معنی رأف - جستجوی لغت در جدول جو

رأف

لغت نامه دهخدا

رأف

لغت نامه دهخدا

رأف

لغت نامه دهخدا

رأف

لغت نامه دهخدا

رأف

لغت نامه دهخدا

پیشنهاد واژه بر اساس جستجوی شما

(رَءْتْ)

بلغت مردم یمن، کاه و تبن. (ناظم الاطباء). ج، روات یا روات. (از المنجد) (ناظم الاطباء)

لغت نامه دهخدا

(تَ لَهَْ وُ)

شتابانیدن کسی را. اعجال. (منتهی الارب) (اقرب الموارد)

لغت نامه دهخدا

(حَ فَ)

راندن و دور کردن. طرد کردن

لغت نامه دهخدا

(رَءْسْ)

سر. (منتهی الارب) (دهار) (غیاث اللغات) (مهذب الاسماء) (ناظم الاطباء) (کشاف اصطلاحات الفنون) (آنندراج) (ترجمان علامه جرجانی). ج، ارؤس، رؤس. (منتهی الارب) (آنندراج). سر که عضو بالایین جاندار است. (فرهنگ نظام). آنچه در بالای گردن انسان و جلو گردن حیوان قرار دارد. (از کشاف اصطلاحات الفنون) (از اقرب الموارد). ج، ارؤس، آراس، رؤس [ر ئو] ، روس. (اقرب الموارد) :رمیت منک فی الرأس، یعنی بد شد رای تو در حق من و اعراض کردی از من و سر برنداشتی سوی من و گران شمردی مرا (منتهی الارب) (آنندراج) ، رای تو درباره من آنچنان بد شد که نتوانی بمن بنگری. (از اقرب الموارد). از تو به بهترین چیزی که در نزد من هست آسیب رسید یا نصیب مهلکی از تو بمن رسید چنانکه گویند: این ضربتی بر سر است. (از اقرب الموارد). رمی فلان منه فی الرأس، یعنی از وی اعراض کرد. (از اقرب الموارد).
- بالرأس و العین، کلمه ای است که در موقع رضا و تسلیم گویند یعنی بسر و چشم. (ناظم الاطباء).
- بیت رأس، موضعی است درشام که می را بسوی وی نسبت دهند. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء).
- رأس ارنب، سر خرگوش است و چون بسوزند و خرد بکوبند وبا پیه خروس بر داءالثعلب طلا کنند نافع بود. (از اختیارات بدیعی).
- مسقطالرأس، وطن. (ناظم الاطباء). میهن. زادگاه. زادبوم. آنجا که شخص بدنیا آید و پرورش یابد.
، کلّه. سر حیوان، خاصه گوسفند و گاو. مجموعۀ قسمت برتر از گردن آدمی یا حیوان. صاحب مخزن الادویه در ذیل رؤس جمع واژۀ رأس آرد: بفارسی کله نامند... مراد از آن کله و مغز آن است از حیوانات و بهترین آن مغز کلۀ گوسفند است، سپس درباره طبیعت و افعال و خواص آن گفتگو می کند ومی گوید: بسیارغذا و دیرهضم است، و جهت اصحاب کد و ریاضت نافع. در مفردات ابن بیطار نیز در ذیل رؤس آمده است: و تصلح لاصحاب الکبد، که بیشک غلط است، و این غلط به بحر الجواهر نیز راه یافته و می نویسد: صالح لاصحاب الکبد و الریاضه که پیداست با قرینه کلمه ریاضت، کد صحیح و کبد غلط است همانطور که لکلرک نیز آنرا صاحبان رنج و زحمت ترجمه کرده است. رجوع به رؤس و مخزن الادویه و مفردات ابن بیطار و لکلرک و تذکرۀ داودضریر انطاکی و کله و کله پزی شود، گاهی بر کاسه و دیواره های چهارگانه و قاعده سر و آنچه در درون آن است از مخ و پرده ها و جرمهای مشبک و عروق و شریانها و آنچه در کاسۀ سر و دیواره هاست از پوست نازک روی کاسه و گوشت و پوست اطلاق میشود. (از کشاف اصطلاحات الفنون و بحر الجواهر). کله، شخص. نفس. مستقل: هو قسم برأسه، ای مستقل بنفسه. (از اقرب الموارد)، بتن خویش. شخصاً. خود: فعلت ذلک رأساً، ای ابتداءً غیر مستطرد الیه من غیره. (اقرب الموارد). و رجوع به رأساً شود، سر هر چیز. (منتهی الارب) (آنندراج) (از اقرب الموارد) (از المنجد) (ناظم الاطباء)، بمجاز، جزء بالایین چیزی. (فرهنگ نظام). برترین قسمت چیزی. بالاترین قسمت چیزی، سرور. (از اقرب الموارد) (از المنجد) (ناظم الاطباء) (منتهی الارب) (آنندراج) : هو رأسهم. (از منتهی الارب). بمجاز، قائد وسرور: در این فتنه رأس، فلان بوده. (فرهنگ نظام). مهتر. بزرگ. سر. آقا. سرور. سید. رئیس. همام. حلاحل. غطریف. (یادداشت مرحوم دهخدا)، سروران. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء). قوم را گویندوقتی که زیاد شوند و عزیز گردند: هم رأس ای، رهط کثیر عزیز. (از اقرب الموارد).
- رأس الجبل، سر کوه.قلۀ کوه. (ناظم الاطباء).
، ابری که میپوشاند سر کوه را. (از ناظم الاطباء)، بر سر اطلاق می شود ولی از آن شخص اراده شود، چنانکه گفته میشود: اذاکان الورثه عصبه تقسیم المال علی عدد الرؤوس، هرگاه وارثان گروهی باشند مال بتعداد افراد تقسیم می شود.و این استعمال بیشتر برای چهارپایان است، چنانکه گویند: یازده رأس گوسپند و چهل رأس گاو. (از کشاف اصطلاحات الفنون) (از اقرب الموارد). صفت توصیفی که نوع چهارپایان و شتر و فیل را بدان توصیف کنند، مانند: یک رأس اسب، دو رأس اشتر. (از ناظم الاطباء). معدودعدد برخی از حیوانات چون گاو و گوسفند و اسب و خر وقاطر و بز و غیره.
- رأس کلان، اسب اصیل و نجیب. (ناظم الاطباء).
، روی. بالا: انت علی رأس امرک، تو بر سر کار خویشی. (از اقرب الموارد) (منتهی الارب). در فارسی نیز بدین معنی وارد شده است: نخست وزیر در رأس کارهای مملکت قرار دارد. وزیر فرهنگ در رأس امور فرهنگی قرار گرفته است، اصل.
