معنی متأمل - جستجوی لغت در جدول جو

متأمل

لغت نامه دهخدا

پیشنهاد واژه بر اساس جستجوی شما

تصویری از متامل — تصویر متامل

کسی که در امری فکر و اندیشه می کند

فرهنگ فارسی عمید

(مُ تَ ءَرْ رِ)

متصدی و متعرض، لازم گیرندۀ زمین را. (آنندراج). لازم گیرنده. (ناظم الاطباء)، گیاه آنقدر بالیده که بریدنش ممکن شود. (آنندراج). گیاه بریده شده و درو شده، هر آنچه واقعشود، (هر آنچه) دوچار گردد و روبرو شود و مقابله کند. (ناظم الاطباء)، درنگ کننده. (آنندراج). درنگی کننده بر زمین، توقف شده و درنگی کرده، حادثه و عارضه، (هر آنچه) صادر شود و اتفاق افتدو عارض شود. (ناظم الاطباء). و رجوع به تأرض شود

متصدی و متعرض، لازم گیرندۀ زمین را. (آنندراج). لازم گیرنده. (ناظم الاطباء)، گیاه آنقدر بالیده که بریدنش ممکن شود. (آنندراج). گیاه بریده شده و درو شده، هر آنچه واقعشود، (هر آنچه) دوچار گردد و روبرو شود و مقابله کند. (ناظم الاطباء)، درنگ کننده. (آنندراج). درنگی کننده بر زمین، توقف شده و درنگی کرده، حادثه و عارضه، (هر آنچه) صادر شود و اتفاق افتدو عارض شود. (ناظم الاطباء). و رجوع به تأرض شود

لغت نامه دهخدا

(مُ تَ ءَزْ زِ)

درنگی کرده وبازایستاده از کاری و پس مانده. (از منتهی الارب). در آنندراج این معانی ذیل ’متآزح’ آمده است و ظاهراً ناظم الاطباء و فرهنگ جانسون این کلمه را به تصحیف ’متأزخ’ آورده و چنین معنی کرده اند: آن که درنگی می کندو واپس می کشد و عقب می ماند. و رجوع به متآزح شود

درنگی کرده وبازایستاده از کاری و پس مانده. (از منتهی الارب). در آنندراج این معانی ذیل ’متآزح’ آمده است و ظاهراً ناظم الاطباء و فرهنگ جانسون این کلمه را به تصحیف ’متأزخ’ آورده و چنین معنی کرده اند: آن که درنگی می کندو واپس می کشد و عقب می ماند. و رجوع به متآزح شود

لغت نامه دهخدا

(سَ هََ جَ)

متاءمه. توأم پیدا شدن. یقال تاءم اخاه . (منتهی الارب). توأم زائیده شدن با برادر خود. (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد) ، دوگانه تار و پود بافتن جامه را. (منتهی الارب) (آنندراج) (ازناظم الاطباء) (از اقرب الموارد) ، روشی آوردن اسب بعد روشی. (از منتهی الارب) (از اقرب الموارد). تاختن آوردن اسب پس تاختن. (از تاج العروس)

متاءَمه. توأم پیدا شدن. یقال تاءَم َ اخاه ُ. (منتهی الارب). توأم زائیده شدن با برادر خود. (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد) ، دوگانه تار و پود بافتن جامه را. (منتهی الارب) (آنندراج) (ازناظم الاطباء) (از اقرب الموارد) ، روشی آوردن اسب بعد روشی. (از منتهی الارب) (از اقرب الموارد). تاختن آوردن اسب پس تاختن. (از تاج العروس)

لغت نامه دهخدا

(سِ)

متصل شدن حدود زمین با یکدیگر. (منتهی الارب) (آنندراج). ارضنا تتاخم ارضکم متاخمه، حد زمین ما متصل است به زمین شما. (از ناظم الاطباء). بلاد عمان تتاخم بلاد الشجر و بلادنا متاخمه لبلادهم. (اقرب الموارد). و رجوع به متاخم شود

لغت نامه دهخدا

(سُ)

