- تیمور (پسرانه)
نام سردار پادشاه بزرگ مغول و مؤسس سلسله تیموریان
معنی تیمور - جستجوی لغت در جدول جو
- تیمور (تَ / تِ)
امیر. نخستین پادشاه گورکانی و مؤسس سلطنت این سلسله که از 771 تا 807 هجری قمری در بیشتر ممالک آسیا با کمال قدرت و عظمت پادشاهی کرد. (ناظم الاطباء). نام پادشاه مشهور است. (غیاث اللغات) (آنندراج). سردار و پادشاه بزرگ مغول 736-807 هجری قمری) است. وی پسر امیر ترغای بود و در ترکستان و میان طایفۀ برلاس پرورش و در سواری و تیراندازی مهارت یافت. در جوانی حکومت شهر کش به او واگذار شد و پس از ازدواج با دختر خان کاشغر او را گورکان، یعنی داماد نامیدند. در جنگ با والی سیستان نیز چند زخم برداشت و دو انگشت دست راستش افتاد و پای راستش چنان صدمه دید که تا پایان عمر می لنگید و بدین جهت او را تیمور لنگ خواندند. وی در سن 24 سالگی نامبردار شد و ده سال بعد هنگامی که رقیب خود امیرحسین رامغلوب و مقتول ساخت به لقب صاحبقران ملقب گردید. تیمور بین سالهای 733 و 781 هجری قمری چهار بار به خوارزم لشکر کشید و عاقبت آنجا را ویران کرد. دشت قپچاق ومغولستان را فتح نمود و در 782 پسر چهارده سالۀ خودمیرانشاه را با سپاهی مأمور تسخیر خراسان کرد و خود نیز بدانان پیوست. نیشابور و هرات را گرفت و در هرات از کله های مردم مناره ها ساخت. سپس مازندران را که تا سال 750 بدست ملوک باوند بود تسخیر کرد و در یورش سه ساله که از 788 تا 790 طول کشید آذربایجان، لرستان، ارمنستان، گرجستان و شروان را مسخر کرد و در اصفهان با هفتاد هزار سر بریده مناره ها ساخت. سپس به شیراز شتافت و آن را تسخیر کرد. در سال 793 خوارزم راقتل عام نمود. یورش پنجسالۀ وی بین سالهای 794 تا 798 هجری قمری صورت گرفت و پس از آن حکومت هر شهری را به یکی از فرزندان یا خویشاوندان خود داد. سپس مسکو را مسخر ساخت و در سال 801 هندوستان را فتح کرد و صدهزار تن بکشت. تیمور پس از تقسیم شهرها و نواحی به سمرقند بازگشت. لشکرکشی وی را به ایران که از 802 تا 807 هجری قمری طول کشید یورش هفت ساله گویند. در 803 با عثمانیان جنگ کرد و چند شهر را گرفت. در همین هنگام سفرائی به مصر فرستاد ولی چون نتیجه نگرفت، مصمم شد به مصر حمله کند و حلب و دمشق و سپس بغداد را تسخیر کرد. در سال 804 بایزید سلطان عثمانی را مغلوب و اسیر کرد. و سپس قصد فتح چین نمود و بکنار سیحون رسیدولی در اترا بیمار شد و در سال 807 هجری قمری به سن 71 سالگی درگذشت. (از فرهنگ فارسی معین). رجوع به حبیب السیر چ خیام ج 3 و 4 و عجائب المقدور فی تاریخ تیمور چ بنگاه ترجمه و نشر کتاب و تزوکات تیموری شود
- تیمور
تیموره، سنگی که در شکم بعضی حیوانات تولید می گردد و آن را مانند فادزهر استعمال می کنند، (ناظم الاطباء)
- تیمور (مُ)
جزیره ای از مجمعالجزایر سند (جزایر مالزی) که در مشرق جزیره فلورس واقع است که میان کشورهای اندونزی و پرتقال تقسیم شده است. قسمت متعلق به اندونزی با وسعت یازده هزارونهصد و سی و پنج کیلومترمربع و 400000 تن سکنه و قسمت پرتقال با وسعت نوزده هزار کیلومترمربع و 442400 تن سکنه است. (از لاروس)
- تیمور (تِ)
