فروهشته گردیدن موی. (منتهی الارب). استرسال موی و آن ضد جعد است. (از اقرب الموارد). فرخال شدن موی. (تاج المصادر بیهقی) ، گرفتار تب گردیدن (مجهولاً). (منتهی الارب). مبتلا شدن کس به سباط یعنی تب. (از اقرب الموارد)
فروهشته گردیدن موی. (منتهی الارب). استرسال موی و آن ضد جعد است. (از اقرب الموارد). فرخال شدن موی. (تاج المصادر بیهقی) ، گرفتار تب گردیدن (مجهولاً). (منتهی الارب). مبتلا شدن کس به سَباط یعنی تب. (از اقرب الموارد)
ابن الجوزی یوسف بن قیزاوغلی بن عبدالله ترکی حنبلی حنفی بغدادی ملقب به شمس الدین و مکنی به ابوالمظفر. عالمی مورخ و فقیهی واعظ بود و در زمرۀ محدثان و حافظان نیز بشمار میرفت، محدث و حافظ خوش گفتار و نیکومحضر بود. نخست از مذهب حنبلی پیروی می کرد و از جد مادری خود ابن الجوزی عبدالرحمن بن علی مراتب علمی را فراگرفت. از سال 600 هجری قمری در حدود هیجده سالگی بسیاحت و جهانگردی آغازید تا بدمشق رفت و در حوزۀ درس فقهی جمال الدین محمود حصیری حاضر گردید. مذهب حنفی را برگزید. او راست: 1- تذکرۀخواص الامه فی ذکر خصایص الائمه یا تذکره الخواص فی مناقب امیرالمؤمنین و اهل بیت طاهرین (ع) که در تهران چاپ شده است. 2- مرآت الزمان فی تاریخ الاعیان که درباره تاریخ مصر و دارای چهل مجلد است. وی در سال 644 هجری قمری / 1257 میلادی و یا در سال 654 هجری قمری در دمشق وفات یافته و در جبل قاسیون مدفون گردید. رجوع به ریحانه الادب ج 2 ص 159 و اعلام زرکلی ج 3 ص 1183 شود ابن حجر (828- 899 هجری قمری) ، ابن حجر یوسف بن شاهین کرکی ملقب به ابومحاسن جمال الدین سبط احمد بن حجر العسقلانی. مورخ، فقیه، استاد در ادب. او راست: رونق الالفاظ یا معجم الفاظ، جلد ثانی خطی از آن در دست است. (زرکلی ج 3 ص 1180)
ابن الجوزی یوسف بن قیزاوغلی بن عبدالله ترکی حنبلی حنفی بغدادی ملقب به شمس الدین و مکنی به ابوالمظفر. عالمی مورخ و فقیهی واعظ بود و در زمرۀ محدثان و حافظان نیز بشمار میرفت، محدث و حافظ خوش گفتار و نیکومحضر بود. نخست از مذهب حنبلی پیروی می کرد و از جد مادری خود ابن الجوزی عبدالرحمن بن علی مراتب علمی را فراگرفت. از سال 600 هجری قمری در حدود هیجده سالگی بسیاحت و جهانگردی آغازید تا بدمشق رفت و در حوزۀ درس فقهی جمال الدین محمود حصیری حاضر گردید. مذهب حنفی را برگزید. او راست: 1- تذکرۀخواص الامه فی ذکر خصایص الائمه یا تذکره الخواص فی مناقب امیرالمؤمنین و اهل بیت طاهرین (ع) که در تهران چاپ شده است. 2- مرآت الزمان فی تاریخ الاعیان که درباره تاریخ مصر و دارای چهل مجلد است. وی در سال 644 هجری قمری / 1257 میلادی و یا در سال 654 هجری قمری در دمشق وفات یافته و در جبل قاسیون مدفون گردید. رجوع به ریحانه الادب ج 2 ص 159 و اعلام زرکلی ج 3 ص 1183 شود ابن حجر (828- 899 هجری قمری) ، ابن حجر یوسف بن شاهین کرکی ملقب به ابومحاسن جمال الدین سبط احمد بن حجر العسقلانی. مورخ، فقیه، استاد در ادب. او راست: رونق الالفاظ یا معجم الفاظ، جلد ثانی خطی از آن در دست است. (زرکلی ج 3 ص 1180)