- رأس المال، اصل مال. (منتهی الارب). اصل مال و سرمایه. (ناظم الاطباء). رجوع به مادۀ رأس المال شود.
، بلندی صحرا. رأس الوادی. (از تاج العروس، در مادۀ رأس)، هر مشرف و بلندی. (از تاج العروس)، قطعۀ زمین مرتفعی است که در دریا جلو آمده باشد. (فرهنگ نظام). دماغه: رأس الرجاء الصالح، دماغۀ امید نیک. (یادداشت مرحوم دهخدا). رجوع به همین کلمه و کلمات مشابه شود. پیش رفتگی خاک در آب دریا، آغاز و اول هر چیز: اعد کلامک من رأس، از سر گوی. (منتهی الارب) (از اقرب الموارد) (ناظم الاطباء).
- رأس السنه، سر سال. نخستین روز آن. (از اقرب الموارد).
- رأس الشهر، سر ماه. نخستین روز آن. (از اقرب الموارد).
- رأس خرمن، سر خرمن. هنگام خرمن کردن. گاه خرمن.
، اصل و اساس:
حب دنیا هست رأس هر خطا
از خطا کی میشود ایمان عطا.
شیخ بهائی.
، آخر.
- رأس آیه، آخر آیه. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). از آن است: توفاه علی رأس ستین، ای آخره، او را میراند بر سر شصت سال، یعنی در آخر آن. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء).
، اصطلاح هیأت) نقطۀ مقابل ذنب. (از کشاف اصطلاحات الفنون). آن عقدۀ تقاطع فلک ممثل و مایل است که چون کوکب از او گذرد شمالی شود در مقابل عقدۀ ذنب. (گاهنامۀ تهرانی سال 1312 هجری شمسی ص 63). در هیأت و نجوم، یکی از دو محل تقاطع مدار ماه با منطقهالبروج، و نام دوم، ذنب است. (فرهنگ نظام). عقده ای است فلکی. (شرفنامۀ منیری). نام صورتی از صور فلکیه از ناحیۀ جنوبی، و آن را بر مثال سری یا باطیه ای توهم کنند. کواکب آن هفت و نام دیگر آن باطیه است. (از جهان دانش) : و عقدۀ ذنب نحوست رأس شقاوت او گذشته. (تاریخ جهانگشای جوینی). شرف رأس در جوزاست. (مفاتیح العلوم).
- رأس و ذنب، سر و دنبال در عقدتین جوزهر. (از التفهیم مقدمه ص قسز). آنچه در آسمان از تقاطع منطقۀ فلک جوزهر و مایل صورت مار بزرگ بهم رسد، یک طرفش را رأس گویند و طرف دیگر را ذنب و این را تنین فلک نیز گویند، و صاحب قاموس گوید که تنین سفیدی است در آسمان که تنه اش در شش برج است و دمش در برج هفتم و سیر میکند چون کواکب سیاره. (غیاث اللغات) (آنندراج). عقدۀ رأس، آن است که سیاره چون از آن گذردشمالی شود. (بدایهالنجوم ص 64). عقدۀ ذنب و رأس که عقدتین نامند دو اصطلاح معمول در هیأت و نجوم است که در قمر محل تقاطع مدار وی با مدار زمین باشد یا بقول قدما محل تقاطع فلک ممثل و مایل میباشد. (گاهنامۀ سیدجلال الدین تهرانی) :
تا ببحر اندر است وال و نهنگ
تا بگردون بر است رأس و ذنب.
فرخی.
ماه را رأس و ذنب ره ندهد در هر برج
تا ز سعد تو بدارند مر این هر دو جواز.
منوچهری.
رأس و ذنب را اندر شرفها هیچ یادنکنند [هندیها] . (التفهیم چ همایی ص 399). گروهی از منجمان رأس و ذنب را طبع دهند و گویند که رأس گرم است و سعد و دلیل بر فزونی بهمه چیزها و ذنب سر دو نحس و دلیل بر کمی از همه چیزها. (التفهیم ص 358). نزدیک ایشان [هندوان] زحل و مریخ و آفتاب و رأس نحسند همیشه، و ذنب را خود یاد نکنند. (التفهیم ص 358). و گروهی رأس را نری دادند و روزی کردندش و ذنب رامادگی و شبی. (التفهیم ص 359).
بگسلد ار حد کند عقدۀ رأس و ذنب
بردرد ار رد کند پردۀ لیل و نهار.
خاقانی.
تو گویی اسد خورد رأس و ذنب را
گوارنده نامد برآوردش از بر.
خاقانی.
به حل عقدۀ رأس و ذنب گر آری روی
بدست فکر تو آسان شده هم اکنون بار.
کمال الدین اسماعیل (از شرفنامۀ منیری).
رجوع به ذنب شود.
- سمت الرأس، نقطۀ عمود آسمان یعنی آن نقطه از آسمان که بطور دقت در فوق شخص ناظر واقع شده. (از ناظم الاطباء). و چون میلش [میل آفتاب] از عرض شهر بیفزاید، از سمت الرأس سوی شمال بگذرد و ارتفاع نیمروزان از سوی شمال گردد و تمامش بعد آفتاب بود از سمت الرأس بدان جهت. (التفهیم ص 185).
، (اصطلاح هندسه) تارک. نقطۀ تقاطع دو خط یک زاویه را گویند، مانندنقطۀ ’ب’ در زاویۀ زیر:
ب
ا
ج
- رأس المثلث،گوشه ای که در میان دو ساق قرار دارد. (از کشاف اصطلاحات الفنون) ، مانند نقطۀ الف در شکل زیر.
ا
ب
ج
- رأس المخروط، رأس مخروط. نقطۀ مقابل قاعده مخروط را رأس المخروط گویند. (از کشاف اصطلاحات الفنون ص 616 و 477). رجوع به همین ترکیب و نیز سر مخروط در التفهیم ص 28 شود.
- رأس مخروط، سر مخروط. (التفهیم مقدمه ص قسز 167).
- رأس و قاعده،سر و بن. باصطلاح هندسه، میان دو مرکز سر و بن. (از التفهیم مقدمه ص قسز). و رجوع به التفهیم ص 26 شود.
- رأس و قاعده ظل، ’سر مایه تا به بنش’. (از التفهیم مقدمه ص قسز). و رجوع به التفهیم ص 313 شود.
، در اصطلاح کیمیاگران بمعنی اکسیر است. (یادداشت مرحوم دهخدا). رجوع به الفهرست ابن ندیم چ مصر ص 497 شود