این لفظ ترکی است به معنی فولاد و چون در ترکی قاعده ای است که بعد از حرف مضموم ’واو’، بعد مفتوح ’الف’، و بعد مکسور ’یا’ مینویسند مگر آن ’واو’ و ’الف’، و ’یا’ در خواندن نمی آید، در این لفظ نیز ’یا’ و ’واو’ بخواندن نمی آید، چرا که علامت کسره و ضمه است و اگر در نظم به سبیل اشباع خوانده شود جایز است. (غیاث اللغات) (آنندراج). مأخوذ از ترکی، آهن... (ناظم الاطباء). تیمور ترکی مغولی، تمر. دمر به معنی آهن. (فرهنگ فارسی معین ج 5)
- تیمور
ترکی پولاد
پیشنهاد واژه بر اساس جستجوی شما
اخمو، کسی که اخم کند و چین بر ابرو انداخته و روی خود را درهم بکشد، ترش روی، ترش رو، دژبرو، روترش، گره پیشانی، بداغر، تندرو، عبوس، متربّد، اخم رو، سخت رو، عابس، عبّاس، بداخم، زوش
پرستاری، نوازش و مراقبت از شخص بیمار یا آسیب دیده، غم خواری، دلسوزی، فکر، اندیشه، درد و رنج
تیمار خوردن: غم خواری کردن، دلسوزی کردن،برای مثال به تنها تن خویش جستم نبرد / به پرخاش تیمار من کس نخورد (فردوسی - ۵/۳۵۲)
تیمار داشتن: خدمت، پرستاری و غم خواری کردن، مواظب کسی یا چیزی بودن
تیمار کردن: با شال و قشو بدن اسب را مالش دادن و تمیز کردن، محافظت کردن، پرستاری کردن
تیمار خوردن: غم خواری کردن، دلسوزی کردن،
تیمار داشتن: خدمت، پرستاری و غم خواری کردن، مواظب کسی یا چیزی بودن
تیمار کردن: با شال و قشو بدن اسب را مالش دادن و تمیز کردن، محافظت کردن، پرستاری کردن
توده ای از بافت غیرعادی در بدن که کار مفیدی انجام نمی دهد و نوع بدخیم آن به بافت های مجاور حمله می کند و انتشار می یابد، غده
(تَ)
لغت نامه دهخدا
از ’ت ه ر’، زمین رست و هموار. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء). زمین پست و هموار، بیابان دشوار. (منتهی الارب) ، مابین اعلای وادی و اسفل آن، مابین اعلای کوه و اسفل آن، مرد متکبر. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء) ، بزرگ منشی. یقال: به تیه تیهور، اذا کان تایهاً. (منتهی الارب) (از آنندراج) (از ناظم الاطباء) ، موج مرتفع دریا، ریگ توده که آب اطراف آن را کنده باشد. ج، تیاهیر، تیاهر. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد). ریگ تودۀ بلند و آنچه شکسته گردد از ریگ توده. (منتهی الارب)
دهی از دهستان شهسواراست که در بخش میناب شهرستان بندرعباس واقع است و 100 تن سکنه دارد، (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 8)
(تَ)
لغت نامه دهخدا
مرد بردبار و باوقار و آهسته. (منتهی الارب) (آنندراج). وقار و بردباری. (ناظم الاطباء). وقار. (اقرب الموارد). ’تاء’ آن مبدل ’واو’ است چنانکه در تراث و وراث. (منتهی الارب) (از اقرب الموارد)
غم باشد و تیمار داشتن، غم خوردن بود، (فرهنگ جهانگیری)، غم، (فرهنگ رشیدی) (شرفنامۀ منیری) (آنندراج)، رنج و اندوه، (ناظم الاطباء) :
از او بی اندهی بگزین و شادی با تن آسانی
به تیمار جهان دل را چرا باید که بخسانی،
رودکی،
نیکی او بجایگاه بد است
شادی او بجای تیمار است،
رودکی،
من مانده به خانه در پیخسته و خسته
بیمار و به تیمار و نژند و غم خورده،
خسروانی،
شبا پدید نیاید همی کرانۀ تو
