تندی کوه بیرون جسته دراز که نتوان بدان رسید، (از متن اللغه) (از اقرب الموارد) (از منتهی الارب) (از ناظم الاطباء)، ج، شواق و شقیان، منسوب به شهر شاقه، رجوع به شاقه شود
تندی کوه بیرون جسته دراز که نتوان بدان رسید، (از متن اللغه) (از اقرب الموارد) (از منتهی الارب) (از ناظم الاطباء)، ج، شواق و شقیان، منسوب به شهر شاقه، رجوع به شاقه شود
عباس (میرزا...) هزارجریبی مازندرانی، متخلص به نشاطی. از ده سرخ دامغان و از شاعران قرن سیزدهم است. به روایت هدایت از مداحان محمدشاه قاجار بوده، به هجاگوئی و مرثیه سرائی رغبتی داشته و ’قطعات در مدح و هجا گفته، طبع خوبی داشته،... سالهاست که نظیر وی شاعر طامع سخنوری دیده نگردیده’. وی به سال 1262 هجری قمری درگذشت. او راست: دو یار مگو دو مار دارم دو خانه مگو دو غار دارم دو زن نه، دو اژدهای خونخوار خسبیده به هر کنار دارم دیوند و به سان آدم از دیو زین هر دو سر فرار دارم ممکن نبود فرار کز ریش اندر کفشان فسار دارم. # ز آسمان یارب چه حجت بر زمین آورده اند کاین همه روی زمین زیر نگین آورده اند خلق گشتند از چه آب و از چه گل کز روی کبر نام خود را قهرمان ماء و طین آورده اند برق گشتند و زدند آتش به جان خشک و تر نی به خرمن رحم و نی بر خوشه چین آورده اند بر خر مردم نه پالان ماند و نه تنگ و نه جل تا که اسب دولت اندر زیر زین آورده اند. (از مجمعالفصحا چ مصفا ج 6 ص 1604). و رجوع به مجلۀ یادگار سال پنجم شمارۀ اول و دوم ص 141 و فرهنگ سخنوران ص 602 شود
عباس (میرزا...) هزارجریبی مازندرانی، متخلص به نشاطی. از ده سرخ دامغان و از شاعران قرن سیزدهم است. به روایت هدایت از مداحان محمدشاه قاجار بوده، به هجاگوئی و مرثیه سرائی رغبتی داشته و ’قطعات در مدح و هجا گفته، طبع خوبی داشته،... سالهاست که نظیر وی شاعر طامع سخنوری دیده نگردیده’. وی به سال 1262 هجری قمری درگذشت. او راست: دو یار مگو دو مار دارم دو خانه مگو دو غار دارم دو زن نه، دو اژدهای خونخوار خسبیده به هر کنار دارم دیوند و به سان آدم از دیو زین هر دو سر فرار دارم ممکن نبود فرار کز ریش اندر کفشان فسار دارم. # ز آسمان یارب چه حجت بر زمین آورده اند کاین همه روی زمین زیر نگین آورده اند خلق گشتند از چه آب و از چه گل کز روی کبر نام خود را قهرمان ماء و طین آورده اند برق گشتند و زدند آتش به جان خشک و تر نی به خرمن رحم و نی بر خوشه چین آورده اند بر خر مردم نه پالان ماند و نه تنگ و نه جل تا که اسب دولت اندر زیر زین آورده اند. (از مجمعالفصحا چ مصفا ج 6 ص 1604). و رجوع به مجلۀ یادگار سال پنجم شمارۀ اول و دوم ص 141 و فرهنگ سخنوران ص 602 شود