سر. (منتهی الارب) (دهار) (غیاث اللغات) (مهذب الاسماء) (ناظم الاطباء) (کشاف اصطلاحات الفنون) (آنندراج) (ترجمان علامه جرجانی). ج، ارؤس، رؤس. (منتهی الارب) (آنندراج). سر که عضو بالایین جاندار است. (فرهنگ نظام). آنچه در بالای گردن انسان و جلو گردن حیوان قرار دارد. (از کشاف اصطلاحات الفنون) (از اقرب الموارد). ج، اَرْؤُس، آراس، رُؤس [رُ ئو] ، روس. (اقرب الموارد) :رُمیت ُ منک فی الرأس، یعنی بد شد رای تو در حق من و اعراض کردی از من و سر برنداشتی سوی من و گران شمردی مرا (منتهی الارب) (آنندراج) ، رای تو درباره من آنچنان بد شد که نتوانی بمن بنگری. (از اقرب الموارد). از تو به بهترین چیزی که در نزد من هست آسیب رسید یا نصیب مهلکی از تو بمن رسید چنانکه گویند: این ضربتی بر سر است. (از اقرب الموارد). رُمی َ فلان منه فی الرأس، یعنی از وی اعراض کرد. (از اقرب الموارد).
- بالرأس و العین، کلمه ای است که در موقع رضا و تسلیم گویند یعنی بسر و چشم. (ناظم الاطباء).
- بیت رأس، موضعی است درشام که می را بسوی وی نسبت دهند. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء).
- رأس ارنب، سر خرگوش است و چون بسوزند و خرد بکوبند وبا پیه خروس بر داءالثعلب طلا کنند نافع بود. (از اختیارات بدیعی).
- مَسْقِطالرأس، وطن. (ناظم الاطباء). میهن. زادگاه. زادبوم. آنجا که شخص بدنیا آید و پرورش یابد.
، کلّه. سر حیوان، خاصه گوسفند و گاو. مجموعۀ قسمت برتر از گردن آدمی یا حیوان. صاحب مخزن الادویه در ذیل رؤس جَمعِ واژۀ رأس آرد: بفارسی کله نامند... مراد از آن کله و مغزِ آن است از حیوانات و بهترین آن مغز کلۀ گوسفند است، سپس درباره طبیعت و افعال و خواص آن گفتگو می کند ومی گوید: بسیارغذا و دیرهضم است، و جهت اصحاب کد و ریاضت نافع. در مفردات ابن بیطار نیز در ذیل رؤس آمده است: و تصلح لاصحاب الکبد، که بیشک غلط است، و این غلط به بحر الجواهر نیز راه یافته و می نویسد: صالح لاصحاب الکبد و الریاضه که پیداست با قرینه کلمه ریاضت، کد صحیح و کبد غلط است همانطور که لکلرک نیز آنرا صاحبان رنج و زحمت ترجمه کرده است. رجوع به رؤس و مخزن الادویه و مفردات ابن بیطار و لکلرک و تذکرۀ داودضریر انطاکی و کله و کله پزی شود، گاهی بر کاسه و دیواره های چهارگانه و قاعده سر و آنچه در درون آن است از مخ و پرده ها و جرمهای مشبک و عروق و شریانها و آنچه در کاسۀ سر و دیواره هاست از پوست نازک روی کاسه و گوشت و پوست اطلاق میشود. (از کشاف اصطلاحات الفنون و بحر الجواهر). کله، شخص. نفس. مستقل: هو قسم برأسه، ای مستقل بنفسه. (از اقرب الموارد)، بتن خویش. شخصاً. خود: فعلت ُ ذلک رأساً، ای ابتداءً غیر مستطرد الیه من غیره. (اقرب الموارد). و رجوع به رأساً شود، سر هر چیز. (منتهی الارب) (آنندراج) (از اقرب الموارد) (از المنجد) (ناظم الاطباء)، بمجاز، جزء بالایین چیزی. (فرهنگ نظام). برترین قسمت چیزی. بالاترین قسمت چیزی، سرور. (از اقرب الموارد) (از المنجد) (ناظم الاطباء) (منتهی الارب) (آنندراج) : هو رأسهم. (از منتهی الارب). بمجاز، قائد وسرور: در این فتنه رأس، فلان بوده. (فرهنگ نظام). مهتر. بزرگ. سر. آقا. سرور. سید. رئیس. همام. حلاحل. غطریف. (یادداشت مرحوم دهخدا)، سروران. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء). قوم را گویندوقتی که زیاد شوند و عزیز گردند: هم رأس اَی، رهط کثیر عزیز. (از اقرب الموارد).
- رأس الجبل، سر کوه.قلۀ کوه. (ناظم الاطباء).
، ابری که میپوشاند سر کوه را. (از ناظم الاطباء)، بر سر اطلاق می شود ولی از آن شخص اراده شود، چنانکه گفته میشود: اذاکان الورثه عصبه تقسیم المال علی عدد الرؤوس، هرگاه وارثان گروهی باشند مال بتعداد افراد تقسیم می شود.و این استعمال بیشتر برای چهارپایان است، چنانکه گویند: یازده رأس گوسپند و چهل رأس گاو. (از کشاف اصطلاحات الفنون) (از اقرب الموارد). صفت توصیفی که نوع چهارپایان و شتر و فیل را بدان توصیف کنند، مانند: یک رأس اسب، دو رأس اشتر. (از ناظم الاطباء). معدودعدد برخی از حیوانات چون گاو و گوسفند و اسب و خر وقاطر و بز و غیره.
- رأس کلان، اسب اصیل و نجیب. (ناظم الاطباء).
، روی. بالا: اَنت َ علی رأس امرک، تو بر سر کار خویشی. (از اقرب الموارد) (منتهی الارب). در فارسی نیز بدین معنی وارد شده است: نخست وزیر در رأس کارهای مملکت قرار دارد. وزیر فرهنگ در رأس امور فرهنگی قرار گرفته است، اصل.
- رأس المال، اصل مال. (منتهی الارب). اصل مال و سرمایه. (ناظم الاطباء). رجوع به مادۀ رأس المال شود.
، بلندی صحرا. رأس الوادی. (از تاج العروس، در مادۀ رأس)، هر مشرف و بلندی. (از تاج العروس)، قطعۀ زمین مرتفعی است که در دریا جلو آمده باشد. (فرهنگ نظام). دماغه: رأس الرجاء الصالح، دماغۀ امید نیک. (یادداشت مرحوم دهخدا). رجوع به همین کلمه و کلمات مشابه شود. پیش رفتگی خاک در آب دریا، آغاز و اول هر چیز: اَعِد کلامک مِن رأس، از سر گوی. (منتهی الارب) (از اقرب الموارد) (ناظم الاطباء).
- رأس السنه، سر سال. نخستین روز آن. (از اقرب الموارد).
- رأس الشهر، سر ماه. نخستین روز آن. (از اقرب الموارد).
- رأس خرمن، سر خرمن. هنگام خرمن کردن. گاه خرمن.
، اصل و اساس:
حب دنیا هست رأس هر خطا
از خطا کی میشود ایمان عطا.
شیخ بهائی.
، آخر.
- رأس آیه، آخر آیه. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). از آن است: توفاه علی رأس ستین، اَی آخره، او را میراند بر سر شصت سال، یعنی در آخر آن. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء).
، اصطلاح هیأت) نقطۀ مقابل ذَنَب. (از کشاف اصطلاحات الفنون). آن عقدۀ تقاطع فلک ممثل و مایل است که چون کوکب از او گذرد شمالی شود در مقابل عقدۀ ذنب. (گاهنامۀ تهرانی سال 1312 هجری شمسی ص 63). در هیأت و نجوم، یکی از دو محل تقاطع مدار ماه با منطقهالبروج، و نام دوم، ذنب است. (فرهنگ نظام). عقده ای است فلکی. (شرفنامۀ منیری). نام صورتی از صور فلکیه از ناحیۀ جنوبی، و آن را بر مثال سری یا باطیه ای توهم کنند. کواکب آن هفت و نام دیگر آن باطیه است. (از جهان دانش) : و عقدۀ ذنب نحوست رأس شقاوت او گذشته. (تاریخ جهانگشای جوینی). شرف رأس در جوزاست. (مفاتیح العلوم).
- رأس و ذنب، سر و دنبال در عقدتین جوزهر. (از التفهیم مقدمه ص قسز). آنچه در آسمان از تقاطع منطقۀ فلک جوزهر و مایل صورت مار بزرگ بهم رسد، یک طرفش را رأس گویند و طرف دیگر را ذنب و این را تنین فلک نیز گویند، و صاحب قاموس گوید که تنین سفیدی است در آسمان که تنه اش در شش برج است و دمش در برج هفتم و سیر میکند چون کواکب سیاره. (غیاث اللغات) (آنندراج). عقدۀ رأس، آن است که سیاره چون از آن گذردشمالی شود. (بدایهالنجوم ص 64). عقدۀ ذنب و رأس که عقدتین نامند دو اصطلاح معمول در هیأت و نجوم است که در قمر محل تقاطع مدار وی با مدار زمین باشد یا بقول قدما محل تقاطع فلک ممثل و مایل میباشد. (گاهنامۀ سیدجلال الدین تهرانی) :
تا ببحر اندر است وال و نهنگ
تا بگردون بر است رأس و ذنب.
فرخی.
ماه را رأس و ذنب ره ندهد در هر برج
تا ز سعد تو بدارند مر این هر دو جواز.
منوچهری.
رأس و ذنب را اندر شرفها هیچ یادنکنند [هندیها] . (التفهیم چ همایی ص 399). گروهی از منجمان رأس و ذنب را طبع دهند و گویند که رأس گرم است و سعد و دلیل بر فزونی بهمه چیزها و ذنب سر دو نحس و دلیل بر کمی از همه چیزها. (التفهیم ص 358). نزدیک ایشان [هندوان] زحل و مریخ و آفتاب و رأس نحسند همیشه، و ذنب را خود یاد نکنند. (التفهیم ص 358). و گروهی رأس را نری دادند و روزی کردندش و ذنب رامادگی و شبی. (التفهیم ص 359).
بگسلد ار حد کند عقدۀ رأس و ذنب
بردرد ار رد کند پردۀ لیل و نهار.
خاقانی.
تو گویی اسد خورد رأس و ذنب را
گوارنده نامد برآوردش از بر.
خاقانی.
به حل عقدۀ رأس و ذنب گر آری روی
بدست فکر تو آسان شده هم اکنون بار.
کمال الدین اسماعیل (از شرفنامۀ منیری).
رجوع به ذنب شود.
- سمت الرأس، نقطۀ عمود آسمان یعنی آن نقطه از آسمان که بطور دقت در فوق شخص ناظر واقع شده. (از ناظم الاطباء). و چون میلش [میل آفتاب] از عرض شهر بیفزاید، از سمت الرأس سوی شمال بگذرد و ارتفاع نیمروزان از سوی شمال گردد و تمامش بعد آفتاب بود از سمت الرأس بدان جهت. (التفهیم ص 185).
، (اصطلاح هندسه) تارک. نقطۀ تقاطع دو خط یک زاویه را گویند، مانندنقطۀ ’ب’ در زاویۀ زیر:
ب
ا
ج
- رأس المثلث،گوشه ای که در میان دو ساق قرار دارد. (از کشاف اصطلاحات الفنون) ، مانند نقطۀ الف در شکل زیر.
ا
ب
ج
- رأس المخروط، رأس مخروط. نقطۀ مقابل قاعده مخروط را رأس المخروط گویند. (از کشاف اصطلاحات الفنون ص 616 و 477). رجوع به همین ترکیب و نیز سر مخروط در التفهیم ص 28 شود.
- رأس مخروط، سر مخروط. (التفهیم مقدمه ص قسز 167).
- رأس و قاعده،سر و بن. باصطلاح هندسه، میان دو مرکز سر و بن. (از التفهیم مقدمه ص قسز). و رجوع به التفهیم ص 26 شود.
- رأس و قاعده ظل، ’سر مایه تا به بنش’. (از التفهیم مقدمه ص قسز). و رجوع به التفهیم ص 313 شود.
، در اصطلاح کیمیاگران بمعنی اکسیر است. (یادداشت مرحوم دهخدا). رجوع به الفهرست ابن ندیم چ مصر ص 497 شود