برادر غم و تیمار من مگر توئیا،
آغاجی،
چرا این مردم دانا و زیرکسار و فرزانه
به تیمار و عذاب اندر ابا دولت به پیکار است،
خسروی،
نسوزد دلت بر چنین کارها
بدین درد و تیمار و آزارها،
فردوسی،
شهنشاه ایران از آن شاد گشت
ز تیمار آن لشکر آزاد گشت،
فردوسی،
کنون مادرت ماند بی تو اسیر
پر از رنج و تیمار و درد و زحیر،
فردوسی،
جهان سر بسر پر ز تیمار گشت
هر آن کس که بشنید غمخوارگشت،
فردوسی،
مرا گوئی چرا گریی زاندوه
مرا گوئی چرا نالی ز تیمار،
فرخی،
امیر شاد بد و بندگان او هم شاد
مخالفان همه با گرم و انده و تیمار،
فرخی،
هر که بر او سایه فکند آن درخت
رست ز تیمار و ز کرب و حزن،
فرخی،
اگر همیشه بشادیش خواهم ای عجبی
چرا همیشه به تیمار خواهدم هموار،
عنصری،
به تنگدستی ماند همی مخالفتش
همیشه جفت بود تنگدستی و تیمار،
عنصری،
بوستان عود همی سوزد تیمار بسوز
فاخته نای همی سازد طنبور بساز،
منوچهری،
عجب دلتنگ و غمخوارم ز حد بگذشت تیمارم
تو گویی در جگر دارم دو صد یا سنج کزکانی،
منوچهری،
در این دو روزه دور زندگانی
مخر تیمار و درد جاودانی،
(ویس و رامین)،
بروز رفته ماند یار رفته
چرا داری به دل تیمار رفته،
(ویس و رامین)،
کجا چون دیده ریزد اشک بسیار
گشاده گردد از دل ابر تیمار،
(ویس و رامین)،
من ز تیم تو به تیمار گرفتار شدم
تو به تیمار مهل باز به تیم آر مرا،
(از فرهنگ اسدی از یادداشت بخط مرحوم دهخدا)،
ولیکن چو با هر دوام کار نیست
چو هرگز نباشدم تیمار نیست،
اسدی،
دلاور نبرد ایچ تیمار مرگ
میان بست بر جنگ و پیکار گرگ،
اسدی،
ز دختر بپرسید پس شهریار
بترسید دختر ز تیمار یار،
اسدی،
بدینار و هر چیز و تیمار سخت
توان یافت جز زندگانی و بخت،
اسدی،
ای دل خواهی که در دل آرام رسی
بی تیماری بدان مه تام رسی
با او به مراد دل بزی ای دل از آنک
ار دانی خواست کام در کام رسی،
؟ (از قابوسنامه)،
مر این درد نه از پی زادن است
که این درد و تیمار جان دادن است،
شمسی (یوسف و زلیخا)،
سوی آب چندان چه داری شتاب
تو تیمار جان خور، نه تیمار آب،
شمسی (یوسف و زلیخا)،
هر که او انده و تیمار تو نگزیند
تو به خیره چه خوری انده و تیمارش،
ناصرخسرو،
ای طلبکار طربها مطربی را عمروار
چند جوئی در سرای رنج و تیمار و تعب،
ناصرخسرو،
که دنیا را نه تیمار است و نه مهر
ز بهر خود مباش از وی به تیمار،
ناصرخسرو،
هر کسی را هست تیماری ز دنیا و مرا
جز ز بهر طاعت اولاد تو تیمار نیست،
ناصرخسرو،
در کشتنم بگرد من اندر شد
پیوسته همچو دایره تیمارم،
مسعودسعد،
ز تیمار آن لعبت زهره فعل
ز هجران آن روی خورشیدفر،
مسعودسعد،
ای گرامی ترا کجا جویم
درد و تیمار تو کرا گویم،
مسعودسعد،
وقت شادی به نشینی، خود کند هر دشمنی
دوست آن باشد که با جان وقت تیمار ایستد،
سیدحسن غزنوی،
از جود تو و عدل تو غزنی چو بهشت است
زیرا که در او هست نه بیمار و نه تیمار،
سنائی،
به سنان غم و تیمار و حزن
سینۀ خصم تو بشکافته شد،
سوزنی،
از آن دروغ که گفتم که خویش یزدانم
زیادتست غم و رنج و گرم و تیمارم،
سوزنی،
غریب و شهری و پیر و جوان و خرد و درشت
همی فشارد شب و روز بی غم و تیمار،
سوزنی،
سایۀ رمح و عکس شمشیرش
