معنی عثمانیان در لغت نامه دهخدا

یا آل عثمان یا سلاطین عثمانی. پادشاهانی هستند که از 699 تا 1342هجری قمری دولتی بزرگ تأسیس کردند. این سلسله بنام جد آنان عثمان بن ارطغرل منسوبند. عثمان به سال 656 هجری قمری در سکوت متولد شد و در آنجا به تأسیس سلسلۀ عثمانی موفق گشت. عثمان سرحد ممالک روم شرقی را به سمت مغرب عقب برد و پسرش ارخان شهرهای بروسه و نقیه را گرفت و ممالک امرای کراسی را که با خاک او مجاور بودند متصرف شد و لشکریان مشهور به چری را که مدت چندین قرن وسیلۀ عمده فتوحات سلاطین آل عثمان بودند تشکیل داد. در سال 759 هجری قمری ترکان عثمانی از بوغاز داردانل گذشتند و از طرف خود ساخلوی در محل گالی پولی گذاشته به تسخیر ممالک اروپای شرقی روم شروع کردند. شهرهای ادرنه و فیلی پوپولیس چند سال بعد تسخیر شد و بر اثر فتوحات ماریتزا (1364 میلادی) و قوسوه (1389 میلادی) و نیکوپولیس و غلبۀ ترکان بر سواران جنگی تمام اروپا سراسر شبه جزیره بالکان به استثنای حوالی قسطنطنیه بواسطۀ هجوم ناگهانی امیر تیمور به آسیای صغیر و شکست سخت بایزیدخان اول در سال 804 هجری قمری / 1402 میلادی در آنقره مدتی به تعویق افتاد. و دولتی که از شط دانوب تا نهر العاصی در شام امتداد پیدا کرده بود بر اثر یک ضربت تا مدتی دچار ضعف و ناتوانی گردید. اگر چه سلطنت سلطان محمد اول تا حدی شکست گذشته را جبران کرد ولی چندان مورد توجه نیست تا آنکه سلطان مرادخان ثانی پس از تحکیم مواقع خود و برقراری صلح موفق گردید که ممالک عثمانی را از حملات هونیادی ملقب به امیرسیف ولایت افلاق خلاص بخشد و بوسیلۀ فتح قطعی که در محل وارنا (1444 میلادی) نصیب او شد از صلیبیون عیسوی که به نقض عهدنامه اقدام کرده بودند انتقام خود را بکشید. این فتح ممالک عثمانی را از طرف شمال آسوده ساخت و از این تاریخ تا دو قرن دیگر دورۀ فتوحات درخشان سلاطین آل عثمانی است. قسطنطنیه را سلطان محمدخان ثانی در سال 857 هَ. ق. / 1453 میلادی مسخر کرد و آخرین باقیماندۀ دولت روم شرقی به این ترتیب از میان رفت. شبه جزیره قرم در سال 1475 میلادی تسخیر شد و جزایر دریای اژه نیز ضمیمۀ خاک عثمانی گردید و بیرق این سلاطین درایتالیا بر فراز قصر اترانتو افراشته گردید. سلطان سلیم خان اول در هشت سال پادشاهی خود ایران را مغلوب کرد و کردستان و دیار بکر را به ممالک عثمانی ملحق ساخت شام و مصر و عربستان را در سال 923 هجری قمری / 1517 میلادی به تصرف درآوردند و بعد بر حرمین استیلا یافت وخلیفۀ عباسی مصر را مطیع خود ساخت و حق خلافت را به خود اختصاص داد و از این تاریخ سلاطین عثمانی لقب امیرالمؤمنین اختیار نمودند. سلطان سلیمان خان کبیر نیز عملیات درخشانی انجام داد و در سال 928 هجری قمری / 1522 میلادی امرای جزیره ردس را براند و در طرف شمال شهرهای بلگراد را بگرفت و 932 در سال هجری قمری / 1526 م. مجارها را در دشت موهاکن شکست سخت داد و پادشاه ایشان لوئی ثانی را با بیست هزار سپاهیان او دستگیر کرد. مجارستان مدت یک قرن و نیم از ایالات عثمانی شد. این پادشاه در سال 935 هجری قمری شهر وینه را محاصره کردو با گرفتن خراجی دست برداشت و بالجمله ممالک عثمانی در عهد سلطان سلیمان خان از