لغت نامه دهخدا

(رَءْسْ)

دهی از دهستان جزیره صلبوخ بخش مرکزی شهرستان آبادان واقع در 6هزارگزی باختر آبادان و کنارشطالعرب. این ده دارای 1150 تن جمعیت میباشد. آب رأس از شطالعرب تأمین میشود و محصول عمده آن خرماست. قراء کوچک آن ذرعمیه، غاتمیه، شلهه جزیره، جزء این ده منظور شده است. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 6)

دهی از دهستان جزیره صلبوخ بخش مرکزی شهرستان آبادان واقع در 6هزارگزی باختر آبادان و کنارشطالعرب. این ده دارای 1150 تن جمعیت میباشد. آب رأس از شطالعرب تأمین میشود و محصول عمده آن خرماست. قراء کوچک آن ذرعمیه، غاتمیه، شلهه جزیره، جزء این ده منظور شده است. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 6)

لغت نامه دهخدا

(تَ قَزْ زُ)

بر سر زدن. (از متن اللغه) (منتهی الارب) (تاج المصادر بیهقی)

لغت نامه دهخدا

(رَءْدْ)

زن جوان و نیکو. (منتهی الارب) (از اقرب الموارد) (آنندراج) (ناظم الاطباء). زن جوان و نیکو از لحاظ تشبیه بشاخۀ تر و تازه. (از المنجد) ، خلای زمین. (آنندراج) : رأدالارض، خلای آن. (منتهی الارب). خالی بودن آن از گیاه. (ناظم الاطباء) ، گیاه تر زمین. (از اقرب الموارد) ، غایت چاشت. (آنندراج) :
- رأدالضّحی ̍، غایت چاشت. (ناظم الاطباء) (منتهی الارب). وقت ارتفاع خورشید و انبساط نور در خمس اول و آن آغاز روز است. (از اقرب الموارد) :
مجدی اخیراً و مجدی اولاً شرع
و الشمس رأدالضحی کالشمس فی الطفل.
طغرایی (سرایندۀ لامیهالعجم).
- رأداللحی، بن ریش. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). بن ریش باشد که بزیر گوش می آید. (از اقرب الموارد). و رجوع به روده و رؤده و رأده شود

زن جوان و نیکو. (منتهی الارب) (از اقرب الموارد) (آنندراج) (ناظم الاطباء). زن جوان و نیکو از لحاظ تشبیه بشاخۀ تر و تازه. (از المنجد) ، خلای زمین. (آنندراج) : رأدالارض، خلای آن. (منتهی الارب). خالی بودن آن از گیاه. (ناظم الاطباء) ، گیاه تر زمین. (از اقرب الموارد) ، غایت چاشت. (آنندراج) :
- رأدالضّحی ̍، غایت چاشت. (ناظم الاطباء) (منتهی الارب). وقت ارتفاع خورشید و انبساط نور در خمس اول و آن آغاز روز است. (از اقرب الموارد) :
مجدی اخیراً و مجدی اولاً شرع
و الشمس رأدالضحی کالشمس فی الطفل.
طغرایی (سرایندۀ لامیهالعجم).
- رأداللحی، بن ریش. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). بن ریش باشد که بزیر گوش می آید. (از اقرب الموارد). و رجوع به روده و رؤده و رأده شود

لغت نامه دهخدا

(رَءْبْ)

گلۀ هفتاد شتر. (منتهی الارب) (از اقرب الموارد) (آنندراج) (ناظم الاطباء) ، مهتر بزرگ. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء). سید ضخم، یقال: فیهم ثلاثون رأباً. (از اقرب الموارد) ، شکاف خنور. ج، رئاب. (منتهی الارب) (از اقرب الموارد) (آنندراج) (ناظم الاطباء)

گلۀ هفتاد شتر. (منتهی الارب) (از اقرب الموارد) (آنندراج) (ناظم الاطباء) ، مهتر بزرگ. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء). سید ضخم، یقال: فیهم ثلاثون رأباً. (از اقرب الموارد) ، شکاف خنور. ج، رئاب. (منتهی الارب) (از اقرب الموارد) (آنندراج) (ناظم الاطباء)

لغت نامه دهخدا

(یِ)

پسر ابراهیم پاشا و نوۀ شیخ الاسلام عارف بک. از وزرای عثمانی بود و در سال 1188 هجری قمری بسمت رئیس الکتاب و بعد بشغل وزارت رسید. او یکی پس از دیگری بفرمانروایی مصر و قونیه و موره منصوب شد. رایف در سال 1199 هجری قمری به اتهام شرکت در قتل خلیل پاشا عزل و اعدام گردید. (از قاموس الاعلام ترکی)

