشد یا در شرط کردن و گرو بستن. (ناظم الاطباء). رجوع به معنی قبلی شود، گرفتار و پای بندشده. (برهان قاطع) (ناظم الاطباء). اسیر و محبوس و پای بند. (ناظم الاطباء). رجوع به معنی قبلی و معنی پیش از آن شود، بند و حبس، نواخانه یعنی بندی خانه. (رشیدی). گرفتاری. (ناظم الاطباء). رجوع به معنی گروگان شود، جامۀ رهن گذاشته شده (؟). (ناظم الاطباء)، بندی که بر پای می بندند (؟). (ناظم الاطباء)، پیشکشی را گویند که نزد سلاطین فرستند تا از تاخت و غارت ایمن باشند. (برهان قاطع) (جهانگیری). جزیه و پیشکشی که به سلاطین فرستند تا از تاخت وتاز ایشان ایمن باشند. (انجمن آرا). پیشکش. نذرانه. (غیاث اللغات) :
من اسیر اجلم هرچه نوا خواهد چرخ
بدهید ارچه نه چندان به نوائید همه.
خاقانی.
من به قناعت شده مهمان دل
جان به نوا داده به سلطان دل.
نظامی.
تا لشکر غمت نکند ملک دل خراب
جان عزیز خود به نوا می فرستمت.
حافظ (از جهانگیری).
چون از این حرب که رفته ست به ما روی نهد
به نواها وبه پیروزی و شادی و ظفر.
فرخی.
، نبیره. (برهان قاطع) (جهانگیری) (انجمن آرا) (آنندراج). نوه. (جهانگیری) (انجمن آرا). فرزند. (برهان قاطع). فرزندزاده. (برهان قاطع) (جهانگیری) (انجمن آرا) (آنندراج) (ناظم الاطباء)، تقلید. ادا. رجوع به نوا درآوردن شود، شکر. سپاس. (غیاث اللغات) :
در آن مجلس خوشی راساز کردند
نوا بر میزبان آغاز کردند.
نظامی.
، هر یک از اوراق قمار چون آس و گنجفه و غیره. (یادداشت مؤلف)، سپاه و لشکر. (برهان قاطع) (غیاث اللغات) (جهانگیری) (ناظم الاطباء). سپاه و لشکر را نیز خوانند، آن نیز داخل [معنی] سامان و سرانجام است. (انجمن آرا)، مخفف نواه که به عربی تخم خرما را گویند. (غیاث اللغات) :
یافت در خانه صاعی از خرما
دقل و خشک گشته تا به نوا.
سنائی.
، دانه و خسته و خستۀ میوه ها. (ناظم الاطباء). رجوع به معنی قبلی شود، نام سازی است که نوازند. (برهان قاطع) (از ناظم الاطباء). ساز خنیاگران است. (اوبهی)، بزرگترین و بهترین هر چیز. (از برهان قاطع) (از رشیدی) (از جهانگیری) (از ناظم الاطباء). معنی فرعی و مجازی دیگری از کلمه نوا به معنی گشادگی و فراخی است. (سعید نفیسی تعلیقات تاریخ بیهقی)، شتالنگ و برجستن و فروجستن شاطران باشد. (برهان قاطع). رقص و برجستگی و فروجستگی و جست وخیز. (ناظم الاطباء)، نام آتش پرستی است. (از برهان قاطع) (ناظم الاطباء)، نامی است از نامهای مغولان. (برهان قاطع) (از جهانگیری) (ناظم الاطباء). و به معنی بهترین و بزرگترین چیزی است و بدین مناسبت اسمی است از اسماء مغلان. (از رشیدی). نام طایفه ای از مغلان. (غیاث اللغات)، نیک بختی، خشنودی، رنج. آزار، نوک چیزی، داستان، جدائی. هجران. (ناظم الاطباء). جدائی، آگاهی. (برهان قاطع). باخبری، حزم. احتیاط، بخت. طالع، خط. نوشته. تحریر، طوطی. (ناظم الاطباء).
- برگ و نوا:
ای دل به نوای جان چه باشی
بی برگ و نوا نوان چه باشی ؟
خاقانی.