گر برافتندبر جبال و بحار
سنگ این خاره گردد از اندوه
آب آن تیره گردداز تیمار،
انوری (از شرفنامۀ منیری)،
به پیش فیض تو زآن آمدم به استسقا
که وارهانی از این خشکسال تیمارم،
خاقانی،
یک نیمه ز عمر شد به هر تیماری
تا داد فلک به آخرم دلداری
بر من فلکا ترا چه منت باری
تا عمر بنستدی ندادی یاری،
خاقانی،
دانه از خوشۀ فلک خوردی
که به پرواز رستی از تیمار،
خاقانی،
شد شوی وی از دریغ و تیمار
دور از رخ آن عروس بیمار،
نظامی،
گرچه تیمار یابم از دوری
خواهم از خدمت تو دستوری،
نظامی،
ثناها کرد بر روی چو ماهش
بپرسید از غم و تیمار راهش،
نظامی،
چو می باید شدن زین دیر ناچار
نشاط از غم به و شادی ز تیمار،
نظامی،
افسوس که ناچار همی باید مرد
در محنت و تیمار همی باید مرد
چون دانستم که چون همی باید زیست
در حسرت و آزار همی باید مرد،
عطار،
می بچربد بر جهانی دلخوشی
در دل من ذرۀتیمار تو،
عطار،
یکی غله مردادمه توده کرد
ز تیمار دی خاطر آسوده کرد،
سعدی،
کسی که از غم و تیمار من نیندیشد
چرا من از غم و تیمار او شوم بیمار،
سعدی،
هر زمان گویم ز داغ عشق و تیمار فراق
دل ربود ازمن نگارم، جان ربودی کاشکی،
سعدی،
رقیبا بر حقی گر باورت ناید غم خسرو
که من تیمار بلبل پیش بوتیمار می گویم،
امیر خسرو (از آنندراج)،
- با تیمار، غمناک، اندوهگین:
مرغکی عاشق آب است که بوتیمارش
نام از آن است که همواره بود با تیمار،
قاآنی،
- تیمار نهادن بر کسی، غمگین ساختن، اندوهناک ساختن:
منه بیش از کشش تیمار بر من
بقدر زور من نه بار بر من،
نظامی (از انجمن آرا)،
، نگاهداشت بود، (فرهنگ جهانگیری)، خدمت و غمخواری و محافظت کردن کسی را که بیمار بود و یا به بلیتی گرفتار شده باشد، و به معنی نگاه داشتن و محافظت نمودن و غمخواری، (برهان) (از انجمن آرا)، غمخوارگی، نگاهداشت، (شرفنامۀ منیری)، غمخواری، (فرهنگ رشیدی)، حمایت و دستگیری و محافظت و نگهبانی و حراست و پرستاری بیمار و غمخواری، (ناظم الاطباء)، غمخواری و خدمت کردن، (غیاث اللغات)، غم خوردن و ... با لفظ خوردن و کشیدن و گفتن و کردن و بر کسی نهادن مستعمل است، (آنندراج)، غمخواری، غمگساری، پرستاری، خدمت، (یادداشت بخط مرحوم دهخدا) :
کرا دوست مهمان بود یا نه دوست
شب و روز تیمار مهمان بدوست،
ابوشکور بلخی،
از اندوه او سست و بیمار شد
ز شاه جهان پر ز تیمار شد،
دقیقی،
همی گفت کاینم جهاندار داد
غمی بودم از بهر تیمار داد،
فردوسی،
چو فرمان دهی من سزاوار اوی
میان را ببندم به تیمار اوی،
فردوسی،
گرت هیچ یاد است کردار من
یکی رنجه کن دل به تیمار من،
فردوسی،
چو جد خود به عدل و فضل عبد سیدم اکنون
فراوان سید و عبدند اندر عون و تیمارم،
سوزنی،
نجمی و آفتاب هنرپروری همی
در سایۀ عنایت و تیمار اهتمام،
سوزنی،
چون درخت است آدمی و بیخ عهد
بیخ را تیمار می باید به جهد،
مولوی،
فایق آید جان پرانوار او
باقیان را بس بود تیمار او،
مولوی،
می باید که به رعایت و تیمار حیوانات ایستادگی نمایی و بر قدم نیاز باشی که اینها نیز خلق خدای تعالی اند، (انیس الطالبین بخاری ص 29)،
تن بکاه ای خواجه در تیمار جان
تا به کی جان کاهی از تیمار من،
قاآنی،