پسر ابراهیم پاشا و نوۀ شیخ الاسلام عارف بک. از وزرای عثمانی بود و در سال 1188 هجری قمری بسمت رئیس الکتاب و بعد بشغل وزارت رسید. او یکی پس از دیگری بفرمانروایی مصر و قونیه و موره منصوب شد. رایف در سال 1199 هجری قمری به اتهام شرکت در قتل خلیل پاشا عزل و اعدام گردید. (از قاموس الاعلام ترکی)

لغت نامه دهخدا

(رَءْیْ)

مأخوذ از تازی و در فارسی غالباً بصورت رای بکار رود. رجوع به رای در تمام معانی شود، اندیشه و تدبیر. (از فرهنگ نظام) (ناظم الاطباء). جگاره. جلکاره. پنداشتی. (ناظم الاطباء).
- رأی ثاقب، تدبیر خردمندانه و از روی بصیرت. (ناظم الاطباء).
- رأی کردن، اندیشه کردن. فکر نمودن. (ناظم الاطباء). رای کردن.
- ، عزیمت کردن. (ناظم الاطباء).
- ، قرار نمودن. (ناظم الاطباء). و رجوع به مادۀ رای کردن شود.
- رأی یکی شدن، یکرای شدن. متفق شدن و بیک خیال بودن. (ناظم الاطباء).
- همرأی شدن، اتفاق کردن و متفق گشتن. (ناظم الاطباء).
- یکرأی شدن، متفق گشتن. رأی یکی شدن.
، اصابت تدبیر. (از اقرب الموارد) (از المنجد)، بصیرت و حذاقت: رجل ذورأی، مرد صاحب بصیرت و حذاقت، خیال و تصور، حدس. (از ناظم الاطباء). مضارع ’رأی’ بمعنی ظن جز مجهول نیامده است. (از اقرب الموارد)، آنچه انسان می بیند و بدان معتقد میشود، گویند: رأی من چنین است، یعنی اعتقاد من. ج، آراء، ارآء، ارئی، ری ّ، ری ّ، رئی ّ. (از اقرب الموارد) (از منتهی الارب). ج، آراء، ارآء. (المنجد). اعتقاد و بینایی دل. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء). عقیده. (فرهنگ نظام) (ناظم الاطباء). نظر و نگاه. (ناظم الاطباء). نظریه.
- تفسیر به رأی کردن، تفسیر کردن قرآن چنانکه پسند خاطر مفسر باشد نه چنانکه حاق واقع است. (یادداشت مرحوم دهخدا).
- رأی اعتماد، نظر موافق. نظر مؤید. اصطلاحی است پارلمانی، رایی که تأکید و استوار سازد اعتماد بر کسی داشتن را. رایی که نمایندگان مجلس یا دو مجلس بدولتی که برنامه و اعمال او را تأیید کنند، دهند.
- رأی اعتماد دادن،نظر موافق دادن. در اصطلاح محافل پارلمانی رأییست که در تأیید برنامه یا عمل دولت از جانب وکیلان و یا سناتورها داده میشود، و در چنین حالی گویند: مجلس یادو مجلس بدولت رأی اعتماد داد.
- رأی جمع کردن، در اصطلاح انتخابات، دست و پا کردن رأی و نظر به سود خود یا برای دیگری. فعالیت کردن برای جلب آراء موافق.
- رأی دادن، اظهار موافقت کردن.موافقت نمودن، چنانکه در انتخابات گویند: من بفلانی رأی دادم. رجوع به مادۀ رای دادن شود.
- رأی قاطع، نظر قطعی. رأی قطعی. تصمیم قطعی.
- مستبدبرأی، مستبدالرأی، خودرای. دیکتاتور. که غیر از نظر خود نظری را نپذیرد. که جز به رأی و عقیدۀ خود برای رأی دیگری ارزشی قائل نشود. که نظر و عقیدۀ دیگران را در امر یا امور مورد توجه قرار ندهدو بکار نبندد: و این پادشاه (سلطان مسعود) ... تقصیری نکرد هرچند مستبد برأی خویش بود. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 665).
، حکم. قضاوت. فتوی. اظهار نظر، مقتضای عقل و فکر. (ناظم الاطباء). عقل. خرد و فهم. فراست، علم، قصد و عزم. (از ناظم الاطباء). کام. (یادداشت مرحوم دهخدا). اراده. میل، دستور، مشورت. مصلحت. (ناظم الاطباء). مشاوره با کسی. (از متن اللغه).
- رأی زدن، مشورت کردن. مصلحت بینی. شور کردن. رجوع به مادۀ رای زدن شود، وضع و حالت. (ناظم الاطباء).
، مذهب و معتقد ابوحنیفه. قیاس. رجوع به رای در این معنی و ترکیبات همین معنی شود.
- اصحاب الرأی، اصحاب قیاسند زیرا که به رأی خودشان سخن میگویند درباره آنچه حدیثی و امری پیدا نمیشود. (از اقرب الموارد) (از منتهی الارب) (از ناظم الاطباء).
- اصحاب الرأی و القیاس، فقیهانی را گویند که احکام فتوی را از قرآن و حدیث استخراج میکنند و از روی عقیدۀ شخصی بکار میبرند. آنان در قیاس کبری را از قرآن و حدیث و صغری را از وقایع امور میگیرند. بزرگترین آنان ابوحنیفۀنعمانی مؤسس فرقۀ حنفی در کوفه بود و اصحاب فقیهان او در عراق بودند. در مقابل آنان اصحاب حدیث در حجاز قرار داشتند و سخت بتقلید پای بند بودند و رئیس آنها مالک بن انس بود. امام شافعی آمد و آن دو مذهب را آمیخت و از حد وسط مذهبی پدید آورد که در آن بیشتر با مالک مخالفت میکرد. پس از وی امام احمد بن حنبل آمدکه سخت پای بند سنت بود. (از المنجد). رجوع به اصحاب رأی شود.
- ذوالرأی، لقب عباس بن عبدالمطلب. (منتهی الارب).
- ، لقب حباب منذر. (منتهی الارب).
- ربیعهالرأی، شیخ مالک است. (منتهی الارب).
- هلال الرأی، از اعیان حنفیه. (منتهی الارب).
، رأی و رؤی، اسم است بمعنی مرئی، به معنی شخص نیز بکار رود، گویند: جاء حین جن رأی و رؤی، یعنی هنگامی که تاریکی در هم آمیخت و شخص در آن دیده نمی شد. (از اقرب الموارد)

