- زآمی (زُ می ی)
از زآم (بمعنی مرگ). قتّال. (از تاج العروس) (از اقرب الموارد). رجوع به زآم و زأم شود
معنی زآمی - جستجوی لغت در جدول جو
پیشنهاد واژه بر اساس جستجوی شما
زمین، سطحی که در زیر پا قرار دارد مثلاً چادرش روی زمین کشیده می شد برای مثال در معرفت دیدۀ آدمی ست / که بگشوده برآسمان و زمی ست (سعدی۱ - ۱۷۷) ، هرگل رنگین که به باغ زمی ست / قطره ای از خون دل آدمی ست (نظامی - ۷۱)
(زُ)
لغت نامه دهخدا
مرگ کریه. (از اقرب الموارد) (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). معنی صحیح زآم مرگ کریه است. مرگ عاجل. (از تاج العروس). موت سریع مجهز. (از اقرب الموارد) (از تاج العروس). مرگ شتاب. (ناظم الاطباء) (منتهی الارب)
(زَ)
لغت نامه دهخدا
مخفف زمین است که به عربی ارض خوانند. (برهان) (از فرهنگ رشیدی) (از انجمن آرا) (از آنندراج). مأخوذ اززم که بمعنی سردی است و جوهر ارض سرد است. (آنندراج). زمین. (ناظم الاطباء). مختصر زمین. (شرفنامۀ منیری). پست و بلند از صفات اوست و حریر، گوی، نیام از تشبیهات. (آنندراج). تنها برای ضرورت شعری نمی آید، بلکه در نثر یعنی غیر ضرورت هم متداول بوده است: سپاس مر ایزد را که آفریدگار زمی و آسمانست و آفریدگار هرچه اندر این دو میان است. (هدایه المتعلمین ربیع بن احمد اخوینی در نیمۀ دوم مائۀ چهارم، یادداشت بخط مرحوم دهخدا) :
از زمی برجستمی تا چاشدان
خوردمی هر چ اندر او بودی زنان.
رودکی (یادداشت ایضاً).
چه دینار و چه سنگ زیر زمی
هر آنگه کزو نایدت خرمی.
ابوشکور.
ستاره ندیدم نه دیدم زمی
بدان زاستر ماندم از خرمی.
ابوشکور (از صحاح الفرس).
برفتند با شادی و خرمی
چو باغ ارم گشت روی زمی.
فردوسی.
بدشتی رسیدند کاندر زمی
ندیدند جایی پی آدمی.
فردوسی.
ابا خلعت و خوبی و خرمی
تو گفتی همی برنوردد زمی.
فردوسی.
جهان آفریدی بدین خرمی
که از آسمان نیست پیدا زمی.
فردوسی.
تا این سمای روی گشاده نه چون زمی است
تا این زمین بازگشاده نه چون سماست.
فرخی.
کرم کز توت بریشم کند، آن نیست عجب
چه عجب از زمی ار در دهد و گوهر بر.
فرخی.
کردم تهی دو دیده بر او من چنانک رسم
تا شد ز اشکم آن زمی خشک چون لژن.
عسجدی (از لغت فرس اسدی چ اقبال ص 391).
الا تا زمی از کوه پدید است و ره از چه
به کوه اندر زر است و بره بر شخ و راود.
عسجدی (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
آمد بهار خرم و آورد خرمی
وز فر نوبهار شد آراسته زمی.
منوچهری.
خاصه هنگام بهاران که جهان خوش گشته ست
آسمان ابلق و روی زمی ابرش گشته ست.
منوچهری.
شراب و خواب و رباب و کباب و تره و نان
هزار کاخ فزون کرد با زمی هموار.
ابوحنیفۀ اسکافی (از تاریخ بیهقی چ ادیب ص 277).
به فرمان من بود روی زمی
دد و دام و دیو و پری و آدمی.
اسدی.
ز بس خون خسته زمی لاله زار
وز آن خستگان خاسته لاله، زار.
اسدی.
بزرگی که مانند او بر زمی
بخوبی و دانش نبد آدمی.
اسدی.
در زمی اندر نگر که چرخ همی
با شب یا زنده کارزار کند.
ناصرخسرو.
ای خوانده بسی علم و جهان گشته سراسر
تو بر زمی و از برت این چرخ مدور.
ناصرخسرو.
بر آسمانت خواند خداوند آسمان
بر آسمان چگونه توانی شد از زمی.
ناصرخسرو.
صدر زمین تواضع و خورشید طلعتی
وز طلعت تو تافته خورشید بر زمی.
سوزنی.
از زمین سایۀ حلم وی اگر بردارند
تا قیامت زمی اززلزله تسکین نکند.