، شفا، (یادداشت بخط مرحوم دهخدا) : و می آمدند از تمامیت دیه هاء جلیل و یهود و اورشلیم و نیروی خدا می آمد برای تیمار ایشان، (از ترجمه دیاتسارون ص 50 یادداشت ایضاً)، اندیشه، (فرهنگ جهانگیری) (از فرهنگ رشیدی)، فکر و اندیشه کردن هم آمده است و آن را تیماره با زیادتی ’هاء’ نیزخوانند، (برهان)، فکر و اندیشه و تصور و تدبیر و توجه، (ناظم الاطباء) :
شب تاری همه کس خواب یابد
من از تیمار او تا روز بیدار،
فرخی،
بازرگان به هزار تیمار چون بوتیمار پژمان و اندوهگین به خانه آمد، (سندبادنامه ص 305)،
، سیاست، فکر، اندیشه، حسن تربیت، ادب، (یادداشت بخط مرحوم دهخدا) :
پریچهره فرزند دارد یکی
کز او شوختر کم بود کودکی
مر او را خرد نی و تیمار نی
به شوخیش اندر جهان یار نی،
ابوشکور بلخی،
، مخارج قشونی، (ناظم الاطباء)
از او بی اندهی بگزین و شادی با تن آسانی
به تیمار جهان دل را چرا باید که بخسانی،
رودکی،
نیکی او بجایگاه بد است
شادی او بجای تیمار است،
رودکی،
من مانده به خانه در پیخسته و خسته
بیمار و به تیمار و نژند و غم خورده،
خسروانی،
شبا پدید نیاید همی کرانۀ تو
برادر غم و تیمار من مگر توئیا،
آغاجی،
چرا این مردم دانا و زیرکسار و فرزانه
به تیمار و عذاب اندر ابا دولت به پیکار است،
خسروی،
نسوزد دلت بر چنین کارها
بدین درد و تیمار و آزارها،
فردوسی،
شهنشاه ایران از آن شاد گشت
ز تیمار آن لشکر آزاد گشت،
فردوسی،
کنون مادرت ماند بی تو اسیر
پر از رنج و تیمار و درد و زحیر،
فردوسی،
جهان سر بسر پر ز تیمار گشت
هر آن کس که بشنید غمخوارگشت،
فردوسی،
مرا گوئی چرا گریی زاندوه
مرا گوئی چرا نالی ز تیمار،
فرخی،
امیر شاد بد و بندگان او هم شاد
مخالفان همه با گرم و انده و تیمار،
فرخی،
هر که بر او سایه فکند آن درخت
رست ز تیمار و ز کرب و حزن،
فرخی،
اگر همیشه بشادیش خواهم ای عجبی
چرا همیشه به تیمار خواهدم هموار،
عنصری،
به تنگدستی ماند همی مخالفتش
همیشه جفت بود تنگدستی و تیمار،
عنصری،
بوستان عود همی سوزد تیمار بسوز
فاخته نای همی سازد طنبور بساز،
منوچهری،
عجب دلتنگ و غمخوارم ز حد بگذشت تیمارم
تو گویی در جگر دارم دو صد یا سنج کزکانی،
منوچهری،
در این دو روزه دور زندگانی
مخر تیمار و درد جاودانی،
(ویس و رامین)،
بروز رفته ماند یار رفته
چرا داری به دل تیمار رفته،
(ویس و رامین)،
کجا چون دیده ریزد اشک بسیار
گشاده گردد از دل ابر تیمار،
(ویس و رامین)،
من ز تیم تو به تیمار گرفتار شدم
تو به تیمار مهل باز به تیم آر مرا،
(از فرهنگ اسدی از یادداشت بخط مرحوم دهخدا)،
ولیکن چو با هر دوام کار نیست
چو هرگز نباشدم تیمار نیست،
اسدی،
دلاور نبرد ایچ تیمار مرگ
میان بست بر جنگ و پیکار گرگ،
اسدی،
ز دختر بپرسید پس شهریار
بترسید دختر ز تیمار یار،
اسدی،
بدینار و هر چیز و تیمار سخت
توان یافت جز زندگانی و بخت،
اسدی،
ای دل خواهی که در دل آرام رسی
بی تیماری بدان مه تام رسی
با او به مراد دل بزی ای دل از آنک
ار دانی خواست کام در کام رسی،
؟ (از قابوسنامه)،
مر این درد نه از پی زادن است
که این درد و تیمار جان دادن است،
شمسی (یوسف و زلیخا)،
سوی آب چندان چه داری شتاب