مأخوذ از تازی و در فارسی غالباً بصورت رای بکار رود. رجوع به رای در تمام معانی شود، اندیشه و تدبیر. (از فرهنگ نظام) (ناظم الاطباء). جگاره. جلکاره. پنداشتی. (ناظم الاطباء).
- رأی ثاقب، تدبیر خردمندانه و از روی بصیرت. (ناظم الاطباء).
- رأی کردن، اندیشه کردن. فکر نمودن. (ناظم الاطباء). رای کردن.
- ، عزیمت کردن. (ناظم الاطباء).
- ، قرار نمودن. (ناظم الاطباء). و رجوع به مادۀ رای کردن شود.
- رأی یکی شدن، یکرای شدن. متفق شدن و بیک خیال بودن. (ناظم الاطباء).
- همرأی شدن، اتفاق کردن و متفق گشتن. (ناظم الاطباء).
- یکرأی شدن، متفق گشتن. رأی یکی شدن.
، اصابت تدبیر. (از اقرب الموارد) (از المنجد)، بصیرت و حذاقت: رجل ذورأی، مرد صاحب بصیرت و حذاقت، خیال و تصور، حدس. (از ناظم الاطباء). مضارع ’رأی’ بمعنی ظن جز مجهول نیامده است. (از اقرب الموارد)، آنچه انسان می بیند و بدان معتقد میشود، گویند: رأی من چنین است، یعنی اعتقاد من. ج، آراء، اَرْآء، اَرْئی، رَی ّ، ری ّ، رَئی ّ. (از اقرب الموارد) (از منتهی الارب). ج، آراء، اَرْآء. (المنجد). اعتقاد و بینایی دل. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء). عقیده. (فرهنگ نظام) (ناظم الاطباء). نظر و نگاه. (ناظم الاطباء). نظریه.
- تفسیر به رأی کردن، تفسیر کردن قرآن چنانکه پسند خاطر مفسر باشد نه چنانکه حاق واقع است. (یادداشت مرحوم دهخدا).
- رأی اعتماد، نظر موافق. نظر مؤید. اصطلاحی است پارلمانی، رایی که تأکید و استوار سازد اعتماد بر کسی داشتن را. رایی که نمایندگان مجلس یا دو مجلس بدولتی که برنامه و اعمال او را تأیید کنند، دهند.
- رأی اعتماد دادن،نظر موافق دادن. در اصطلاح محافل پارلمانی رأییست که در تأیید برنامه یا عمل دولت از جانب وکیلان و یا سناتورها داده میشود، و در چنین حالی گویند: مجلس یادو مجلس بدولت رأی اعتماد داد.
- رأی جمع کردن، در اصطلاح انتخابات، دست و پا کردن رأی و نظر به سود خود یا برای دیگری. فعالیت کردن برای جلب آراء موافق.
- رأی دادن، اظهار موافقت کردن.موافقت نمودن، چنانکه در انتخابات گویند: من بفلانی رأی دادم. رجوع به مادۀ رای دادن شود.
- رأی قاطع، نظر قطعی. رأی قطعی. تصمیم قطعی.
- مستبدبرأی، مستبدالرأی، خودرای. دیکتاتور. که غیر از نظر خود نظری را نپذیرد. که جز به رأی و عقیدۀ خود برای رأی دیگری ارزشی قائل نشود. که نظر و عقیدۀ دیگران را در امر یا امور مورد توجه قرار ندهدو بکار نبندد: و این پادشاه (سلطان مسعود) ... تقصیری نکرد هرچند مستبد برأی خویش بود. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 665).
، حکم. قضاوت. فتوی. اظهار نظر، مقتضای عقل و فکر. (ناظم الاطباء). عقل. خرد و فهم. فراست، علم، قصد و عزم. (از ناظم الاطباء). کام. (یادداشت مرحوم دهخدا). اراده. میل، دستور، مشورت. مصلحت. (ناظم الاطباء). مشاوره با کسی. (از متن اللغه).
- رأی زدن، مشورت کردن. مصلحت بینی. شور کردن. رجوع به مادۀ رای زدن شود، وضع و حالت. (ناظم الاطباء).
، مذهب و مُعْتَقَد ابوحنیفه. قیاس. رجوع به رای در این معنی و ترکیبات همین معنی شود.
- اصحاب الرأی، اصحاب قیاسند زیرا که به رأی خودشان سخن میگویند درباره آنچه حدیثی و امری پیدا نمیشود. (از اقرب الموارد) (از منتهی الارب) (از ناظم الاطباء).
- اصحاب الرأی و القیاس، فقیهانی را گویند که احکام فتوی را از قرآن و حدیث استخراج میکنند و از روی عقیدۀ شخصی بکار میبرند. آنان در قیاس کبری را از قرآن و حدیث و صغری را از وقایع امور میگیرند. بزرگترین آنان ابوحنیفۀنعمانی مؤسس فرقۀ حنفی در کوفه بود و اصحاب فقیهان او در عراق بودند. در مقابل آنان اصحاب حدیث در حجاز قرار داشتند و سخت بتقلید پای بند بودند و رئیس آنها مالک بن انس بود. امام شافعی آمد و آن دو مذهب را آمیخت و از حد وسط مذهبی پدید آورد که در آن بیشتر با مالک مخالفت میکرد. پس از وی امام احمد بن حنبل آمدکه سخت پای بند سنت بود. (از المنجد). رجوع به اصحاب رأی شود.
- ذوالرأی، لقب عباس بن عبدالمطلب. (منتهی الارب).
- ، لقب حباب منذر. (منتهی الارب).
- ربیعهالرأی، شیخ مالک است. (منتهی الارب).
- هلال الرأی، از اعیان حنفیه. (منتهی الارب).
، رأی و رُؤی، اسم است بمعنی مرئی، به معنی شخص نیز بکار رود، گویند: جاء حین جُن رأی و رؤی، یعنی هنگامی که تاریکی در هم آمیخت و شخص در آن دیده نمی شد. (از اقرب الموارد)

لغت نامه دهخدا

(تَ قَسْ سُ)

دیدن. (منتهی الارب) (تاج المصادر بیهقی) (دهار). دیدن با چشم. (از المنجد) (از متن اللغه) (از ناظم الاطباء). حاصل مصدر است از رؤیا. (از دزی ج 1 ص 496). و رجوع به رأی و رؤیه و رئیان و رأیه شود، دیدن با عقل. (از المنجد) (از متن اللغه). دیدار دل. بینش دل. (دهار) ، دانستن. (از منتهی الارب) (تاج المصادر بیهقی) (دهار) (از دزی ج 1 ص 496) : رآه عالماً، دانست او را دانشمند. (از منتهی الارب) ، فکر و اندیشه کردن. (ناظم الاطباء) : رأی فی الفقه رأیاً، فکری و قولی اندیشید. (منتهی الارب) ، مشاوره کردن با کسی. (از منتهی الارب) (از ناظم الاطباء).
- رأی زدن، با کسی در تدبیر امری مشورت کردن. (ناظم الاطباء).
، قصد و عزم کسی را در تدبیر امری تغییر دادن و برگردانیدن. (ناظم الاطباء) ، رویاروی دیدن کسی را. (از منتهی الارب) (از ناظم الاطباء) : قابلته فرأیته، روبرو شدم با وی پس او را رویاروی دیدم. (از منتهی الارب) ، در زمین زدن نیزه. (از اقرب الموارد) ، رسیدن. (منتهی الارب) (از المنجد) (از ناظم الاطباء) : رأی الرئه، رسید شش او را. (از المنجد) (منتهی الارب) (از ناظم الاطباء). به ریۀ کسی اصابت کردن. (از متن اللغه) ، برافروختن چوب آتش زنه. (از اقرب الموارد) (از المنجد) (از منتهی الارب) (از متن اللغه) ، افروخته گردیدن. (از اقرب الموارد) (از المنجد) (از منتهی الارب) (از ناظم الاطباء)