کار مشاق. عمل مشاق. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا) ، خطآموزی. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا) ، عمل خوشنویس. (یادداشت ایضاً) ، عمل آموختن رفتن و تیراندازی و سواری و جز اینها در نظام. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا) ، صنعت زرسازی. کیمیاگری. عمل کیمیاگر. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا) ، تحمل کار دشوار. رنج بردن. سختی کشیدن: و مدتها در آن محروسه آبکشی و حمالی و مشاقی کردند. (سلجوقنامۀ ظهیری چ خاور ص 3)
کار مشاق. عمل مشاق. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا) ، خطآموزی. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا) ، عمل خوشنویس. (یادداشت ایضاً) ، عمل آموختن رفتن و تیراندازی و سواری و جز اینها در نظام. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا) ، صنعت زرسازی. کیمیاگری. عمل کیمیاگر. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا) ، تحمل کار دشوار. رنج بردن. سختی کشیدن: و مدتها در آن محروسه آبکشی و حمالی و مشاقی کردند. (سلجوقنامۀ ظهیری چ خاور ص 3)
احمد (حاجی...) ابن حاج ملامهدی یا محمدمهدی، معروف به نراقی. از اکابر دانشمندان و فقهای امامیۀ قرن سیزدهم هجری قمری است. وی اشعار عرفانی فراوانی سروده است و در شعر ’صفائی’ تخلص کرده. مؤلف ریحانه الادب این تصانیف را بدو نسبت کرده است: 1- اجتماع الامروالنهی. 2- اساس الاحکام، در اصول فقه. 3- اسرارالحج. 4- حجیهالمظنه. 5- خزائن. 6 -دیوان شعر فارسی. 7- سیف الامه. 8- شرح تجریدالاصول. 9- طاقدیس، شامل مثنویات او. 10- عین الاصول. 11- مستند الشیعه فی احکام الشریعه. 12- معراج السعاده. 13- مفتاح الاحکام. 14- مناهج الوصول. وی در وبای عام قریۀ نراق به سال 1245 هجری قمری درگذشت. او راست: تاراج کنی تا کی ای مغبچه ایمان ها کافر تو چه می خواهی از جان مسلمان ها پروانه صفت گردم گرد سر هر شمعی از روی تو چون روشن شد شمع شبستان ها. # بدین دردم طبیبی مبتلا کرد که درد هر دوعالم را دوا کرد خوشاحال کسی کاندر ره عشق سری درباخت یا جانی فدا کرد در میخانه بر رویم گشادند مگر میخواره ای بر من دعا کرد صفائی تا مرید میکشان شد عبادتهای پیشین را قضا کرد. # در حیرتم آیا ز چه رومدرسه کردند جائی که در آن میکده بنیاد توان کرد. # از بیم ملامت رهم از میکده بسته است از خانه ما کاش به میخانه دری بود. # تا مغبچگان مقیم دیرند در دیر مغان مرا مقام است آن آیه که منع عشق دارد واعظ بنما به من ! کدام است و آن می که به دوست ره نماید آخر به کدام دین حرام است گفتیم بسی ز عشق و گفتند این قصه هنوز ناتمام است. رجوع به ریحانهالادب ج 4 ص 183 و روضات الجنات ص 27 و هدیهالاحباب ص 180 و مستدرک الوسائل ص 384 و قصص العلماء ص 103 و اعیان الشیعه ج 11 ص 249 و ریاض العارفین ص 463 شود