تو تیمار جان خور، نه تیمار آب،
شمسی (یوسف و زلیخا)،
هر که او انده و تیمار تو نگزیند
تو به خیره چه خوری انده و تیمارش،
ناصرخسرو،
ای طلبکار طربها مطربی را عمروار
چند جوئی در سرای رنج و تیمار و تعب،
ناصرخسرو،
که دنیا را نه تیمار است و نه مهر
ز بهر خود مباش از وی به تیمار،
ناصرخسرو،
هر کسی را هست تیماری ز دنیا و مرا
جز ز بهر طاعت اولاد تو تیمار نیست،
ناصرخسرو،
در کشتنم بگرد من اندر شد
پیوسته همچو دایره تیمارم،
مسعودسعد،
ز تیمار آن لعبت زهره فعل
ز هجران آن روی خورشیدفر،
مسعودسعد،
ای گرامی ترا کجا جویم
درد و تیمار تو کرا گویم،
مسعودسعد،
وقت شادی به نشینی، خود کند هر دشمنی
دوست آن باشد که با جان وقت تیمار ایستد،
سیدحسن غزنوی،
از جود تو و عدل تو غزنی چو بهشت است
زیرا که در او هست نه بیمار و نه تیمار،
سنائی،
به سنان غم و تیمار و حزن
سینۀ خصم تو بشکافته شد،
سوزنی،
از آن دروغ که گفتم که خویش یزدانم
زیادتست غم و رنج و گرم و تیمارم،
سوزنی،
غریب و شهری و پیر و جوان و خرد و درشت
همی فشارد شب و روز بی غم و تیمار،
سوزنی،
سایۀ رمح و عکس شمشیرش
گر برافتندبر جبال و بحار
سنگ این خاره گردد از اندوه
آب آن تیره گردداز تیمار،
انوری (از شرفنامۀ منیری)،
به پیش فیض تو زآن آمدم به استسقا
که وارهانی از این خشکسال تیمارم،
خاقانی،
یک نیمه ز عمر شد به هر تیماری
تا داد فلک به آخرم دلداری
بر من فلکا ترا چه منت باری
تا عمر بنستدی ندادی یاری،
خاقانی،
دانه از خوشۀ فلک خوردی
که به پرواز رستی از تیمار،
خاقانی،
شد شوی وی از دریغ و تیمار
دور از رخ آن عروس بیمار،
نظامی،
گرچه تیمار یابم از دوری
خواهم از خدمت تو دستوری،
نظامی،
ثناها کرد بر روی چو ماهش
بپرسید از غم و تیمار راهش،
نظامی،
چو می باید شدن زین دیر ناچار
نشاط از غم به و شادی ز تیمار،
نظامی،
افسوس که ناچار همی باید مرد
در محنت و تیمار همی باید مرد
چون دانستم که چون همی باید زیست
در حسرت و آزار همی باید مرد،
عطار،
می بچربد بر جهانی دلخوشی
در دل من ذرۀتیمار تو،
عطار،
یکی غله مردادمه توده کرد
ز تیمار دی خاطر آسوده کرد،
سعدی،
کسی که از غم و تیمار من نیندیشد
چرا من از غم و تیمار او شوم بیمار،
سعدی،
هر زمان گویم ز داغ عشق و تیمار فراق
دل ربود ازمن نگارم، جان ربودی کاشکی،
سعدی،
رقیبا بر حقی گر باورت ناید غم خسرو
که من تیمار بلبل پیش بوتیمار می گویم،
امیر خسرو (از آنندراج)،
- با تیمار، غمناک، اندوهگین:
مرغکی عاشق آب است که بوتیمارش
نام از آن است که همواره بود با تیمار،
قاآنی،
- تیمار نهادن بر کسی، غمگین ساختن، اندوهناک ساختن:
منه بیش از کشش تیمار بر من
بقدر زور من نه بار بر من،
نظامی (از انجمن آرا)،
، نگاهداشت بود، (فرهنگ جهانگیری)، خدمت و غمخواری و محافظت کردن کسی را که بیمار بود و یا به بلیتی گرفتار شده باشد، و به معنی نگاه داشتن و محافظت نمودن و غمخواری، (برهان) (از انجمن آرا)، غمخوارگی، نگاهداشت، (شرفنامۀ منیری)، غمخواری، (فرهنگ رشیدی)، حمایت و دستگیری و محافظت و نگهبانی و حراست و پرستاری بیمار و غمخواری، (ناظم الاطباء)، غمخواری و خدمت کردن، (غیاث اللغات)، غم خوردن و ... با لفظ خوردن و کشیدن و گفتن و کردن و بر کسی نهادن مستعمل است، (آنندراج)، غمخواری، غمگساری، پرستاری، خدمت، (یادداشت بخط مرحوم دهخدا) :
