آذر بیگدلی آرد:همشیره زادۀ نرگسی است، اصلش از دیار ابهر است... مولانا در اکثر اوقات بهندوستان بوده و هم در آنجا فوت شده و از هر مقوله شعر بسیاری گفته اما دیوانش بنظرنرسید، گویا به ایران نیامده، نظر به این شعر که دروصف طلوع صبح در مثنوی گفته، طبع خوشی داشته است: در پنبۀ صبح آتش افتاد خاکستر شام رفت بر باد. (از آتشکدۀ آذر چ بمبئی ص 224). در قاموس الاعلام ترکی آرد:... اکثر اوقات در هندوستان بسر می برد وبسال 975 هجری قمری در اکره درگذشت و علاوه بر سائر اشعار منظومه ای بنام ’حسن و یوسف’ دارد... (از قاموس الاعلام ترکی)
آذر بیگدلی آرد:همشیره زادۀ نرگسی است، اصلش از دیار ابهر است... مولانا در اکثر اوقات بهندوستان بوده و هم در آنجا فوت شده و از هر مقوله شعر بسیاری گفته اما دیوانش بنظرنرسید، گویا به ایران نیامده، نظر به این شعر که دروصف طلوع صبح در مثنوی گفته، طبع خوشی داشته است: در پنبۀ صبح آتش افتاد خاکستر شام رفت بر باد. (از آتشکدۀ آذر چ بمبئی ص 224). در قاموس الاعلام ترکی آرد:... اکثر اوقات در هندوستان بسر می برد وبسال 975 هجری قمری در اکره درگذشت و علاوه بر سائر اشعار منظومه ای بنام ’حسن و یوسف’ دارد... (از قاموس الاعلام ترکی)
قرقاول، پرنده ای حلال گوشت که بیشتر در سواحل دریای خزر پیدا می شود، نر آن دم دراز و پرهای خوش رنگ و زیبا دارد، مادۀ آن کوچک تر و دمش کوتاه است، در جنگل ها و مزارع به سر می برد، مادۀ آن لانۀ خود را روی زمین درست می کند و ده تخم می گذارد و ۲۴ روز روی تخم ها می خوابد تا جوجه هایش از تخم بیرون آیند، تورنگ، چور، خروس صحرایی، تدرج
قَرقاول، پرنده ای حلال گوشت که بیشتر در سواحل دریای خزر پیدا می شود، نر آن دم دراز و پرهای خوش رنگ و زیبا دارد، مادۀ آن کوچک تر و دمش کوتاه است، در جنگل ها و مزارع به سر می برد، مادۀ آن لانۀ خود را روی زمین درست می کند و ده تخم می گذارد و ۲۴ روز روی تخم ها می خوابد تا جوجه هایش از تخم بیرون آیند، تورَنگ، چور، خُروس صَحرایی، تَدرُج
پایتخت قدیمی شامپانی و مرکز کنونی ایالت اوب است که بر کنار سن و 158 هزارگزی جنوب شرقی پاریس واقع است و 68900 تن سکنه دارد کلیسای بزرگ سن پیر و سن پل که درقرنهای 13- 17 میلادی ساخته شده است در این شهر واقعاست و نیز کلیساهای سن مادلین و سن ژان و سن اوربن که متعلق بقرن 13 میلادی است در این شهر قرار دارد. این شهر یکی از مراکز صنعتی و فلاحتی است در سال 1420 میلادی در این شهر قراردادی امضا گردید که نیابت سلطنت هانری پنجم پادشاه انگلستان در فرانسه شناخته شد و در سال 1429 میلادی ژاندارک قهرمان ملی فرانسه این شهر را از اشغال خارجیان رها ساخت. رجوع به مادۀ بعد شود ولایتی است در شامپانی (ایالت کنونی اوب) که شهر تروی سابق الذکر درآن واقع است. این ولایت دارای 16 بخش و 254 بلوک است و 175400 تن سکنه دارد. و رجوع به مادۀ قبل شود
پایتخت قدیمی شامپانی و مرکز کنونی ایالت اوب است که بر کنار سن و 158 هزارگزی جنوب شرقی پاریس واقع است و 68900 تن سکنه دارد کلیسای بزرگ سن پیر و سن پل که درقرنهای 13- 17 میلادی ساخته شده است در این شهر واقعاست و نیز کلیساهای سن مادلین و سن ژان و سن اوربن که متعلق بقرن 13 میلادی است در این شهر قرار دارد. این شهر یکی از مراکز صنعتی و فلاحتی است در سال 1420 میلادی در این شهر قراردادی امضا گردید که نیابت سلطنت هانری پنجم پادشاه انگلستان در فرانسه شناخته شد و در سال 1429 میلادی ژاندارک قهرمان ملی فرانسه این شهر را از اشغال خارجیان رها ساخت. رجوع به مادۀ بعد شود ولایتی است در شامپانی (ایالت کنونی اوب) که شهر تروی سابق الذکر درآن واقع است. این ولایت دارای 16 بخش و 254 بلوک است و 175400 تن سکنه دارد. و رجوع به مادۀ قبل شود
