- دفتری (دَ تَ)
منسوب به دفتر. کارهای دفتری از قبیل ثبت و ضبطو ربط، چنانکه در مؤسسات و وزارتخانه ها متداول است. و از همین قبیل است امور مربوط به دفاتر دخل و خرج مملکت: همچنین نسخجات دیوانی و اسناد خرج دفتری و مفاصای صاحب جمعان و... بدانچه مقرر میدارد معمول می دارند. (تذکره الملوک چ دبیرسیاقی ص 7). کیفیات دفتری که به مهر مشارالیه (مستوفی الممالک) رسیده باشد، داد و ستد و تنخواه داده میشود. (تذکره الملوک ص 17). مستوفی اصفهان هر ساله نسخه بر جمع و خرج وجوهات و محصولات محال ضبطی وزیر اصفهان... نوشته... بسرکار خاصه رسانیده اگر سخن حسابی و دقت دفتری داشته باشد مستوفی خاصه بعمل آورد. (تذکره الملوک ص 51).
- کاغذ دفتری، کاغذ ردی و فرومایه و کم بها. (آنندراج) :
نبیند که پیشش همی نظم و نثرم
چو دیبا کند کاغذ دفتری را.
ناصرخسرو.
و رجوع به کاغذ شود، اداره دار. اهل دفتر. (ناظم الاطباء)، منسوب به دفتر. که در دفتر کار کند، از قبیل محاسب و جزءجمعنویس. رجوع به ترکیب ذیل شود.
- دفتریان، جمع واژۀ دفتری. اشخاص منسوب به دفتر: اسنادرا ضبط، و ارقام و پروانجات را قلمی و در ثبتها خط می گذارند، که سند دفتریان گردد. (تذکره الملوک ص 44)، محرر و نویسنده. (از آنندراج). دفترنگار:
جای مداد آب طلا ریزد از قلم
بنویسد ار ز بخشش او حرف دفتری.
ابونصر نصیرای بدخشانی (از آنندراج).
، اصطلاحی در عهد صفویه به این شرح: مجلس نویس موظف بود که فرامین سلطان را بصورت مقتضی و صحیح و مناسب درآورد. چون سلطان در اغلب موارد فرمانها را شفاهاً (بالمشافهه) صادر می کرد، ناچار باید با تعلیقۀ وزیر اعظم یا توسط رسالۀ یکی ازامراء و با نوشتن عبارت ’حسب الامر الاعلی’ تأیید گردد. در هر یک از این دو حال فرمان به واقعه نویس ارائه میشد تا در دستگاه اداری وی بصورت رقم صحیح درآید.در ’ص عکسی 42 ب - ص 26 چ تهران’ ارقامی را که به واقعه نویس تسلیم می کردند بیاضی و دفتری خوانده شده است. از روی آنها طغرائی با مرکب سیاه می نوشت و تنظیم می کرد، در اصطلاح دورۀ صفویه، اسناد پیش نویس که در دفتر تنظیم میگردد. (فرهنگ فارسی معین)
- کاغذ دفتری، کاغذ ردی و فرومایه و کم بها. (آنندراج) :
نبیند که پیشش همی نظم و نثرم
چو دیبا کند کاغذ دفتری را.
ناصرخسرو.
و رجوع به کاغذ شود، اداره دار. اهل دفتر. (ناظم الاطباء)، منسوب به دفتر. که در دفتر کار کند، از قبیل محاسب و جزءجمعنویس. رجوع به ترکیب ذیل شود.
- دفتریان، جمع واژۀ دفتری. اشخاص منسوب به دفتر: اسنادرا ضبط، و ارقام و پروانجات را قلمی و در ثبتها خط می گذارند، که سند دفتریان گردد. (تذکره الملوک ص 44)، محرر و نویسنده. (از آنندراج). دفترنگار:
جای مداد آب طلا ریزد از قلم
بنویسد ار ز بخشش او حرف دفتری.
ابونصر نصیرای بدخشانی (از آنندراج).
، اصطلاحی در عهد صفویه به این شرح: مجلس نویس موظف بود که فرامین سلطان را بصورت مقتضی و صحیح و مناسب درآورد. چون سلطان در اغلب موارد فرمانها را شفاهاً (بالمشافهه) صادر می کرد، ناچار باید با تعلیقۀ وزیر اعظم یا توسط رسالۀ یکی ازامراء و با نوشتن عبارت ’حسب الامر الاعلی’ تأیید گردد. در هر یک از این دو حال فرمان به واقعه نویس ارائه میشد تا در دستگاه اداری وی بصورت رقم صحیح درآید.در ’ص عکسی 42 ب - ص 26 چ تهران’ ارقامی را که به واقعه نویس تسلیم می کردند بیاضی و دفتری خوانده شده است. از روی آنها طغرائی با مرکب سیاه می نوشت و تنظیم می کرد، در اصطلاح دورۀ صفویه، اسناد پیش نویس که در دفتر تنظیم میگردد. (فرهنگ فارسی معین)