سوزنی.
خورشید از زمین به سه گردون فروتر است
او از زمی است تا به زحل برتر از زحل.
سوزنی.
از حزم تست یافته جرم زمی درنگ
وز عزم تست یافته دور فلک عجل.
سوزنی.
روی زمی از رفعت چون پشت فلک کردی
چون قطب فروبردی مسمارجهانداری.
خاقانی.
زمی از خیمه پر افلاک و ز بس فلکۀ زر
بر سر هرفلکی کوکب رخشا بینند.
خاقانی.
بر هر زمی ملکت کو تخم بقا کارد
گاو فلک ار خواهد در کار کشد عدلش.
خاقانی.
کفی گل در همه روی زمی نیست
که بر وی خون چندین آدمی نیست.
نظامی.
از تو مجرد زمی و آسمان
تو بکنار و غم تو در میان.
نظامی.
از زمی این پشتۀ گل بر تراش
قالب یک خشت زمین گو مباش.
نظامی.
تخم وفا در زمی عدل کشت
وقفی آن مزرعه بر ما نوشت.
نظامی.
زمین را از آسمان نثار است و آسمان را از زمی. (گلستان).
مگر ملائکه بر آسمان وگرنه بشر
به حسن صورت او درزمی نخواهد بود.
سعدی (گلستان).
در معرفت دیدۀ آدمی است
که بگشاده بر آسمان و زمی است.
سعدی (بوستان).
، در بیت زیر از فردوسی ظاهراً بمعنی کشتزار، زمین مزروع، زمین آباد و بمجاز بمعنی ملک آمده:
ز چیزی مرا نیست شاها کمی
درم هست و دینار و باغ و زمی.
فردوسی.
، کشور. (از فهرست ولف). سرزمین. ناحیه وسیعی از زمین. به این معنی غالباً با مزید مقدم توران، ایران و جز اینها آید:
ور از شاه توران بترسی همی
نخواهی که آیی به ایران زمی.
فردوسی.
نبودی مرا دل بدین خرمی
که روی تو دیدم به توران زمی.
فردوسی.
رجوع به زم، زمین و یشتها ج 2 ص 303 شود
از زمی برجستمی تا چاشدان
خوردمی هر چ اندر او بودی زنان.
رودکی (یادداشت ایضاً).
چه دینار و چه سنگ زیر زمی
هر آنگه کزو نایدت خرمی.
ابوشکور.
ستاره ندیدم نه دیدم زمی
بدان زاستر ماندم از خرمی.
ابوشکور (از صحاح الفرس).
برفتند با شادی و خرمی
چو باغ ارم گشت روی زمی.
فردوسی.
بدشتی رسیدند کاندر زمی
ندیدند جایی پی آدمی.
فردوسی.
ابا خلعت و خوبی و خرمی
تو گفتی همی برنوردد زمی.
فردوسی.
جهان آفریدی بدین خرمی
که از آسمان نیست پیدا زمی.
فردوسی.
تا این سمای روی گشاده نه چون زمی است
تا این زمین بازگشاده نه چون سماست.
فرخی.
کرم کز توت بریشم کند، آن نیست عجب
چه عجب از زمی ار در دهد و گوهر بر.
فرخی.
کردم تهی دو دیده بر او من چنانک رسم
تا شد ز اشکم آن زمی خشک چون لژن.
عسجدی (از لغت فرس اسدی چ اقبال ص 391).
الا تا زمی از کوه پدید است و ره از چه
به کوه اندر زر است و بره بر شخ و راود.
عسجدی (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
آمد بهار خرم و آورد خرمی
وز فر نوبهار شد آراسته زمی.
منوچهری.
خاصه هنگام بهاران که جهان خوش گشته ست
آسمان ابلق و روی زمی ابرش گشته ست.
منوچهری.
شراب و خواب و رباب و کباب و تره و نان
هزار کاخ فزون کرد با زمی هموار.
ابوحنیفۀ اسکافی (از تاریخ بیهقی چ ادیب ص 277).
به فرمان من بود روی زمی
دد و دام و دیو و پری و آدمی.
اسدی.
ز بس خون خسته زمی لاله زار
وز آن خستگان خاسته لاله، زار.
اسدی.
بزرگی که مانند او بر زمی
بخوبی و دانش نبد آدمی.
اسدی.
در زمی اندر نگر که چرخ همی
با شب یا زنده کارزار کند.
ناصرخسرو.
ای خوانده بسی علم و جهان گشته سراسر
تو بر زمی و از برت این چرخ مدور.
ناصرخسرو.
بر آسمانت خواند خداوند آسمان
بر آسمان چگونه توانی شد از زمی.