فرزندزاده خواه اولاد از پسر باشد خواه از دختر. (آنندراج) (غیاث). نواسه. (مهذب الاسماء) نبسه. نبیسه. پسر پسر. (زمخشری). نبیره. (دهار). فرزند فرزند. (ترجمان ترتیب عادل بن علی ص 56) ، گروه. (دهار). گروه از یهود. (منتهی الارب). ج، اسباط. فرزند یعقوب علیه السلام و سبط از بنی اسرائیل. (منتهی الارب). طایفه ای از فرزندان یعقوب علیه السلام. ج، اسباط. (آنندراج). یکی از دوازده فرزند یعقوب. (دهار). نسل هر یک از اولادیعقوب بدین اسم نامیده میشد حتی نسل افرائیم و منسی هم به سبطین مسمی گشتند و یا اسباط عشره محسوب گردیدند (سفر اعداد 26:55) و اراضی مملکت موعوده بقدر سهم هر یک در میان اسباط اثناعشر تقسیم یافت و سبط لاوی برای خدمات هیکل تخصیص یافتند و باقی اسباط میبایست متحمل مخارج ایشان شوند. و همواره اسباط اثناعشر تازمان رحلت سلیمان همدست و همداستان بودند، از آن پس اختلاف در میانۀ ایشان پیدا شد، دو سبط که بن یامین یهودا باشند با رحبعام طرح یگانگی و بساط یکرنگی فراچیدند و مملکت یهودا خوانده شدند و ده سبط دیگر به یربعام پیوستند و آنها را مملکت اسرائیل گفتند و باز هر سبطی را کمافی السابق رئیسی که بر ایشان امارت داشت میبود (سفر اعداد 1:16 و اول تواریخ ایام 27:22) ، لهذا هر سبطی فی نفسه مستقل و با سایر اسباط طریق مودت طراز داشت و غالباً هر سبطی علیحده می جنگید یا با سایر اسباط همدست گشته جنگ در می پیوست. (انجیل داود 1:3 و اول تواریخ ایام 4:42 و 43 و 5:10 و 17:22) و تأسیس مملکت ناشی از خصومتی بود که فیمابین یهودا وافرائیم یافث (دوم سموئیل 2:4- 9 و 19:41- 43) ، بدین واسطه قوم را پسند آمد که رحبعام را در شکیم بشهریاری مسح نمایند، پس چون اسباط عشره از یهودا کناره گرفتند بدین مضمون فریاد نمودند که ’ای اسرائیل به چادرهای خود بروید’. (قاموس کتاب مقدس) : آمد و در سبط افکند او گداز تا بدانی کامن در خوف است راز. (مثنوی)
فرزندزاده خواه اولاد از پسر باشد خواه از دختر. (آنندراج) (غیاث). نواسه. (مهذب الاسماء) نبسه. نبیسه. پسر پسر. (زمخشری). نبیره. (دهار). فرزند فرزند. (ترجمان ترتیب عادل بن علی ص 56) ، گروه. (دهار). گروه از یهود. (منتهی الارب). ج، اسباط. فرزند یعقوب علیه السلام و سبط از بنی اسرائیل. (منتهی الارب). طایفه ای از فرزندان یعقوب علیه السلام. ج، اسباط. (آنندراج). یکی از دوازده فرزند یعقوب. (دهار). نسل هر یک از اولادیعقوب بدین اسم نامیده میشد حتی نسل افرائیم و منسی هم به سبطین مسمی گشتند و یا اسباط عشره محسوب گردیدند (سفر اعداد 26:55) و اراضی مملکت موعوده بقدر سهم هر یک در میان اسباط اثناعشر تقسیم یافت و سبط لاوی برای خدمات هیکل تخصیص یافتند و باقی اسباط میبایست متحمل مخارج ایشان شوند. و همواره اسباط اثناعشر تازمان رحلت سلیمان همدست و همداستان بودند، از آن پس اختلاف در میانۀ ایشان پیدا شد، دو سبط که بن یامین یهودا باشند با رحبعام طرح یگانگی و بساط یکرنگی فراچیدند و مملکت یهودا خوانده شدند و ده سبط دیگر به یربعام پیوستند و آنها را مملکت اسرائیل گفتند و