احمد (حاجی...) ابن حاج ملامهدی یا محمدمهدی، معروف به نراقی. از اکابر دانشمندان و فقهای امامیۀ قرن سیزدهم هجری قمری است. وی اشعار عرفانی فراوانی سروده است و در شعر ’صفائی’ تخلص کرده. مؤلف ریحانه الادب این تصانیف را بدو نسبت کرده است: 1- اجتماع الامروالنهی. 2- اساس الاحکام، در اصول فقه. 3- اسرارالحج. 4- حجیهالمظنه. 5- خزائن. 6 -دیوان شعر فارسی. 7- سیف الامه. 8- شرح تجریدالاصول. 9- طاقدیس، شامل مثنویات او. 10- عین الاصول. 11- مستند الشیعه فی احکام الشریعه. 12- معراج السعاده. 13- مفتاح الاحکام. 14- مناهج الوصول. وی در وبای عام قریۀ نراق به سال 1245 هجری قمری درگذشت. او راست: تاراج کنی تا کی ای مغبچه ایمان ها کافر تو چه می خواهی از جان مسلمان ها پروانه صفت گردم گرد سر هر شمعی از روی تو چون روشن شد شمع شبستان ها. # بدین دردم طبیبی مبتلا کرد که درد هر دوعالم را دوا کرد خوشاحال کسی کاندر ره عشق سری درباخت یا جانی فدا کرد در میخانه بر رویم گشادند مگر میخواره ای بر من دعا کرد صفائی تا مرید میکشان شد عبادتهای پیشین را قضا کرد. # در حیرتم آیا ز چه رومدرسه کردند جائی که در آن میکده بنیاد توان کرد. # از بیم ملامت رهم از میکده بسته است از خانه ما کاش به میخانه دری بود. # تا مغبچگان مقیم دیرند در دیر مغان مرا مقام است آن آیه که منع عشق دارد واعظ بنما به من ! کدام است و آن می که به دوست ره نماید آخر به کدام دین حرام است گفتیم بسی ز عشق و گفتند این قصه هنوز ناتمام است. رجوع به ریحانهالادب ج 4 ص 183 و روضات الجنات ص 27 و هدیهالاحباب ص 180 و مستدرک الوسائل ص 384 و قصص العلماء ص 103 و اعیان الشیعه ج 11 ص 249 و ریاض العارفین ص 463 شود
علی احمد مهر کن دهلوی (مولانا...) از پارسی گویان و صوفیان هند است. و به روایت مؤلف روز روشن ’در عهد محمد اکبر پادشاه در (سلک) منشیان شاهی کار می کرد و به عهد جهانگیری... بر مناصب علیا عروج نمود، میان او و فیضی فیاضی مطارحه و مناظره می ماند و در فن مهرکنی وی و پدرش نادره کار بودند’ وفات او را به اختلاف روایات بین سالهای 1018 تا 1025 هجری قمری نوشته اند. او راست: دوست آن است کو معایب دوست همچو آئینه رو برو گوید نه که چون شانه با هزار زبان پشت سر رفته مو به مو گوید. مرا هر شب چو دزدان خواب گرد چشم تر گردد دلم را با غمت بیدار بیند زود برگردد. (از تذکرۀ حسینی ص 347) (مجمعالفصحا، ج 4 ص 150) (ریاض العارفین ص 155) (نگارستان سخن ص 121) (مقالات الشعراء ص 711) (روز روشن ص 820) (فرهنگ سخنوران ص 602) (قاموس الاعلام ج 6) جلالی زاده مصطفی چلبی از شاعران عثمانی است و به سال 974 هجری قمری درگذشته است. رجوع به قاموس الاعلام ج 6 شود
علی احمد مُهر کن دهلوی (مولانا...) از پارسی گویان و صوفیان هند است. و به روایت مؤلف روز روشن ’در عهد محمد اکبر پادشاه در (سلک) منشیان شاهی کار می کرد و به عهد جهانگیری... بر مناصب علیا عروج نمود، میان او و فیضی فیاضی مطارحه و مناظره می ماند و در فن مهرکنی وی و پدرش نادره کار بودند’ وفات او را به اختلاف روایات بین سالهای 1018 تا 1025 هجری قمری نوشته اند. او راست: دوست آن است کو معایب دوست همچو آئینه رو برو گوید نه که چون