کرا دوست مهمان بود یا نه دوست
شب و روز تیمار مهمان بدوست،
ابوشکور بلخی،
از اندوه او سست و بیمار شد
ز شاه جهان پر ز تیمار شد،
دقیقی،
همی گفت کاینم جهاندار داد
غمی بودم از بهر تیمار داد،
فردوسی،
چو فرمان دهی من سزاوار اوی
میان را ببندم به تیمار اوی،
فردوسی،
گرت هیچ یاد است کردار من
یکی رنجه کن دل به تیمار من،
فردوسی،
چو جد خود به عدل و فضل عبد سیدم اکنون
فراوان سید و عبدند اندر عون و تیمارم،
سوزنی،
نجمی و آفتاب هنرپروری همی
در سایۀ عنایت و تیمار اهتمام،
سوزنی،
چون درخت است آدمی و بیخ عهد
بیخ را تیمار می باید به جهد،
مولوی،
فایق آید جان پرانوار او
باقیان را بس بود تیمار او،
مولوی،
می باید که به رعایت و تیمار حیوانات ایستادگی نمایی و بر قدم نیاز باشی که اینها نیز خلق خدای تعالی اند، (انیس الطالبین بخاری ص 29)،
تن بکاه ای خواجه در تیمار جان
تا به کی جان کاهی از تیمار من،
قاآنی،
، شفا، (یادداشت بخط مرحوم دهخدا) : و می آمدند از تمامیت دیه هاء جلیل و یهود و اورشلیم و نیروی خدا می آمد برای تیمار ایشان، (از ترجمه دیاتسارون ص 50 یادداشت ایضاً)، اندیشه، (فرهنگ جهانگیری) (از فرهنگ رشیدی)، فکر و اندیشه کردن هم آمده است و آن را تیماره با زیادتی ’هاء’ نیزخوانند، (برهان)، فکر و اندیشه و تصور و تدبیر و توجه، (ناظم الاطباء) :
شب تاری همه کس خواب یابد
من از تیمار او تا روز بیدار،
فرخی،
بازرگان به هزار تیمار چون بوتیمار پژمان و اندوهگین به خانه آمد، (سندبادنامه ص 305)،
، سیاست، فکر، اندیشه، حسن تربیت، ادب، (یادداشت بخط مرحوم دهخدا) :
پریچهره فرزند دارد یکی
کز او شوختر کم بود کودکی
مر او را خرد نی و تیمار نی
به شوخیش اندر جهان یار نی،
ابوشکور بلخی،
، مخارج قشونی، (ناظم الاطباء)
از شهرهای کهن ایتالیا است که با داشتن مناظر بسیار زیبا محل رفت و آمد ثروتمندان روم بود و امروز آن را تی ولی گویند، (از لاروس)، رجوع به تی ولی و قاموس الاعلام ترکی شود
(تَ)
لغت نامه دهخدا
از ’ی س ر’، دابه حسن التیسور، ستوری نیکوبردارندۀ قوائم. (از منتهی الارب) (از ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد). رجوع به شود
دهی است از دهستان کام فیروز که در بخش اردکان شهرستان شیراز واقع و دارای 235 تن سکنه است، (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 7)
غده ای فرد که در جلو قصبهالریه و در عقب استخوان جناغ سینه واقع است و از دو لب چپ و راست تشکیل شده است، این غده صاف و رنگش در جنین گلی ولی در کودک خاکستری است، غدۀ مذکور در سن بلوغ به نهایت نمو خود می رسد، ولی از آن به بعد کوچک میشود، و در سن کهولت از بین می رود، وجود این غده موجب مساعد کردن نمو بدن است وفقدانش نمو را متوقف می سازد، (فرهنگ فارسی معین)
عبوس است که آن ترشروئی کردن و اظهار کراهیت نمودن باشد، (برهان) (از انجمن آرا) (از آنندراج)، تندی و درشتی و سخت روئی و عبوس، (ناظم الاطباء)