از برگ و نوا به باغ و بستان
با برگ و نوا هزاردستان.
نظامی.
بلبلی برگ گلی خوشرنگ در منقار داشت
واندر آن برگ و نوا خوش ناله های زار داشت.
حافظ.
- نوا برکشیدن، نغمه سرائی کردن:
همچون غریب ممتحن پژمرده باغ بی نوا
بلبل ز گلبن برکشد در کلۀ دیبا نوا.
ناصرخسرو.
نوائی برکشید از سینۀ تنگ
به چنگی داد کاین درساز با چنگ.
نظامی.
- نوا برگرفتن، نغمه سرائی کردن:
بی نوا گشت باغ مینارنگ
تا در او زاغ برگرفت نوا.
فرخی.
- نوا بستن:
مطربان پرده را نوا بستند
پرده داران به کار بنشستند.
نظامی.
- نوا دادن، روزی دادن. پرورش دادن:
اسیرم به بند خیالات و جان را
نوا می دهم وز نوا می گریزم.
خاقانی.
- نوا داشتن، قوی حال بودن. بینوا و تهیدست نبودن. سامان زندگی داشتن:
او که چو گندم سر و پائی نداشت
بی زمی و سنگ نوائی نداشت.
نظامی.
- نوا درآوردن،تقلید کردن. در تداول، نوای کسی را درآوردن، ادای او را درآوردن. کار یا گفتار یا شکل او را والوچانیدن. (یادداشت مؤلف).
- نوا راندن، نغمه سرودن:
مرغی که نوای درد راند عشق است
پیکی که زبان غیب داند عشق است.
خاقانی.
- نوا زدن، نواختن. آهنگ زدن. نغمه پردازی کردن:
مطرب بی نوا نوا نزند
اندر آن مجلسی که نیست نوا.
فرخی.
چون مطربان زنندنوا تخت اردشیر
گه مهرگان خردک و گاهی سپهبدان.
منوچهری.
کنون رفتم تو از من باش بدرود
همی زن این نوا گر نگسلد رود.
فخرالدین اسعد.
شراب خوردن و بزم نهادن آئین آورد و بعد از آن هم از شراب رودها بساختند و نواها زدند. (نوروزنامه).
زدم ز عشق رخش پیش از این هزار نوا
ز خار خطش کنون می زنم هزار آوخ.
سوزنی.
مرغ خوش می زند نوای صبوح
بشنو از مرغ هین صلای صبوح.
خاقانی.
دست جز این پرده به جائی مزن
خارج از این پرده نوائی مزن.
نظامی.
- ، نالیدن. زاری کردن:
آن زن ز بی نوائی چندان نوا زند
تا هر کسیش گوید کاین بی نوا زن است.
یوسف عروضی.
- نوا ساختن، ساز کار فراهم کردن. بسیجیدن و تهیه دیدن. چاره ساختن. مقدمات و وسایل کار فراهم آوردن:
چنانچون بباید بسازی نوا
مگر بیژن از بند گردد رها.
فردوسی.
- نوا ستدن، گروگان گرفتن. وثیقه و رهینه از تن آدمی گرفتن:
از آن کارچون کار او شد روا
پس از باژ بستد ز ترکان نوا.
فردوسی.
ایشان را قبول کرد و از همگان نوا ستد. (فارسنامۀ ابن بلخی ص 68). و ملک الروم را بگرفت، پس آزاد کرد و باز جای نشاند بعدما کی خزاین او برداشت و نوا بستد. (فارسنامۀ ابن بلخی ص 94).
- نوا فرستادن، گروگان دادن. تنی را به رسم گروگان نزد کسی فرستادن:
نوا گر فرستی به نزدیک اوی
بخندد دل و جان تاریک اوی.
فردوسی.
فرستاد باید بر او نوا
اگر بی گروگان ندارد روا.
فردوسی.
- نوا کردن:
- ، بانوا کردن. توانگر ساختن:
از آن پس هر آنکس که بودش نیاز...
نهانش نوا کرد و با کس نگفت
همی داشت آن نیکوئی در نهفت.
فردوسی.