باز هر سبطی را کمافی السابق رئیسی که بر ایشان امارت داشت میبود (سفر اعداد 1:16 و اول تواریخ ایام 27:22) ، لهذا هر سبطی فی نفسه مستقل و با سایر اسباط طریق مودت طراز داشت و غالباً هر سبطی علیحده می جنگید یا با سایر اسباط همدست گشته جنگ در می پیوست. (انجیل داود 1:3 و اول تواریخ ایام 4:42 و 43 و 5:10 و 17:22) و تأسیس مملکت ناشی از خصومتی بود که فیمابین یهودا وافرائیم یافث (دوم سموئیل 2:4- 9 و 19:41- 43) ، بدین واسطه قوم را پسند آمد که رحبعام را در شکیم بشهریاری مسح نمایند، پس چون اسباط عشره از یهودا کناره گرفتند بدین مضمون فریاد نمودند که ’ای اسرائیل به چادرهای خود بروید’. (قاموس کتاب مقدس) : آمد و در سبط افکند او گداز تا بدانی کَامن در خوف است راز. (مثنوی)
شیخ علی بن محمد بن حسن صاحب معالم ابن شهید ثانی جبل عاملی اصفهانی. از اکابر علمای وقت خود بود و در علم و فضل تبحر و تحقیق و شهرت داشت. و از معاصران ملا محسن فیض و محقق سبزواری بود. در اوان جوانی از بلاد خود جبل عامل به اصفهان آمد و در آنجا اقامت گزید. او راست: 1- الاحادیث النافعه. 2- جواب اعتراضات سلطان العلماء که بر شرح لمعه کرده است. 3- حاشیۀ الفیۀ شهید اول. 4 -حاشیۀ روضه (شرح لمعه). 5- حاشیۀ صحیفۀ سجادیه. 6- حاشیۀ فواید مدینه. 7- حاشیۀ مختصر نافع. 8 -حاشیۀ معالم جد خود. 9- حاشیۀ من لایحضره الفقیه. 10- الدر المنثور من المأثور و غیرالمأثور در حل عبارات مغلق و مسائل مشکل و اخبار مجمل. 11- الدر المنظوم من کلام المعصوم در شرح کافی تا باب علم و عقل. 12- الرد علی من یبیح الغنا. 13- رساله ای در حرمت غنا. 14- السهام المارقه من اعتراض الزنادقه. 15- شرح اصول کافی که همان درّ منظوم مذکور در فوق است. زین الدین بن محمد بن محمد بن حسن صاحب معالم گوید: الا یا نسیماً قاصداً ارض لبنان تحمل رعاک الله من بعض اشجانی. ولادت شیخ علی در سال 1013 یا 1014هجری قمریوفاتش در 1103 یا 1104 در اصفهان بوده است. رجوع به ریحانه الادب ج 2 صص 160- 161 شود
شیخ علی بن محمد بن حسن صاحب معالم ابن شهید ثانی جبل عاملی اصفهانی. از اکابر علمای وقت خود بود و در علم و فضل تبحر و تحقیق و شهرت داشت. و از معاصران ملا محسن فیض و محقق سبزواری بود. در اوان جوانی از بلاد خود جبل عامل به اصفهان آمد و در آنجا اقامت گزید. او راست: 1- الاحادیث النافعه. 2- جواب اعتراضات سلطان العلماء که بر شرح لمعه کرده است. 3- حاشیۀ الفیۀ شهید اول. 4 -حاشیۀ روضه (شرح لمعه). 5- حاشیۀ صحیفۀ سجادیه. 6- حاشیۀ فواید مدینه. 7- حاشیۀ مختصر نافع. 8 -حاشیۀ معالم جد خود. 9- حاشیۀ من لایحضره الفقیه. 10- الدر المنثور من المأثور و غیرالمأثور در حل عبارات مغلق و مسائل مشکل و اخبار مجمل. 11- الدر المنظوم من کلام المعصوم در شرح کافی تا باب علم و عقل. 12- الرد علی من یبیح الغنا. 13- رساله ای در حرمت غنا. 14- السهام المارقه من اعتراض الزنادقه. 15- شرح اصول کافی که همان درّ منظوم مذکور در فوق است. زین الدین بن محمد بن محمد بن حسن صاحب معالم گوید: الا یا نسیماً قاصداً ارض لبنان تحمل رعاک الله من بعض اشجانی. ولادت شیخ علی در سال 1013 یا 1014هجری قمریوفاتش در 1103 یا 1104 در اصفهان بوده است. رجوع به ریحانه الادب ج 2 صص 160- 161 شود