تیمل یا اسیدتیمیک که بصورت بلورهای درشت بیرنگ با بوی مخصوص است، نقطۀ ذوب آن 50 تا 51 درجه و نقطۀ جوش آن 232 درجه است، در آب بسیار کم محلول است، رجوع به کتاب کارآموزی داروسازی جنیدی ص 159 شود
(مُ)
لغت نامه دهخدا
لمیزان ترپ فیلسوف یونان قدیم در قرن پنجم پیش از میلاد مسیح. وی بر اثر مشاهدۀ تیره بختان کشور خود و همچنین از دست دادن ثروتش مخالف نوع بشر گردید و نسبت به انسانها احساس نفرت می کرد و مورد استهزاء شاعران قرار گرفت. (از لاروس). رجوع به قاموس الاعلام ترکی شود
ریگزاری است، بین یمامه و بحرین، (از معجم البلدان ج 2 ص 354)
جوالیقی به نقل از ابن درید گوید: این کلمه از سریانی گرفته شده است، (المعرب ص 85)، آوند، (منتهی الارب) (ناظم الاطباء)، ظرف، (اقرب الموارد) (تاج العروس)، جان و حیات، (منتهی الارب) (ناظم الاطباء)، دل و دانۀ دل و حیات آن، (اقرب الموارد) (ناظم الاطباء) (تاج العروس) (منتهی الارب)، و منه حرف فی تامورک خیر من عشره فی وعائک، (اقرب الموارد) (تاج العروس)، خون دل، (منتهی الارب) (المعرب ایضاً) (ناظم الاطباء)، خون، (المعرب ایضاً) (منتهی الارب) (معجم البلدان ج 2 ص 354) (تاج العروس) (مهذب الاسماء) (ناظم الاطباء)، و منه هرقت تاموره، یعنی ریختم خون او را، (منتهی الارب) (ناظم الاطباء)، موضع سرّ، (المعرب جوالیقی ص 85 از ابن درید)، زعفران، (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (تاج العروس)، بچه، (منتهی الارب) (ناظم الاطباء)، بچه دان، (منتهی الارب) (تاج العروس)، زهدان، (ناظم الاطباء)، وزیر سلطان، (منتهی الارب) (اقرب الموارد) (ناظم الاطباء) (تاج العروس)، بازی دختران کم سال یا کودکان، صومعۀ ترسایان و ناموس آنها، (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (تاج العروس)، صومعۀ راهب: و لهم من تاموره تنزل، (المعرب جوالیقی)، صومعه، (مهذب الاسماء)، آب، و منه : ما بالرکیه تامور، ای شی ٔ من الماء، (تاج العروس) (منتهی الارب) (ناظم الاطباء)، چیزی، یقال: اکل ذئب الشاه فما ترک منها تاموراً، ای شیئاً، (منتهی الارب) (معجم البلدان ج 2 ص 354) (ناظم الاطباء)، کسی، (اقرب الموارد) (منتهی الارب)، یقال: ما بالدار تامور، (تاج العروس) (منتهی الارب) (ناظم الاطباء)، ج، تآمیر، (اقرب الموارد)، خوابگاه شیر، (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (تاج العروس)، موضع اسد، (المعرب جوالیقی)، بیشه، (مهذب الاسماء)، رنگ سرخ، (المعرب جوالیقی)، می، ابریق، حقه، (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (تاج العروس)، رجوع به تاموره و تأمور و تاموره شود
بمعنی افشای سر باشد و آن مرکب از خرق و خیانت یعنی حرفی را به کسی بسپارند که بجایی نگوید و او فاش کند و به همه کس و به همه جا بگوید، (برهان) (از انجمن آرا) (از آنندراج)، افشای سر و فاش کردن راز، (ناظم الاطباء)، این لغت را در فرهنگ ندیدم، (انجمن آرا) (آنندراج)، ظاهراً از برساخته های فرقۀ آذر کیوان است، (از حاشیۀ برهان چ معین)
افشای سر و آن مرکب از خرق و خیانت است یعنی حرفی را بکسی بسپارند که بجائی نگوید و او فاش کند و بهمه کس و بهمه جا بگوید