شانه با هزار زبان پشت سر رفته مو به مو گوید. مرا هر شب چو دزدان خواب گرد چشم تر گردد دلم را با غمت بیدار بیند زود برگردد. (از تذکرۀ حسینی ص 347) (مجمعالفصحا، ج 4 ص 150) (ریاض العارفین ص 155) (نگارستان سخن ص 121) (مقالات الشعراء ص 711) (روز روشن ص 820) (فرهنگ سخنوران ص 602) (قاموس الاعلام ج 6) جلالی زاده مصطفی چلبی از شاعران عثمانی است و به سال 974 هجری قمری درگذشته است. رجوع به قاموس الاعلام ج 6 شود
علامتی که تمیز دهد چیزی را از دیگر چیزها. نشانه و علامتی که بدان چیزی یا کسی یا جائی را بازشناسند: اکنون دو راه... پدید کرده می آید و آن را نشانی هاست که بدان نشانی ها بتوان دانست نیکو و زشت. (تاریخ بیهقی ص 96). گفت حق تعالی بنده ای دوست گرفته، گفت آن چه نشانی دارد. (قصص الانبیاء ص 53). گفت جوحی را پدر ابله مشو گفت ای بابا نشانیها شنو این نشانی ها که گفت او یک به یک خانه ما راست بی تردید و شک. مولوی. ، آنچه دلالت بریادداشت کند و آنچه یادآرد. (ناظم الاطباء). علامت. علامتی که تذکار امری را برجای نهند. نشانه: چون برخاست (از خواب) از کسان پرسید که مرا چه افتاد دوش گفتند ندانیم تو به شب اندر خاستی مدهوش و موزه پوشیدی و برفتی تا سحرگاه پس یاد آمدش که نشانی در موزه نهاده بوده بازجست و بیافت. (مجمل التواریخ)، علامتی و رمزی که بین دو کس باشد: باز نشانی فرست تا برساند باقی این خط مرا بغیر تعنف. سوزنی. ، علامت مخصوص که بر روی گذرنامه ها یا شناسنامه ها گذاشته می شود و نشانی را بیشتر از رنگ مو یا چشم یا اثرهای بریدگی یا زخم در چهره معین می کنند. (از لغات فرهنگستان). صفت بارز و علامت مشخص هیأت و قیافۀ هرکس، قرینه. امارت. (لغات فرهنگستان). اماره. (یادداشت مؤلف). - نشانی ها، قرائن و امارات. (لغات فرهنگستان). ، نشانه. نشان. دلیل. حجت. علامت. آیت: افسر به دست خویش پدر بر سرت نهد و این را نشانی آنکه تو زیبای افسری. فرخی. پس آنکه مردنی است می میراند و آن دیگر را می گذارد تا وقت موعود دررسد و در این علامتها ونشانی هاست از برای جمعی که اهل فکر و اندیشه اند. (تاریخ بیهقی ص 307). این نشانی ها ترا بر وعده ایزد گواست چرخ گردان این نشانیها برای ما کند. ناصرخسرو. ، وصف و رسم و حد و عنوان کسی یا چیزی. صفت. وصف. نعت. نشان. نشانه. علامت. (یادداشت مؤلف) : هرچ آورد به دست همه بهرۀ تو است و این اندر او نشانی کلب معلم است. سوزنی. هرگز نشان ز چشمۀ کوثر شنیده ای کو را نشانی از دهن بی نشان تست. سعدی. ، نشان. سراغ. آدرس. (یادداشت مؤلف)، ردّ. اثر. علامت. نشان و علامتی که بر وجود چیزی یا کسی دلالت کند: تن خسته و کشته چندی کشید ز بهرام جائی نشانی ندید. فردوسی. نشانی ز پیروز خسرو بجست بیاورد بیگانه مردی درست. فردوسی. گر نیست یخین چون که چو خورشید برآید هرچند که جویند نیابند نشانیش. ناصرخسرو. - نشانی به آنکه، نشانی بر آنکه، به علامت و قرینۀ آن که: آخر گیتی است نشانی بر آنک دفتر دلها ز وفا پاک شد. خاقانی. - نشانی به آن نشان یا نشانی به آن نشانی، به آن علامت و قرینه و دلیل و امارت: پیغام دادمش که نشانی بدان نشان کز گاز برکنارۀ لعلت نشان ماست. خاقانی