کسی کو ندارد بر و تخم و گاو
تو با او به تندی و زفتی مکاو
به خوبی نوا کن تو او را ز گنج
کس از نیستی تا نباشد به رنج.
فردوسی.
- ، نغمه سرائی کردن:
چو یافت برورق گل دو بیتی از سخنت
نشست بلبل خوش نغمه در نوا کردن.
اثیرالدین اومانی (از صحاح الفرس).
- ، تهیه دیدن. فراهم آوردن. چاره کردن:
مسافرند همه خلق و نیستند آگاه
که می نوای طعام و شراب باید کرد.
ناصرخسرو.
- ، سازکردن:
مطربانی به نوا سازها کرده نوا
زآن یکی گفت مرا هیچ از این باده ذقوا.
سوزنی.
- ، گروگان کردن:
یکی را بجای وی اندرستان
نوا کن به زندانش اندر نشان.
شمسی (یوسف و زلیخا).
- نوا گرداندن،لحن تغییر دادن. در تغنی یا نوازندگی راه و مقام تغییر دادن:
وین که بگرداند هزمان همی
بلبل نونو به شگفتی نواش.
ناصرخسرو.
- نوا گرفتن، به سامان شدن. نظم و سامان و سرانجام پذیرفتن:
کسی را کجا پیشرو شد هوا
چنان دان که رایش نگیرد نوا.
فردوسی.
کار عالم ز نو گرفت نوا
بر نفس ها گشاده گشت هوا.
نظامی.
- ، پایبند شدن. (وحید، حاشیۀ ص 155 هفت پیکر) .جای گرفتن. استقرار یافتن:
چون تنم در سبد نوا بگرفت
سبدم مرغ شد هوا بگرفت.
نظامی.
- نوا یافتن،بانوا شدن. توانگر و قوی حال شدن. با مکنت و ثروت شدن. بهره مند شدن:
این نوا من تو چه گوئی ز کجا یافته ام
از عطایا که از این مجلس فرخنده برم.
فرخی.
مدح تو هرکه چو من گفت ز تو یافت نوا
ای که از جود تو باشند جهانی به نوال.
فرخی.
تو و یکتنه غربت و وحش صحرا
که از مرغ خانه نوائی نیابی.
خاقانی.
بهار عام شکفت و بهار خاص رسید
دو نوبهار کز آن عقل یافت نوا.
خاقانی
- نوا
آنچه زندگی را در خور است، آهنگ و نغمه، آواز
- نوا ((نَ))
نغمه، سرود، مال، دارایی، نام مقامی از دوازده مقام موسیقی، گرو، گروگان، رونق
- نوا
لحن
- نوا
از روستاهای کوهسار فندرسک استارآباد، از توابع دهستان بالا
پیشنهاد واژه بر اساس جستجوی شما
نالان، برای مثال همه پیش نوشین روان آمدند / ز کار گذشته نوان آمدند (فردوسی - ۷/۱۱۵) ، در حال حرکت، خرامان، خمیده، ضعیف، فریادزنان، تعظیم کنان، کرنش کنان
نواختن، دلجویی، پسوند متصل به واژه به معنای نوازنده مثلاً دلنواز، مهمان نواز،
پسوند متصل به واژه به معنای آرامش بخش مثلاً روح نواز،
کسی که ساز موسیقی را به صدا درمی آورد، نوازنده، پسوند متصل به واژه به معنای زننده، مثلاً دف نواز، نی نواز،
پسوند متصل به واژه به معنای سراینده مثلاً دستان نواز
پسوند متصل به واژه به معنای آرامش بخش مثلاً روح نواز،
کسی که ساز موسیقی را به صدا درمی آورد، نوازنده، پسوند متصل به واژه به معنای زننده، مثلاً دف نواز، نی نواز،
پسوند متصل به واژه به معنای سراینده مثلاً دستان نواز
رشتۀ پهن شبیه تسمه که از پشم یا پنبه یا ابریشم می بافند، رشته ای از پارچه که برای تزئین در حاشیۀ آن به کار می رود، رشتۀ باریک و طولانی که با امواج مغناطیسی، صوت وتصویر بر روی آن ضبط شده است و در داخل قاب مخصوص قرار دارد
(نَوْ وا)
لغت نامه دهخدا
بسیار نیابت کننده. (غیاث اللغات) (آنندراج) (ناظم الاطباء)، نایب. وکیل: و خود را [خواجه اسماعیل] نواب ایشان [فرزندان امیر یوسف] داشت. (تاریخ بیهقی ص 254)، از القاب شاهزادگان است، خواه نرینه یامادینه. (ناظم الاطباء). عنوانی که در ایران عهد صفویه و قارجایه به شاهزادگان و گاه شاهان اطلاق می شده. (از فرهنگ فارسی معین).