ابن احمد ابوالفرج الاصبهانی، معروف به سبطبن عمر المؤدب، وی را در دیهی بسواد دجیل بغداد که موسوم به ’شلا’ بود ملاقات کردم. احادیثی از طریق ابوالقاسم طبرانی برای من روایت کرد، و این امر به سال 413 هجری قمری اتفاق افتاد. خبر داد ما را طاهر بن احمد، خبر داد ما را ابوالقاسم سلیمان بن احمد بن ایوب اللخمی الطبرانی - در اصبهان - خبر داد ما را مقدادبن داود، خبر داد ما را اسد بن موسی، خبر داد ما را حمادبن سلمه، از عبیدالله بن عمر، از سعید مقبری، از ابی هریره که گفت رسول اکرم، صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: چهار تن را ایزد یکتا، دشمن دارد، کسی که سوگند بسیار یاد کند، درویشی که کبر ورزد، پیری که زنا کند، پیشوائی که ستم روا دارد. (تاریخ خطیب ج 9 ص 357)
ابن احمد ابوالفرج الاصبهانی، معروف به سبطبن عمر المؤدب، وی را در دیهی بسواد دجیل بغداد که موسوم به ’شلا’ بود ملاقات کردم. احادیثی از طریق ابوالقاسم طبرانی برای من روایت کرد، و این امر به سال 413 هجری قمری اتفاق افتاد. خبر داد ما را طاهر بن احمد، خبر داد ما را ابوالقاسم سلیمان بن احمد بن ایوب اللخمی الطبرانی - در اصبهان - خبر داد ما را مقدادبن داود، خبر داد ما را اسد بن موسی، خبر داد ما را حمادبن سلمه، از عبیدالله بن عمر، از سعید مقبری، از ابی هریره که گفت رسول اکرم، صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: چهار تن را ایزد یکتا، دشمن دارد، کسی که سوگند بسیار یاد کند، درویشی که کبر ورزد، پیری که زنا کند، پیشوائی که ستم روا دارد. (تاریخ خطیب ج 9 ص 357)
یحیی بن عمر بن یحیی بن زید بن علی بن حسین السبط. از کسانی است که به انقلاب دست یازیده و به مخالفت با خلفا برخاسته است. در سال 235 هجری قمری با متوکل عباسی بستیز برخاست و گروهی را گرد خویش فراهم آورد، ولی متوکل او را بگرفت و زندانی کرد و شکنجه داد. از این رو مدتی آرام گرفت، اما پس از چندی در روزگارالمستعین بالله در کوفه قیام کرد و کلیۀ اموال بیت المال را تصرف کرد و فرمان داد زندانها را باز کردند و زندانیان را آزاد ساختند. وی مردم را بدوستی خاندان محمد دعوت کرد و مردم بیعت او را پذیرفتند آنگاه لشکری به نبرد با وی از جانب خلیفه گسیل شد و طالبی با آنان پیکار کرد و بر آنها ظفر یافت، در نتیجه کارش بالا گرفت و نیرومند شد. سپس سپاه دیگری را بسوی او فرستادند و طالبی با آنان بجنگ پرداخت و در ’شاهی’ نزدیک کوفه جنگی بزرگ روی داد، و لشکریان طالبی منهزم شدند و گروهی قلیل باقی ماندند و وی کشته شد. طالبی مردی نیک سیرت و دیندار بود و بسیاری از شاعران در رثای او اشعاری سرودند. (از الاعلام زرکلی ج 3 ص 1153)