به تهامه درآمده و فروکش شدن در آن. (آنندراج). تاهم متاهمه، بمعنی اتهم و اتهاماً است. (منتهی الارب). تاهم متاهمه، به تهامه در آمد و فروکش شد در آن. (ناظم الاطباء) ، تاهم البلد، ناگوار شمرد آن شهر را. (از ناظم الاطباء)

لغت نامه دهخدا

(مُتَ ءَبْ بِ)

متعجب. (آنندراج) (ناظم الاطباء) ، فرحناک. (آنندراج). و رجوع به تأبب شود، دارای آواز خشن. (ناظم الاطباء)

لغت نامه دهخدا

(مُ تَ ءَبْ بِ)

وحشت و نفرت نماینده. (آنندراج). هراسان و گریزان و آن که از مؤانست احتراز می کند و از مردم گریزان است. (ناظم الاطباء) ، خانه خالی از مردم که بدان وحوش الفت گیرند. (آنندراج). منزلی که خالی از مردم شده و وحوش بدان الفت گرفته باشند، دان دان شدن ازتابش آفتاب. (ناظم الاطباء). و رجوع به تأبد شود

وحشت و نفرت نماینده. (آنندراج). هراسان و گریزان و آن که از مؤانست احتراز می کند و از مردم گریزان است. (ناظم الاطباء) ، خانه خالی از مردم که بدان وحوش الفت گیرند. (آنندراج). منزلی که خالی از مردم شده و وحوش بدان الفت گرفته باشند، دان دان شدن ازتابش آفتاب. (ناظم الاطباء). و رجوع به تأبد شود

لغت نامه دهخدا

(مُ تَ ءَبْ بِ)

دیرگون و نرم. (آنندراج). و رجوع به تأبس شود

لغت نامه دهخدا

(مُ تَ ءَبْ بَ)

بسته شده به رسن اباض. (منتهی الارب). و رجوع به تأبض و مادۀ قبل شود

لغت نامه دهخدا

(اِطْ طِ)

بیوسیدن. (تاج المصادر بیهقی) (منتهی الارب). امید داشتن. (از اقرب الموارد) (منتهی الارب) (زوزنی) (آنندراج) (فرهنگ نظام) ، بیوس افکندن کسی را. (تاج المصادر بیهقی). به امید افکندن کسی را. (زوزنی). امید دادن. (زوزنی) (فرهنگ نظام) : روزبه روز بر سبیل وعد و وعید و تأمیل و تهدید... (جهانگشای جوینی)

بیوسیدن. (تاج المصادر بیهقی) (منتهی الارب). امید داشتن. (از اقرب الموارد) (منتهی الارب) (زوزنی) (آنندراج) (فرهنگ نظام) ، بیوس افکندن کسی را. (تاج المصادر بیهقی). به امید افکندن کسی را. (زوزنی). امید دادن. (زوزنی) (فرهنگ نظام) : روزبه روز بر سبیل وعد و وعید و تأمیل و تهدید... (جهانگشای جوینی)

لغت نامه دهخدا

(مُ ءَ)

ثوب متأم، جامۀ دوگانه تارو پود بافته. (منتهی الارب). و رجوع به متآم شود

لغت نامه دهخدا

(مُ ءِ)

زنی که دو زاید. (آنندراج). زنی که دوگانه زاید. (ناظم الاطباء). و رجوع به متئم و متآم شود

لغت نامه دهخدا

(مَءْ مَ)

جای امید. (آنندراج). محل امید و امیدگاه. (ناظم الاطباء) ، امید یا آنچه بتوان بدان امید بست. (از محیط المحیط)

لغت نامه دهخدا

(اِرِ)