دیدن. (منتهی الارب) (تاج المصادر بیهقی) (دهار). دیدن با چشم. (از المنجد) (از متن اللغه) (از ناظم الاطباء). حاصل مصدر است از رؤیا. (از دزی ج 1 ص 496). و رجوع به رأی و رؤیه و رئیان و رأیه شود، دیدن با عقل. (از المنجد) (از متن اللغه). دیدار دل. بینش دل. (دهار) ، دانستن. (از منتهی الارب) (تاج المصادر بیهقی) (دهار) (از دزی ج 1 ص 496) : رآه عالماً، دانست او را دانشمند. (از منتهی الارب) ، فکر و اندیشه کردن. (ناظم الاطباء) : رأی فی الفقه رأیاً، فکری و قولی اندیشید. (منتهی الارب) ، مشاوره کردن با کسی. (از منتهی الارب) (از ناظم الاطباء).
- رأی زدن، با کسی در تدبیر امری مشورت کردن. (ناظم الاطباء).
، قصد و عزم کسی را در تدبیر امری تغییر دادن و برگردانیدن. (ناظم الاطباء) ، رویاروی دیدن کسی را. (از منتهی الارب) (از ناظم الاطباء) : قابلته فرأیته، روبرو شدم با وی پس او را رویاروی دیدم. (از منتهی الارب) ، در زمین زدن نیزه. (از اقرب الموارد) ، رسیدن. (منتهی الارب) (از المنجد) (از ناظم الاطباء) : رأی الرئه، رسید شش او را. (از المنجد) (منتهی الارب) (از ناظم الاطباء). به ریۀ کسی اصابت کردن. (از متن اللغه) ، برافروختن چوب آتش زنه. (از اقرب الموارد) (از المنجد) (از منتهی الارب) (از متن اللغه) ، افروخته گردیدن. (از اقرب الموارد) (از المنجد) (از منتهی الارب) (از ناظم الاطباء)

لغت نامه دهخدا

(تَ زِ یَ)

گوش کردن سخن کسی را و قبول نمودن. هذا تفسیر ما فی النسخه الصحیحه من القاموس قال رأنه رغنه عن النضر بن شمیل عن الخلیل. (از منتهی الارب) ، احمق و سست گردانیدن کسی را. (از ناظم الاطباء) (از منتهی الارب) ، حکم بر سفاهت کسی کردن. (از ناظم الاطباء)

گوش کردن سخن کسی را و قبول نمودن. هذا تفسیر ما فی النسخه الصحیحه من القاموس قال رأنه رغنه عن النضر بن شمیل عن الخلیل. (از منتهی الارب) ، احمق و سست گردانیدن کسی را. (از ناظم الاطباء) (از منتهی الارب) ، حکم بر سفاهت کسی کردن. (از ناظم الاطباء)

لغت نامه دهخدا

(رَءْمْ)

شتربچه. (از اقرب الموارد) (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء) ، بوّ، گویند: اما لناقتکم من رأم، یعنی چیزی همچون بوّ یابچه ناقۀ دیگری که بدان انس گیرد و آن را دوست دارد. (از اقرب الموارد). پوست شتربچه و جز آن آکنده بکاه برای تسلی شتر ماده و غیر آن. (از اقرب الموارد) (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء). بوّ بمعنی پوست بچه شتر پر از کاه و مانند آن برای گذاردن در جلوشتر ماده تا بدان مهر ورزد و بتوان آن را دوشید، یابچه ای که بجز مادرش او را دایگی کند و پرورش دهد:
کامهات الرأم أو مطافلا. (از معجم البلدان)

شتربچه. (از اقرب الموارد) (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء) ، بَوّ، گویند: اما لناقتکم من رأم، یعنی چیزی همچون بَوّ یابچه ناقۀ دیگری که بدان انس گیرد و آن را دوست دارد. (از اقرب الموارد). پوست شتربچه و جز آن آکنده بکاه برای تسلی شتر ماده و غیر آن. (از اقرب الموارد) (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء). بَوّ بمعنی پوست بچه شتر پر از کاه و مانند آن برای گذاردن در جلوشتر ماده تا بدان مهر ورزد و بتوان آن را دوشید، یابچه ای که بجز مادرش او را دایگی کند و پرورش دهد:
کامهات الرأم أو مطافلا. (از معجم البلدان)

لغت نامه دهخدا

(رَءْمْ)

موضعی است. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). کوهی است در یمامه که سنگهای آسیاب را از آن میبرند، درمشرق یمامه واقع است و همچون حایلی میان این شهر و برّین و بحرین و دهناء میباشد. (از معجم البلدان)

لغت نامه دهخدا

(تَ قَزْ زُ)

سخت تاب دادن: رأم الحبل رأماً،رسن را سخت تاب داد. (از المنجد) (از منتهی الارب) (از ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد) ، رأم ناقه بچه یا بوّ خود را، دوست داشتن و انس گرفتن و بدان مهربانی آوردن بر بچۀ خود و لازم گرفتن آن را. (از اقرب الموارد) (از المنجد) (از منتهی الارب) (از آنندراج). رأم چیزی، دوست داشتن آن را و الفت گرفتن بدان. (از ناظم الاطباء) ، فراهم آمدن سر ریش و نیکو و به گردیدن آن. (از منتهی الارب) (از المنجد) (از اقرب الموارد) (از آنندراج) (ناظم الاطباء). رئمان. (اقرب الموارد) ، به سریشم استوار کردن چیزی را. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) ، اصلاح کردن تیر. (از اقرب الموارد)

سخت تاب دادن: رأم الحبل رأماً،رسن را سخت تاب داد. (از المنجد) (از منتهی الارب) (از ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد) ، رأم ناقه بچه یا بَوّ خود را، دوست داشتن و انس گرفتن و بدان مهربانی آوردن بر بچۀ خود و لازم گرفتن آن را. (از اقرب الموارد) (از المنجد) (از منتهی الارب) (از آنندراج). رأم چیزی، دوست داشتن آن را و الفت گرفتن بدان. (از ناظم الاطباء) ، فراهم آمدن سر ریش و نیکو و به گردیدن آن. (از منتهی الارب) (از المنجد) (از اقرب الموارد) (از آنندراج) (ناظم الاطباء). رِئْمان. (اقرب الموارد) ، به سریشم استوار کردن چیزی را. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) ، اصلاح کردن تیر. (از اقرب الموارد)

لغت نامه دهخدا

(نِ)

ناحیه. (اقرب الموارد). کنار. طرف، آنچه نرم و افتاده باشد از سرین آدمی. (از اقرب الموارد)

لغت نامه دهخدا

(یِ)

رائف. رأف. رؤف. سخت و بسیار مهربان. (از اقرب الموارد) (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء). مهربان. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). ورجوع به رائف شود، آنکه از امارات شناسد که زمین آب دارد یا نه. (یادداشت مرحوم دهخدا)

لغت نامه دهخدا

(اَ ءَ)

نعت تفضیلی از رأفت. رؤف تر. مهربان تر: ارأف امتی بامتی ابوبکر. (حدیث)

لغت نامه دهخدا

(رَءْ فَ)