ناصرخسرو.
صدر زمین تواضع و خورشید طلعتی
وز طلعت تو تافته خورشید بر زمی.
سوزنی.
از زمین سایۀ حلم وی اگر بردارند
تا قیامت زمی اززلزله تسکین نکند.
سوزنی.
خورشید از زمین به سه گردون فروتر است
او از زمی است تا به زحل برتر از زحل.
سوزنی.
از حزم تست یافته جرم زمی درنگ
وز عزم تست یافته دور فلک عجل.
سوزنی.
روی زمی از رفعت چون پشت فلک کردی
چون قطب فروبردی مسمارجهانداری.
خاقانی.
زمی از خیمه پر افلاک و ز بس فلکۀ زر
بر سر هرفلکی کوکب رخشا بینند.
خاقانی.
بر هر زمی ملکت کو تخم بقا کارد
گاو فلک ار خواهد در کار کشد عدلش.
خاقانی.
کفی گل در همه روی زمی نیست
که بر وی خون چندین آدمی نیست.
نظامی.
از تو مجرد زمی و آسمان
تو بکنار و غم تو در میان.
نظامی.
از زمی این پشتۀ گل بر تراش
قالب یک خشت زمین گو مباش.
نظامی.
تخم وفا در زمی عدل کشت
وقفی آن مزرعه بر ما نوشت.
نظامی.
زمین را از آسمان نثار است و آسمان را از زمی. (گلستان).
مگر ملائکه بر آسمان وگرنه بشر
به حسن صورت او درزمی نخواهد بود.
سعدی (گلستان).
در معرفت دیدۀ آدمی است
که بگشاده بر آسمان و زمی است.
سعدی (بوستان).
، در بیت زیر از فردوسی ظاهراً بمعنی کشتزار، زمین مزروع، زمین آباد و بمجاز بمعنی ملک آمده:
ز چیزی مرا نیست شاها کمی
درم هست و دینار و باغ و زمی.
فردوسی.
، کشور. (از فهرست ولف). سرزمین. ناحیه وسیعی از زمین. به این معنی غالباً با مزید مقدم توران، ایران و جز اینها آید:
ور از شاه توران بترسی همی
نخواهی که آیی به ایران زمی.
فردوسی.
نبودی مرا دل بدین خرمی
که روی تو دیدم به توران زمی.
فردوسی.
رجوع به زم، زمین و یشتها ج 2 ص 303 شود
(می ی)
لغت نامه دهخدا
منسوب به زام است که اکنون معرب آن ’جام’ مشهور است. سمعانی گوید: جمعی از فضلاء منسوب به زام میباشند. رجوع به انساب سمعانی و زام و جام شود
(زَ)
لغت نامه دهخدا
خسته و مجروح. (آنندراج) (بهار عجم). مجروح و زخمدار. (ناظم الاطباء) :
دل زخمی یک بادیه خار است ببینید
تا آن مژه مشغول چه کار است ببینید.
میان ناصرعلی (از آنندراج).
، (در تداول عامه) حبوبی از قبیل سیب زمینی و سیب ت و چغندر که قسمتی از آن بصدمۀ بیل و جز آن بریده شده باشد یا میز وتخت و نظائر آن که در اثر حمل و نقل و برخورد بدیوار آسیب ببیند: چغندر زخمی، سیب زخمی
دل زخمی یک بادیه خار است ببینید
تا آن مژه مشغول چه کار است ببینید.
میان ناصرعلی (از آنندراج).
، (در تداول عامه) حبوبی از قبیل سیب زمینی و سیب ت و چغندر که قسمتی از آن بصدمۀ بیل و جز آن بریده شده باشد یا میز وتخت و نظائر آن که در اثر حمل و نقل و برخورد بدیوار آسیب ببیند: چغندر زخمی، سیب زخمی
آمیوس، زنیان، نانخواه، نانخه، نانوخیه، نغن، نغن خلان، نغن خوالان، جوانی، کمون ملوکی
خاک، ملک زمین های مزروعی. یا زمین خسته زمینی که در زیر دست و پای مردم و چاروا نرم شده باشد، یا زمین مرده زمینی که درآن رستنی نروید یا به (بر) زمین زدن بر زمین انداختن شی یا شخصی را، مغلوب کردن یا به (بر) زمین نواختن به زمین زدن، یا زمین از زیر پای کشیدن دیوانگان را ببازی بازی ترساندن، یا زمین به دندان گرفتن اظهار عجزو فروتنی کردن
افگار، جریح، جریحه دار، زخمدار، زخمناک، مجروح
زمین، خاک، شالی زار
پریشان، مجروح شد، آسیب دیده