- نواب اشرف، عنوانی که در مورد شاه به کار می رفته. (از فرهنگ فارسی معین) در راه به خدمت نواب اشرف [شاه اسماعیل] رسیده. (عالم آرای شاه اسماعیل، از فرهنگ فارسی معین).
- نواب والا، عنوانی که درمورد شاهزادگان والامقام استعمال می شده، عنوانی که در هندوستان به امیران و راجه ها اطلاق می گردیده. (از فرهنگ فارسی معین)، پاسبان سپاهیان (؟). (ناظم الاطباء)
- نواب اشرف، عنوانی که در مورد شاه به کار می رفته. (از فرهنگ فارسی معین) در راه به خدمت نواب اشرف [شاه اسماعیل] رسیده. (عالم آرای شاه اسماعیل، از فرهنگ فارسی معین).
- نواب والا، عنوانی که درمورد شاهزادگان والامقام استعمال می شده، عنوانی که در هندوستان به امیران و راجه ها اطلاق می گردیده. (از فرهنگ فارسی معین)، پاسبان سپاهیان (؟). (ناظم الاطباء)
(نُوْ وا)
لغت نامه دهخدا
جمع واژۀ نایب. وکیل ها و گماشتگان: من از این حشم و خدمتکاران و عمال ونواب خویش سیر آمدم. (فارسنامۀ ابن بلخی ص 89). و هرگز در خاندان او هیچ از نواب و دبیران و وکیلان یک درم سیم از هیچ کس نستد. (فارسنامۀ ابن بلخی ص 118). با تحری رضای خویش و انبیاء که نواب مطلقند برابر دانست. (سندبادنامه ص 4). سلطان بفرمود تا به نواب و عمال درباب اصحاب او مثال نافذ گشت. (ترجمه تاریخ یمینی ص 431) ، در دورۀ صفویه و قاجاریه به عنوان کلمه مفرد و به معنی فرمانروای بزرگ یا شاهزاده به کار برده اند. (از فرهنگ فارسی معین). رجوع به نوّاب شود، مردم هند حکام مسلمان را نواب گویند. (ناظم الاطباء). رجوع به نوّاب شود.
- نواب حکام، نایبان حاکمان. (فرهنگ فارسی معین).
- نواب منشی، نایبان منشی و دبیر. (از فرهنگ فارسی معین)
- نواب حکام، نایبان حاکمان. (فرهنگ فارسی معین).
- نواب منشی، نایبان منشی و دبیر. (از فرهنگ فارسی معین)
(نَوْ وا)
لغت نامه دهخدا
دهی است از بخش پشت آب شهرستان زابل، در 12 هزارگزی جنوب شرقی زابل و 6 هزارگزی راه دوست محمد به زابل، در جلگۀ معتدل هوائی واقع است و 453 تن سکنه دارد. آبش از رود خانه هیرمند، محصولش غلات و لبنیات، شغل مردمش زراعت و گله داری و کرباس بافی و گلیم بافی است. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 8)
نوازش: از نواز شاه آن زار حنیذ در تن خود غیرجان جانی ندید (ندید)، (مثنوی. نیک. 541: 6)، در ترکیب بمعنی نوازنده آید: بنده نوازکوچک نوازگوش نوازمهمان نواز
((نَ))
فرهنگ فارسی معین
رشته ای پهن مانند تسمه که از پشم یا پنبه یا ابریشم می بافند، رشته باریک مغناطیسی شده مانند، نوار ضبط صوت یا ویدئو، ناحیه باریک و دراز از یک سرزمین، هر چیز که به شکل رشته ای باریک درآمده