نیک نگریستن. (تاج المصادر بیهقی) (زوزنی) (دهار) (فرهنگ نظام). نیک نگریستن در چیزی. (آنندراج). نگاه کردن. (ناظم الاطباء). اندیشیدن تا عاقبت کاری معلوم شود. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). اندیشه کردن. (آنندراج) (فرهنگ نظام). تفکر. (از تاج العروس درفکر) : پیش بردم و بستد دوبار بتأمل بخواند و گفت اگر مخالفان... (تاریخ بیهقی چ فیاض ص 664). و او را خود تصنیفات و وصایا است که تأمل آن سخت مفید باشد. (فارسنامۀ ابن البلخی چ اروپا ص 96). و هرکه از فیض آسمانی و عقل غریزی بهره مند شد... و در تجارب متقدمان تأمل عاقلانه واجب دید، آرزوهای دنیا بیابد و در آخرت نیکبخت گردد. (کلیله و دمنه). پادشاه را در همه معانی... تأمل و تثبت واجب است. (کلیله و دمنه). بعد از تأمل این معنی مصلحت آن دیدم که درنشیمن عزلت نشینم و دامن صحبت فراچینم. (گلستان).
هرچه کوته نظرانند بر ایشان پیمای
که حریفان ز مل و من ز تأمل مستم.
سعدی.
رند عالم سوز را با مصلحت بینی چه کار
کار ملک است آنکه تدبیر و تأمل بایدش.
حافظ.
هیچ کاری بی تأمل صائبا گر خوب نیست
بی تأمل آستین افشاندن از دنیا خوشست.
صائب.
، درنگ کردن در کار. (منتهی الارب). عقب انداختن و توقف کردن. (فرهنگ نظام) ، بایستادن در مجامعت. (تاج المصادر بیهقی)

نیک نگریستن. (تاج المصادر بیهقی) (زوزنی) (دهار) (فرهنگ نظام). نیک نگریستن در چیزی. (آنندراج). نگاه کردن. (ناظم الاطباء). اندیشیدن تا عاقبت کاری معلوم شود. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). اندیشه کردن. (آنندراج) (فرهنگ نظام). تفکر. (از تاج العروس درفکر) : پیش بردم و بستد دوبار بتأمل بخواند و گفت اگر مخالفان... (تاریخ بیهقی چ فیاض ص 664). و او را خود تصنیفات و وصایا است که تأمل آن سخت مفید باشد. (فارسنامۀ ابن البلخی چ اروپا ص 96). و هرکه از فیض آسمانی و عقل غریزی بهره مند شد... و در تجارب متقدمان تأمل عاقلانه واجب دید، آرزوهای دنیا بیابد و در آخرت نیکبخت گردد. (کلیله و دمنه). پادشاه را در همه معانی... تأمل و تثبت واجب است. (کلیله و دمنه). بعد از تأمل این معنی مصلحت آن دیدم که درنشیمن عزلت نشینم و دامن صحبت فراچینم. (گلستان).
هرچه کوته نظرانند بر ایشان پیمای
که حریفان ز مل و من ز تأمل مستم.
سعدی.
رند عالم سوز را با مصلحت بینی چه کار
کار ملک است آنکه تدبیر و تأمل بایدش.
حافظ.
هیچ کاری بی تأمل صائبا گر خوب نیست
بی تأمل آستین افشاندن از دنیا خوشست.
صائب.
، درنگ کردن در کار. (منتهی الارب). عقب انداختن و توقف کردن. (فرهنگ نظام) ، بایستادن در مجامعت. (تاج المصادر بیهقی)

لغت نامه دهخدا

(مُ تَ ءَذْ ذی)

ایذا یابنده و آزرده شونده. (آنندراج). ایذا یابنده و آزرده شونده. (غیاث). رنج کشیده و آزرده کرده. اذیت کشیده و رنج کشیده و جفا دیده و آزرده شده و رنجیده. آزرده کرده. (ناظم الاطباء). و رجوع به تأذی شود

لغت نامه دهخدا

(مُ تَ ءَهَْ هَِ)

صاحب اهل بیت و خداوند خانه و صاحب زن و فرزند. (آنندراج) (غیاث). صاحب اهل و عیال و خداوند خانه و زن و فرزند. (ناظم الاطباء). اهل دار. زن گرفته. زن دار. زن کرده. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا). کسی که دارای اهل بیت و عیال است. آن که زن و فرزند دارد:
متأهل دو پای خود دربست
سر خود را بدست خود بشکست.
(حدیقه، از فرهنگ فارسی معین)