بوداپست و ساحل دانوب تا شلالۀ آسوان در مصر و از ساحل فرات تا باب جبل طارق وسعت داشت. بعد از سلطان سلیمان خان ایام نکبت عثمانیان شروع شد و اولین واقعۀ آن شکست بحری لپانتو است در سال 979 هجری قمری به دست دن ژوان امیر اطریش. سلطان مرادخان چهارم در سال 1048 هجری قمری بغداد را به خاک عثمانی ضمیمه کرد و ترکان جزیره کرت و بعضی جزایر دیگر را نیز در سال 1645 میلادی از دست ونیزیها گرفتند لکن در اروپا شکستهائی بدانها وارد آمد و در سال 1098 هجری قمری سراسر مجارستان از تصرف ایشان خارج شد و در نتیجۀ معاهدات 1111 هجری قمری ولایات مجارستان بکلی از زیر سلطۀ عثمانیان خارج گردید. سرحدات عثمانی از این تاریخ تا تجزیه ای که در سال 1295 هجری قمری اتفاق افتاد تغییرات فاحشی نکرد. دورۀ تعرض روسیه به عثمانی از سال 1150 هجری قمری شروع میشود و در این تاریخ اوکزاکف و آزف از تصرف عثمانیان خارج گردید و در سال 1301 هجری قمری شبه جزیره قرم محصور شد. داخلۀ عثمانی نیز هرج و مرج شده بود و به سال 1301 هجری قمری مصر تحت لوای محمدعلی پاشا مستقل و از تصرف عثمانی خارج گردید و بترتیب الجزائر در 1070 هجری قمری و تونس در1117 هجری قمری نیمه استقلالی به دست آوردند و از تصرف عثمانیان خارج گردید. بزرگترین ضربتی که به عثمانی وارد آمد در قطعۀ اروپاست که بوسیلۀ آن یونان در تاریخ 1244 هجری قمری / 1838 میلادی از آن جدا شد و ولایت رانوبی بنام رومانی در سال 1283 هجری قمری / 1866 میلادی و صربستان در 1284 هجری قمری بر عثمانیان شوریدند و در نتیجه رومانی و صربستان هر یک دولتی علی حده شدند. عثمانیۀ حالیه در اروپا محدود است به باریکۀ خشکی در جنوب جبال بالکان شامل ولایات قدیم تراس و مقدونیه و اپیروس و ایلی ریا. سلاطین عثمانی بترتیب عبارتند از:، 1- سلطان عثمان خان غازی سال 699 هجری قمری، 2- سلطان غازی ارخان 726، 3- غازی سلطان مرادخان 761، 4- غازی سلطان بایزید 791- 804، - فترت 804- 816، 5- سلطان محمد خان 816، 6- سلطان غازی مرادخان ثانی 824، 7- سلطان محمدخان ثانی 855، 8- سلطان بایزدخان ثانی 886، 9- سلطان سلیم خان 918، 10- سلطان سلیمان خان 926، 11- سلطان سلیم خان ثانی 974، 12- سلطان مرادخان ثالث 982، 13- سلطان محمدخان ثالث 1003، 14- سلطان احمدخان 1012، 15- سلطان مصطفی خان 1026، 16- سلطان عثمان خان ثانی 1027، 17 -سلطان مرادخان رابع 1032، 18- سلطان ابراهیم خان 1049، 19- سلطان محمدخان رابع 1058، 20- سلطان سلیمان خان ثانی 1099، 21- سلطان احمدخان ثانی 1102، 22- سلطان مصطفی خان ثانی 1106، 23- سلطان احمدخان ثالث 1115، 24- سلطان محمدخان 1143، 25- سلطان عثمان خان ثالث 1168، 26- سلطان مصطفی خان ثالث 1171، 27 -سلطان عبدالحمید خان 1187، 28- سلطان سلیم خان ثالث 1203، 29- سلطان مصطفی خان رابع 1222، 30- سلطان محمودخان ثانی 1223، 31- سلطان عبدالمجید خان 1255، 32- سلطان عبدالعزیزخان 1277، 33- سلطان مرادخان خامس 1293، 34- سلطان عبدالحمیدخان ثانی 1293، 35- سلطان محمد خامس 1327، 36- سلطان محمد سادس 1336، 37 -سلطان عبدالمجید ثانی 1341، 38- سلطان عبدالعزیز ثانی 1342، و رجوع به آل عثمان و معجم الانساب ج 2 ص 139-140 شود