یحیی بن عمر بن یحیی بن زید بن علی بن حسین السبط. از کسانی است که به انقلاب دست یازیده و به مخالفت با خلفا برخاسته است. در سال 235 هجری قمری با متوکل عباسی بستیز برخاست و گروهی را گرد خویش فراهم آورد، ولی متوکل او را بگرفت و زندانی کرد و شکنجه داد. از این رو مدتی آرام گرفت، اما پس از چندی در روزگارالمستعین بالله در کوفه قیام کرد و کلیۀ اموال بیت المال را تصرف کرد و فرمان داد زندانها را باز کردند و زندانیان را آزاد ساختند. وی مردم را بدوستی خاندان محمد دعوت کرد و مردم بیعت او را پذیرفتند آنگاه لشکری به نبرد با وی از جانب خلیفه گسیل شد و طالبی با آنان پیکار کرد و بر آنها ظفر یافت، در نتیجه کارش بالا گرفت و نیرومند شد. سپس سپاه دیگری را بسوی او فرستادند و طالبی با آنان بجنگ پرداخت و در ’شاهی’ نزدیک کوفه جنگی بزرگ روی داد، و لشکریان طالبی منهزم شدند و گروهی قلیل باقی ماندند و وی کشته شد. طالبی مردی نیک سیرت و دیندار بود و بسیاری از شاعران در رثای او اشعاری سرودند. (از الاعلام زرکلی ج 3 ص 1153)
منسوب به سبط. رجوع به سبط شود، یهودی. مقابل قبطی. یکی از اسباط بنی اسرائیل: گر بمصر اندر بدی او نامدی وهم از سبطی کجا زایل شدی. مولوی. گر نبودی نیل را آن نور دید از چه قبطی را ز سبطی میگزید. مولوی. می شنیدم که درآمد قبطئی از عطش اندر وثاق سبطئی. مولوی
منسوب به سبط. رجوع به سِبْط شود، یهودی. مقابل قبطی. یکی از اسباط بنی اسرائیل: گر بمصر اندر بدی او نامدی وهم از سبطی کجا زایل شدی. مولوی. گر نبودی نیل را آن نور دید از چه قبطی را ز سبطی میگزید. مولوی. می شنیدم که درآمد قبطئی از عطش اندر وثاق سبطئی. مولوی
محمد بن احمد غزالی دمشقی ملقب به بدرالدین و معروف به سبط الماردینی. بنوشتۀ معجم المطبوعات در سال 826 هجری قمری متولد شد و مؤلف کتاب لفظ الجواهر فی تجدید الخطوط و الدوائر می باشد که در سال 1299 هجری قمری در مصر چاپ شده است. (از ریحانه الادب ج 2 ص 161). و زرکلی آرد: سبط الماردینی (826- 890 هجری قمری) مشهور بدمشقی مردی محاسب و منجم و اصل او از دمشق بود و در همانجا نیز درگذشت. او راست: 1- تحفه الاحباب فی علم الحساب. 2- جداول رسم المنحرفات علی الحیطان، در میقات. 3- حاوی المختصرات فی الفحل بریع المقتطرات. 4- دقایق الحقایق حساب الدرج و الدقائق. 5- الدر المنثور فی العمل بربع الدستور. 6- الفتحیه فی الاعمال الحبیبه. 7- المواهب السنیه فی احکام الوصیه. 8- القواعد المبدع. 9- کفایه القنوع در جبر و مقابله. 10- کشف الغوامض و اللمعه الشمسیه و لفظ الجواهر فی تحدید الخطوط و الدوائر و الورقات فی العمل بربع الدائره الموضوع علیه المقنطرات در فرائض. هدایه السائل الی الربع الکامل. رجوع به اعلام زرکلی ج 3 ص 979 شود
محمد بن احمد غزالی دمشقی ملقب به بدرالدین و معروف به سبط الماردینی. بنوشتۀ معجم المطبوعات در سال 826 هجری قمری متولد شد و مؤلف کتاب لفظ الجواهر فی تجدید الخطوط و الدوائر می باشد که در سال 1299 هجری قمری در مصر چاپ شده است. (از ریحانه الادب ج 2 ص 161). و زرکلی آرد: سبط الماردینی (826- 890 هجری قمری) مشهور بدمشقی مردی محاسب و منجم و اصل او از دمشق بود و در همانجا نیز درگذشت. او راست: 1- تحفه الاحباب فی علم الحساب. 