صاحب اهل بیت و خداوند خانه و صاحب زن و فرزند. (آنندراج) (غیاث). صاحب اهل و عیال و خداوند خانه و زن و فرزند. (ناظم الاطباء). اهل دار. زن گرفته. زن دار. زن کرده. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا). کسی که دارای اهل بیت و عیال است. آن که زن و فرزند دارد:
متأهل دو پای خود دربست
سر خود را بدست خود بشکست.
(حدیقه، از فرهنگ فارسی معین)

لغت نامه دهخدا

(مُ تَ ءَلْ لِ)

دردناک و دردمند. (آنندراج). دردمند و دردناک. (غیاث). دردیافته. (ناظم الاطباء). مأخوذ از تازی، غمناک و دردمند و آزرده و رنج کشیده و متأذی و اندوهگین و رنجیده و ناخشنود. (ناظم الاطباء). و رجوع به تألم شود.
- متألم شدن،اندوهگین شدن: پادشاه از استماع این مقدمات متوجع و متألم شد. (سندبادنامه 225). گوسفند مرزن را سروئی زد، زن از آن متألم شد. (سندبادنامه ص 82)

دردناک و دردمند. (آنندراج). دردمند و دردناک. (غیاث). دردیافته. (ناظم الاطباء). مأخوذ از تازی، غمناک و دردمند و آزرده و رنج کشیده و متأذی و اندوهگین و رنجیده و ناخشنود. (ناظم الاطباء). و رجوع به تألم شود.
- متألم شدن،اندوهگین شدن: پادشاه از استماع این مقدمات متوجع و متألم شد. (سندبادنامه 225). گوسفند مرزن را سروئی زد، زن از آن متألم شد. (سندبادنامه ص 82)

لغت نامه دهخدا

(مُ تَ ءَوْوِ)

بیان کننده چیزی که کلام بدان بازمی گردد. (آنندراج). تأویل کننده و مفسر. (ناظم الاطباء)

لغت نامه دهخدا

(مُ تَ ءَمْ می)

کنیزک گیرنده. (آنندراج). خریدار کنیز. (ناظم الاطباء). و رجوع به تأمی شود

لغت نامه دهخدا

(مُ تَ ءَمْ مِ)

کسی که بر وی اعتماد می کنند و وی را امین می گیرند. (ناظم الاطباء)

لغت نامه دهخدا

(مُ تَ ءَمْ مِ)

آزماینده. (ناظم الاطباء) ، کسی که ارادۀ ساختن چیزی می کند. (ناظم الاطباء) ، مادر گیرنده و مادر خواننده. (آنندراج). آن که مادر می گیرد کسی را و یا بجای مادر می خواند. (ناظم الاطباء). و رجوع به تأمم شود، آن که بخاک تیمم می کند. (ناظم الاطباء). تیمم کننده. و رجوع به تیمم شود

آزماینده. (ناظم الاطباء) ، کسی که ارادۀ ساختن چیزی می کند. (ناظم الاطباء) ، مادر گیرنده و مادر خواننده. (آنندراج). آن که مادر می گیرد کسی را و یا بجای مادر می خواند. (ناظم الاطباء). و رجوع به تأمم شود، آن که بخاک تیمم می کند. (ناظم الاطباء). تیمم کننده. و رجوع به تیمم شود

لغت نامه دهخدا

(مُ تَ ءَمْ مِ)

مرد سست رای. (آنندراج). سست و ضعیف و نااستوار. (ناظم الاطباء) ، فرمان بردار هر کس. (آنندراج). و رجوع به تأمع شود

لغت نامه دهخدا

(مُ تَ ءَمْ مِ)

تسلط و غلبه یابنده. (آنندراج). کسی که با کمال قوت و قدرت حکمرانی می کند. (ناظم الاطباء) ، سرافراز شدۀ از حکومت وفرمانروائی. (ناظم الاطباء). و رجوع به تأمر شود

لغت نامه دهخدا

(مُ تَ ءَکْ کِ)

خورنده. (آنندراج) (ناظم الاطباء) ، خورده و خورده شده. (ناظم الاطباء) ، شمشیر درخشنده. (آنندراج). شمشیر درخشان و تابان. (ناظم الاطباء). و رجوع به تأکل شود

لغت نامه دهخدا

(مُ تَ ءَبْ بِ)