رأف. رآفه. بسیار مهربانی. (فرهنگ نظام). سخت و بسیار مهربانی. (ناظم الاطباء). مهربانی شدید. (از اقرب الموارد) (از المنجد) (از منتهی الارب). مهربانی کردن. (تاج المصادر بیهقی) (فرهنگ نظام). سخت بخشیدن و مهربانی کردن. (منتهی الارب) (آنندراج). مهربان شدن. (آنندراج). ترحم. کرم. نرم دلی. عنایت. احسان. لطف. توجه. شفقت. رحمت. (ناظم الاطباء). مهربانی. (غیاث اللغات) (آنندراج) (ناظم الاطباء) (دهار) (مهذب الاسماء). رفق. مرافقت. رعایت. مراعات. نیکخواهی. (یادداشت مرحوم دهخدا) : با خرد تمام که دارند با رحمت و رأفت و حلم باشند نیز. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 101). ندیمان خردمند با خرد تمام که دارند با رحمت و رأفت و حلم باشند. (تاریخ بیهقی چ نفیسی ص 721). سپاس و حمد و ثنا و شکر مر آفریدگار را عز اسمه که خطۀ اسلام و واسطۀ عقد عالم را بجمال عدل و رأفت... آراسته گردانیده است. (کلیله و دمنه). با آنچه ملک عادل انوشیروان کسری بن قباد را سعادت ذات... و شمول عدل و رأفت حاصل است و می بینم که کارهای زمانه میل به ادبار دارد. (کلیله و دمنه). که هر یکی از ایشان در ایالت و سیاست عدل و رأفت علیحده امتی بوده اند. (کلیله و دمنه). و پادشاهان را در سیاست رعیت و بسط عدل و رأفت... بدان حاجت افتد. (کلیله و دمنه). چون وزیر، بدکردار باشد منافع وعدل و رأفت او... بریده گرداند. (کلیله و دمنه).
در سایۀ رأفت و... او قرار گیرند. (سندبادنامه ص 6). به سمت عدل و رأفت و انصاف و معدلت آراسته بود. (ترجمه تاریخ یمینی ص 234). بمزید رأفت و حفاوت و مزایای اختصاص و قربت مخصوص میگردانید. (ترجمه تاریخ یمینی ص 397).
ای دیدنت آسایش و خندیدنت آفت
گوی از همه خوبان بربودی بلطافت
ای سرو خرامان گذری از سر رحمت
وی ماه درخشان نظری از سر رأفت.
سعدی.
، مایۀ لطف و رحمت و مهربانی:
رأفت یاران نباشی آفت ایشان مشو
سیرت حق چون نباشی صورت باطل مباش.
سنایی.
رجوع به رأف شود

رأف. رآفه. بسیار مهربانی. (فرهنگ نظام). سخت و بسیار مهربانی. (ناظم الاطباء). مهربانی شدید. (از اقرب الموارد) (از المنجد) (از منتهی الارب). مهربانی کردن. (تاج المصادر بیهقی) (فرهنگ نظام). سخت بخشیدن و مهربانی کردن. (منتهی الارب) (آنندراج). مهربان شدن. (آنندراج). ترحم. کرم. نرم دلی. عنایت. احسان. لطف. توجه. شفقت. رحمت. (ناظم الاطباء). مهربانی. (غیاث اللغات) (آنندراج) (ناظم الاطباء) (دهار) (مهذب الاسماء). رفق. مرافقت. رعایت. مراعات. نیکخواهی. (یادداشت مرحوم دهخدا) : با خرد تمام که دارند با رحمت و رأفت و حلم باشند نیز. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 101). ندیمان خردمند با خرد تمام که دارند با رحمت و رأفت و حلم باشند. (تاریخ بیهقی چ نفیسی ص 721). سپاس و حمد و ثنا و شکر مر آفریدگار را عز اسمه که خطۀ اسلام و واسطۀ عقد عالم را بجمال عدل و رأفت... آراسته گردانیده است. (کلیله و دمنه). با آنچه ملک عادل انوشیروان کسری بن قباد را سعادت ذات... و شمول عدل و رأفت حاصل است و می بینم که کارهای زمانه میل به ادبار دارد. (کلیله و دمنه). که هر یکی از ایشان در ایالت و سیاست عدل و رأفت علیحده امتی بوده اند. (کلیله و دمنه). و پادشاهان را در سیاست رعیت و بسط عدل و رأفت... بدان حاجت افتد. (کلیله و دمنه). چون وزیر، بدکردار باشد منافع وعدل و رأفت او... بریده گرداند. (کلیله و دمنه).
در سایۀ رأفت و... او قرار گیرند. (سندبادنامه ص 6). به سمت عدل و رأفت و انصاف و معدلت آراسته بود. (ترجمه تاریخ یمینی ص 234). بمزید رأفت و حفاوت و مزایای اختصاص و قربت مخصوص میگردانید. (ترجمه تاریخ یمینی ص 397).
ای دیدنت آسایش و خندیدنت آفت
گوی از همه خوبان بربودی بلطافت
ای سرو خرامان گذری از سر رحمت
وی ماه درخشان نظری از سر رأفت.
سعدی.
، مایۀ لطف و رحمت و مهربانی:
رأفت یاران نباشی آفت ایشان مشو
سیرت حق چون نباشی صورت باطل مباش.
سنایی.
رجوع به رأف شود

لغت نامه دهخدا

(رَءْ فَ)

لکهنوی. میرزا عبدالله بن کاظم، معروف و متخلص به رأفت لکهنوی. در شمارگویندگان فارسی زبان است. مؤلف صبح گلشن در ص 171 شعر او را درج کرده است. (از الذریعه ج 9 بخش 2 ص 349)

لغت نامه دهخدا

(رَءْلْ)

بچۀ شترمرغ. (از اقرب الموارد) (از المنجد) (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء) (مهذب الاسماء) (دهار). بچۀ یک سالۀ شترمرغ. (از اقرب الموارد) (از منتهی الارب) (از آنندراج) (ناظم الاطباء). ج، اروال، رئلان، رئاله، رئال. (المنجد) (اقرب الموارد) (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء). و رئال مشهورتر است، خوّد رأله، فزع، یعنی ترسید، ’اقول لنفسی حین خود رألها’، به نفس خویش می گویم هنگامی که بترسد، زف رأل القوم، هلکوا. (از اقرب الموارد)

بچۀ شترمرغ. (از اقرب الموارد) (از المنجد) (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء) (مهذب الاسماء) (دهار). بچۀ یک سالۀ شترمرغ. (از اقرب الموارد) (از منتهی الارب) (از آنندراج) (ناظم الاطباء). ج، اَرْوال، رِئلان، رِئاله، رِئال. (المنجد) (اقرب الموارد) (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء). و رئال مشهورتر است، خَوّدَ رأله، فزع، یعنی ترسید، ’اقول لنفسی حین خود رألها’، به نفس خویش می گویم هنگامی که بترسد، زف رأل القوم، هلکوا. (از اقرب الموارد)

لغت نامه دهخدا

(تُ)

زود مردن. سرعت موت، مردن

لغت نامه دهخدا

(شَءْفْ)

اهل و دارایی، شأفه الرجل، هی اهله و ماله. (از ذیل اقرب الموارد). رجوع به شأفه در این معنی شود

لغت نامه دهخدا

(شَءْفْ)

فساد و تباهی در ریش چنان که به نشود. (منتهی الارب). شأف الجرح، فساده حتی لا یکاد یبراء. (اقرب الموارد). رجوع به شآفه و شأفه شود

لغت نامه دهخدا

(تَ)

دشمن شدن. (مصادر زوزنی ص 390). رجوع به شآفه و شأفه در این معنی شود، بجکیدن بن ناخن. (مصادر زوزنی ص 390) ، ریش بر آمدن از کف پای. (مصادر زوزنی ص 390). رجوع به شآفه و شأفه شود

لغت نامه دهخدا

تصویری از رادف — تصویر رادف

پیروی کننده

فرهنگ لغت هوشیار

تصویری از رائف — تصویر رائف

در فارسی رئوف مهربان، می، مهربان دلنازک

فرهنگ لغت هوشیار

تصویری از رافف — تصویر رافف

درخشنده

فرهنگ لغت هوشیار

تصویری از راعف — تصویر راعف

تیزی تیزی بینی تیزه کوه، پیش اسپ پیش بر

فرهنگ لغت هوشیار

تصویری از راجف — تصویر راجف

تپ لرزه

فرهنگ لغت هوشیار