- عمان (عُ)
مزون. نام شهری است عربی بر ساحل بحر یمن و هند. و آن در اقلیم اول واقع بوده، طول آن سی وچهار درجه و سی دقیقه، و عرضش نوزده درجه و چهل وپنج دقیقه است. این شهر در مشرق هجرقرار دارد و مشتمل بر بلاد بسیاری است. نخل و زراعت آن بسیار است و گرمای شدید آن زبانزد مردم میباشد. بیشتر مردمان این ناحیه در روزگار ما (اوایل قرن هفتم هجری) خوارج اباضیه هستند و مذهب خویش را کتمان نکنند، چنانکه اهل بحرین که در نزدیکی آنها واقع است، همگی روافض سبائیه بوده و نیز مذهب خویش را پنهان ندارند. اما درباره وجه تسمیۀ آن ’زجاجی’ گوید که این شهر منسوب به ’عمان بن ابراهیم خلیل’ است. و ’ابن الکلبی’ آن را منسوب به ’عمان بن سبأبن یفثان بن ابراهیم خلیل الرحمان’ دانسته است. و ابن ابی الشیبه در کتاب خود، ’عمان’ را که در حدیث حوض آمده است، ظاهراً همین شهر دانسته است. (از معجم البلدان یاقوت). عمان شهری است عظیم (به عربستان) بر کران دریا و اندر وی بازرگان بسیارند و بارکدۀ همه جهان است و هیچ شهری نیست اندر جهان که اندروی بازرگانان توانگرتر از آنجا بود. و همه جهازهای مشرق و مغرب و جنوب و شمال بدین شهر افتد و از اینجا به جایها ببرند. (حدود العالم چ دانشگاه ص 169). ورجوع به لسان العرب و تاج العروس و اقرب الموارد و متن اللغه شود. وضع فعلی این ناحیه که در جنوب شرقی جزیرهالعرب واقع است، چنین میباشد: از شمال محدود است به خلیج بصره، از مغرب به خلیج عمان، از جنوب به بحرعرب و از مشرق به عربستان سعودی. مجموع مساحت آن 88هزار میل مربع است. جمعیت آن در سال 1333 ه.ش. در حدود یک میلیون تن بوده است. قسمت ساحلی آن دشت، و قسمت داخلی آن تپه ماهور است. تقسیمات سیاسی آن بدین قرار است: 1- هفت شیخ نشین واقع در سواحل شمالی، به نامهای: شارقه (شارجه) ، کلبا، رأس الخیمه، ام القوین، عجمان، دبی، ابی ظبی و فجیره. این شیخ نشینها تحت الحمایۀ دولت بریتانیا میباشند و مجموع مساحت آنها شش هزارمیل مربع میباشد و دارای هشتادهزار سکنه است. اهالی آن به استخراج مروارید، شکار ماهی و کشتی سازی اشتغال دارند. 2- سلطنت نشین مسقط، شامل باقی ساحل می باشد. محصول آن خرما و انار است و از صادرات آن ماهی است. و بیشتر تجارت این منطقه با کشور هندوستان میباشد.این قسمت که بیش از دیگر نواحی به ’عمان’ مشهور است مابین خلیج عمان و شیخ نشینهای تحت الحمایه و ربع خالی و حضرموت و دریای عمان قرار دارد. مساحت آن در حدود 212هزار کیلومتر مربع، و جمعیت آن 550هزار تن است.پایتخت آن مسقط میباشد و شهرهای مهم آن عبارتند از:مرباط، صور و صحار. 3- امام نشین عمان، کشوری است مستقل داخل منطقۀ عمان و از مغرب با کشور عربستان سعودی هم مرز میباشد. و دولت بریتانیا هنوز نتوانسته است در این منطقه نفوذ یابد. پایتخت آن شهر نزوی است و اهالی آن در تربیت شتر مهارت دارند. (از الموسوعه العربیه و المنجد). و رجوع به مزون شود:
گر خصمش امیر مصر گردد
کو را عدن و عمان ببینم.
خاقانی.
گاو عنبرفکن از طوس به دست آرم لیک
بحر اخضر نه به عمان، به خراسان یابم.
خاقانی.
ز گنجه فتح خوزستان که کرده ست
ز عمان تا به اصفاهان که خورده ست ؟
نظامی.
دیبای روم و شرب مصر و جواهر بحرین و آبنوس عمان و عاج هندوستان... (ترجمه محاسن اصفهان آوی ص 53).
- امثال:
در و یا گهر به عمان بردن، کنایه از کار بیهوده انجام دادن است، نظیر: زیره به کرمان بردن:
نظم گهر گیر تو گفته خود سربسر
کس گهر از بهر سود باز به عمان برد!
جمال الدین اصفهانی (دیوان چ وحید دستگردی ص 86)
گر خصمش امیر مصر گردد
کو را عدن و عمان ببینم.
خاقانی.
گاو عنبرفکن از طوس به دست آرم لیک
بحر اخضر نه به عمان، به خراسان یابم.
خاقانی.
ز گنجه فتح خوزستان که کرده ست
ز عمان تا به اصفاهان که خورده ست ؟
نظامی.
دیبای روم و شرب مصر و جواهر بحرین و آبنوس عمان و عاج هندوستان... (ترجمه محاسن اصفهان آوی ص 53).
- امثال:
در و یا گهر به عمان بردن، کنایه از کار بیهوده انجام دادن است، نظیر: زیره به کرمان بردن:
نظم گهر گیر تو گفته خود سربسر
کس گهر از بهر سود باز به عمان برد!
جمال الدین اصفهانی (دیوان چ وحید دستگردی ص 86)