گیرنده و برگزینندۀ شتران. (آنندراج). خرنده و مشتری شتران. (ناظم الاطباء) ، شتران بی نیاز از آب به سبب خوردن گیاه تر. (آنندراج). شتران چرندۀ گیاه تر و تازه. (ناظم الاطباء) ، آن که باز ایستد از جماع زن خود. (آنندراج). آن که اجتناب از مجامعت می کند بواسطۀ عزاداری و ماتمزدگی، آن که بحالت تجرد زندگی کند، پارسا، ماتم زده و زاری کننده مانند آدم در مرگ هابیل. (ناظم الاطباء). و رجوع به تأبل شود

گیرنده و برگزینندۀ شتران. (آنندراج). خرنده و مشتری شتران. (ناظم الاطباء) ، شتران بی نیاز از آب به سبب خوردن گیاه تر. (آنندراج). شتران چرندۀ گیاه تر و تازه. (ناظم الاطباء) ، آن که باز ایستد از جماع زن خود. (آنندراج). آن که اجتناب از مجامعت می کند بواسطۀ عزاداری و ماتمزدگی، آن که بحالت تجرد زندگی کند، پارسا، ماتم زده و زاری کننده مانند آدم در مرگ هابیل. (ناظم الاطباء). و رجوع به تأبل شود

لغت نامه دهخدا

(مُ تَ ءَسْ سِ)

آن که مانند پدر خود گردد. (آنندراج). کسی که شباهت داردبه پدر خود. (ناظم الاطباء). و رجوع به تأسل شود

لغت نامه دهخدا

(مُ تَ ءَزْ زِ)

غمگین و تنگدل. (آنندراج). ستم دیدۀ اندوهناک. (ناظم الاطباء). و رجوع به تأزل شود

لغت نامه دهخدا

(مُ تَ ءَجْ جِ)

آب گردآمده در قرارگاه خود. (آنندراج) (از منتهی الارب) (ناظم الاطباء) ، گله و رمۀ پس مانده و درنگ کرده، گروه فراهم آمده. (ناظم الاطباء) (از منتهی الارب) ، مهلت خواهنده. (ناظم الاطباء) (از منتهی الارب) (از اقرب الموارد). و رجوع به تأجل شود

آب گردآمده در قرارگاه خود. (آنندراج) (از منتهی الارب) (ناظم الاطباء) ، گله و رمۀ پس مانده و درنگ کرده، گروه فراهم آمده. (ناظم الاطباء) (از منتهی الارب) ، مهلت خواهنده. (ناظم الاطباء) (از منتهی الارب) (از اقرب الموارد). و رجوع به تأجل شود

لغت نامه دهخدا

(مُ تَ ءَجْ جَ)

جمعشده در یک جا. (ناظم الاطباء) (از فرهنگ جانسون)

لغت نامه دهخدا

(مُ تَ ءَثْ ثِ)

گردآورندۀ مال. (آنندراج). گردآورندۀ مال و دولت. (ناظم الاطباء) ، کننده چاه. (آنندراج). چاه کن. (ناظم الاطباء) ، فراهم آورنده. (آنندراج) ، پسند کننده و گیرندۀ بهترین چیزی را، آن که خود را بزرگ و اصیل پندارد. (ناظم الاطباء). و رجوع به تأثل شود

گردآورندۀ مال. (آنندراج). گردآورندۀ مال و دولت. (ناظم الاطباء) ، کننده چاه. (آنندراج). چاه کن. (ناظم الاطباء) ، فراهم آورنده. (آنندراج) ، پسند کننده و گیرندۀ بهترین چیزی را، آن که خود را بزرگ و اصیل پندارد. (ناظم الاطباء). و رجوع به تأثل شود

لغت نامه دهخدا

متالمه در فارسی مونث متالم: دردمند درد کشیده مونث متالم جمع متالمات

فرهنگ لغت هوشیار

متامله در فارسی مونث متامل: درنگ کننده، فرجام اندیش مونث متامل جمع متاملات

فرهنگ لغت هوشیار

درنگ کننده، فرجامنگر فرجام اندیش آنکه در امری تامل کند کسی که در کاری اندیشه کند جمع متاملین

فرهنگ لغت هوشیار