علامتی که تمیز دهد چیزی را از دیگر چیزها. نشانه و علامتی که بدان چیزی یا کسی یا جائی را بازشناسند: اکنون دو راه... پدید کرده می آید و آن را نشانی هاست که بدان نشانی ها بتوان دانست نیکو و زشت. (تاریخ بیهقی ص 96). گفت حق تعالی بنده ای دوست گرفته، گفت آن چه نشانی دارد. (قصص الانبیاء ص 53). گفت جوحی را پدر ابله مشو گفت ای بابا نشانیها شنو این نشانی ها که گفت او یک به یک خانه ما راست بی تردید و شک. مولوی. ، آنچه دلالت بریادداشت کند و آنچه یادآرد. (ناظم الاطباء). علامت. علامتی که تذکار امری را برجای نهند. نشانه: چون برخاست (از خواب) از کسان پرسید که مرا چه افتاد دوش گفتند ندانیم تو به شب اندر خاستی مدهوش و موزه پوشیدی و برفتی تا سحرگاه پس یاد آمدش که نشانی در موزه نهاده بوده بازجست و بیافت. (مجمل التواریخ)، علامتی و رمزی که بین دو کس باشد: باز نشانی فرست تا برساند باقی این خط مرا بغیر تعنف. سوزنی. ، علامت مخصوص که بر روی گذرنامه ها یا شناسنامه ها گذاشته می شود و نشانی را بیشتر از رنگ مو یا چشم یا اثرهای بریدگی یا زخم در چهره معین می کنند. (از لغات فرهنگستان). صفت بارز و علامت مشخص هیأت و قیافۀ هرکس، قرینه. امارت. (لغات فرهنگستان). اَماره. (یادداشت مؤلف). - نشانی ها، قرائن و امارات. (لغات فرهنگستان). ، نشانه. نشان. دلیل. حجت. علامت. آیت: افسر به دست خویش پدر بر سرت نهد و این را نشانی آنکه تو زیبای افسری. فرخی. پس آنکه مردنی است می میراند و آن دیگر را می گذارد تا وقت موعود دررسد و در این علامتها ونشانی هاست از برای جمعی که اهل فکر و اندیشه اند. (تاریخ بیهقی ص 307). این نشانی ها ترا بر وعده ایزد گواست چرخ گردان این نشانیها برای ما کند. ناصرخسرو. ، وصف و رسم و حد و عنوان کسی یا چیزی. صفت. وصف. نعت. نشان. نشانه. علامت. (یادداشت مؤلف) : هرچ آورد به دست همه بهرۀ تو است و این اندر او نشانی کلب معلم است. سوزنی. هرگز نشان ز چشمۀ کوثر شنیده ای کو را نشانی از دهن بی نشان تست. سعدی. ، نشان. سراغ. آدرس. (یادداشت مؤلف)، ردّ. اثر. علامت. نشان و علامتی که بر وجود چیزی یا کسی دلالت کند: تن خسته و کشته چندی کشید ز بهرام جائی نشانی ندید. فردوسی. نشانی ز پیروز خسرو بجست بیاورد بیگانه مردی درست. فردوسی. گر نیست یخین چون که چو خورشید برآید هرچند که جویند نیابند نشانیش. ناصرخسرو. - نشانی به آنکه، نشانی بر آنکه، به علامت و قرینۀ آن که: آخر گیتی است نشانی بر آنک دفتر دلها ز وفا پاک شد. خاقانی. - نشانی به آن نشان یا نشانی به آن نشانی، به آن علامت و قرینه و دلیل و امارت: پیغام دادمش که نشانی بدان نشان کز گاز برکنارۀ لعلت نشان ماست. خاقانی