2- جداول رسم المنحرفات علی الحیطان، در میقات. 3- حاوی المختصرات فی الفحل بریع المقتطرات. 4- دقایق الحقایق حساب الدرج و الدقائق. 5- الدر المنثور فی العمل بربع الدستور. 6- الفتحیه فی الاعمال الحبیبه. 7- المواهب السنیه فی احکام الوصیه. 8- القواعد المبدع. 9- کفایه القنوع در جبر و مقابله. 10- کشف الغوامض و اللمعه الشمسیه و لفظ الجواهر فی تحدید الخطوط و الدوائر و الورقات فی العمل بربع الدائره الموضوع علیه المقنطرات در فرائض. هدایه السائل الی الربع الکامل. رجوع به اعلام زرکلی ج 3 ص 979 شود
احمد بن ابراهیم بن محمد الحلبی موفق الدین ابوذر معروف به سبط العجمی متوفی بسال 884 هجری قمری او راست: 1- شرح اوفی الوافیه فی شرح الکافیه لابن صاحب. 2- التوضیح المبهمات الجامع الصحیح. 3- التوضیح للاوهام الواقعه فی الصحیح اعنی شرح البخاری. 4- سیرالجمال فیها یقال فی الخال. 5- عروس الافراح فیما یقال فی الراح. 6- عقد الدرر و اللاّل فیما یقال فی السلسال. 7- قره العین فی فضایل الشیخین. 8- کنوز الذهب فی تاریخ الحلب، ذیل علی الدر المنتخب. 9- الهلال المستنیر فی الفداء المستدیر و غیر ذلک. (اسماء المؤلفین ج 1 ص 134). و رجوع به احمد بن ابراهیم شود
احمد بن ابراهیم بن محمد الحلبی موفق الدین ابوذر معروف به سبط العجمی متوفی بسال 884 هجری قمری او راست: 1- شرح اوفی الوافیه فی شرح الکافیه لابن صاحب. 2- التوضیح المبهمات الجامع الصحیح. 3- التوضیح للاوهام الواقعه فی الصحیح اعنی شرح البخاری. 4- سیرالجمال فیها یقال فی الخال. 5- عروس الافراح فیما یقال فی الراح. 6- عقد الدرر و اللاَّل فیما یقال فی السلسال. 7- قره العین فی فضایل الشیخین. 8- کنوز الذهب فی تاریخ الحلب، ذیل علی الدر المنتخب. 9- الهلال المستنیر فی الفداء المستدیر و غیر ذلک. (اسماء المؤلفین ج 1 ص 134). و رجوع به احمد بن ابراهیم شود
زین الدین بن علی بن محمد بن حسن بن شهید ثانی جبل عاملی که گاهی او را نیز مانند پدرش و دیگر اسباط شهید ثانی سبط الشهید می خواندند. عالمی فاضل و صالح و از معاصران شیخ حر عاملی متوفی 1104 هجری قمری بود. از پدر خود شیخ علی سبط الشهید صاحب در منثور و دیگر اکابر وقت مراتب علمی را کسب کرد. (از ریحانه الادب ج 2 ص 143)
زین الدین بن علی بن محمد بن حسن بن شهید ثانی جبل عاملی که گاهی او را نیز مانند پدرش و دیگر اسباط شهید ثانی سبط الشهید می خواندند. عالمی فاضل و صالح و از معاصران شیخ حر عاملی متوفی 1104 هجری قمری بود. از پدر خود شیخ علی سبط الشهید صاحب در منثور و دیگر اکابر وقت مراتب علمی را کسب کرد. (از ریحانه الادب ج 2 ص 143)
نی میان کاواک که بدان مرغان را اندازند. (منتهی الارب). نیزه ای است میان خالی که بدان مرغان را اندازند و آن را زبطانه نیز گویند. (از اقرب الموارد) (متن اللغه). رجوع به زبطانه شود
نی میان کاواک که بدان مرغان را اندازند. (منتهی الارب). نیزه ای است میان خالی که بدان مرغان را اندازند و آن را زَبَطانه نیز گویند. (از اقرب الموارد) (متن اللغه). رجوع به زبطانه شود