مرغی سخت رنگین است. (لغت فرس اسدی چ اقبال ص 420) (حاشیۀ فرهنگ اسدی نخجوانی). مرغی است رنگین و نیکو. (صحاح الفرس). نام مرغ دشتی باشد. (فرهنگ جهانگیری). تذرج است که مرغ صحرایی شبیه به خروس باشد. (برهان). مرغ معروف خوشرفتار که اکثر در پای سرو گردد، از این جهت عاشق سرو گویند. (فرهنگ رشیدی). بمعنی خروس صحرایی، و بدال مهمله نوشتن و خواندن و بمعنی کبک گفتن خطا است، از جهانگیری و فرهنگ حکیم نورالدین، ودر سراج اللغات از فرهنگ قوسی نقل کرده که تذرو بذال معجم مرغی از جنس ماکیان و خروس که در بیشۀ استراباد و مازندران بسیار باشد و بغایت خوشرنگ بود و بازسراج الدین علیخان آرزو، قول قوسی را پسند نموده نوشته که مرا اعتماد بر قول قوسی است که صاحب زبان است. (غیاث اللغات). پرنده ای است آتشخوار و خوبرفتار که بکوهپایه بود و آنرا تورنگ و ترنگ و جورپور و کبک نیز گویند. (شرفنامۀ منیری). تدرو. (انجمن آرا). کبک، و آن جانوری است سرخ فام و خوشرفتار، بعضی گویند پرندۀ کوهی است که آنرا آتشخوار نامند و قیل دراج و بدال مهمله نیز گویند و معرب آن تدرج است و با درخت سرورغبتی دارد... و آن را به دری تورنگ گویند. (آنندراج). دراج. قرقاول. (زمخشری). مرغ صحرایی شبیه بخروس.نیک خوشروی و خوشرفتار که تدرو و قرقاول و جوربور وچورپور و چور نیز گویند. (ناظم الاطباء). رجوع به تدرج و تدرو و قرقاول و تورنگ و ترنگ شود: تذرو تا همی اندر خرند خایه نهد گوزن تا همی از شیر پر کند پستان. ابوشکور. بگاه سایه بر او بر تذرو خایه نهد بگاه شیب بدرّد کمند رستم زال. منجیک. چه نامست این مرد بر سان سرو بسرخی رخانش چو خون تذرو. فردوسی. چو از آمدنشان شد آگاه سرو بیاراست لشکر چو پرّ تذرو. فردوسی. برفتم ز درگاه شاهی به مرو بگشتم چو اندر گلستان تذرو. فردوسی. مجلس تو ز نکورویان چون باغ بهار پر تذروان خرامنده و کبکان دری. فرخی. خرم تر از بهاری زیباتر از نگاری چابک تر از تذروی فرخ تر از همائی. فرخی. کاخ او پر بتان آهو چشم بزم او پرتذرو کبک خرام. فرخی. گشت نگارین تذرو پنهان در مرغزار همچو عروس غریق در بن دریای چین. منوچهری. بر سر سروزند پردۀ عشاق تذرو ورشان نای زند بر سر هر مغروسی. منوچهری. پیش او کی شوند باز سپید چون تذروان سرخ و چون سرخاب ؟ عسجدی. که جفتی کبوتر چو رنگین تذرو بدیوار بام آمد از شاخ سرو نر و ماده کاوان ابر یکدگر بکشّی کرشمه کن و جلوه گر. اسدی (از انجمن آرا). خرامان چو با ماه پیوسته سرو ز گیسو چو در دام مشکین تذرو. (گرشاسبنامه). واکنون تذرو با من کی سازد کز عارضین نبشته چو شاهینم. ناصرخسرو. بقاش بود نود سال در جهان روزی عقاب مرگ بکند از تذرو عمرش سر. ناصرخسرو. چون نیابد بگه گرسنگی کبک و تذرو چه کند گر نخورد شیر ز مردار کباب ؟ ناصرخسرو. و آزمودن دیگر (تریاق) آنست که خروس دشتی را بگیرند یعنی تذروی، و او را شربتی تریاق دهند. (ذخیرۀ خوارزمشاهی). کجا تواند دیدن گوزن طلعت شیر چگونه یارد دیدن تذرو چهرۀ باز؟ مسعودسعد (ازکلیله و دمنه). همای عدل تو چون پرّ و بال باز کند تذرو دانه برون آرد از جلاجل باز. سوزنی. از پی آن تذرو زرین پر آهنین آشیان کنید امروز. خاقانی. ای تذروان من آن طوق ز غبغب ببرید تاج لعل از سر و پیرایه ز بر بگشائید. خاقانی. کو تذروان بزم و کوثر جام کز سمن زار بشکفد گلزار. خاقانی. چنگل دراج بخون تذرو سلسله آویخته در پای سرو. نظامی. گوزن و شیر بازی می نمودند تذرو و باز غارت می ربودند. نظامی. بپژمرد لاله بیفتاد سرو بچنگال شاهین تبه شد تذرو. نظامی. دی تازه تذروی بدم، اندر چمن لطف امروز فروریخت همه بال و پر من. عطار. مگر از شوخی تذروان بود که فرودوختند دیدۀ باز. سعدی. داده ام باز نظر را به تذروی پرواز بازخواند مگرش نقش و شکاری بکند. حافظ. تا کی اندر دام وصل آرم تذروی خوش خرام در کمینم وانتظار وقت فرصت می کنم. حافظ. - پرّان تذرو، تذرو پران. تذرو تیزپرواز: سپاه از بخارا چو پران تذرو بیک هفته آمد سوی شهر مرو. فردوسی. - تذرو رنگین، آفتاب، که ترازوی زر و ترنج زر و ترنج مهرگان نیزگویند. (فرهنگ رشیدی). - تذرو زرنیخ، کنایه از انگشت و زغال افروخته باشد. (برهان) (آنندراج) (ناظم الاطباء). - تذرو زرین، کنایه از آفتاب است و آنرا ترازوی زرین و ترک نیمروز و ترنج زر و ترنج مهرگان نیز خوانند. (انجمن آرا). - تذرو زرین پر، کنایه از آفتاب عالمتاب است. (برهان) (آنندراج). آفتاب. (ناظم الاطباء). - ، آتش. (برهان) (آنندراج) (ناظم الاطباء)
مرغی سخت رنگین است. (لغت فرس اسدی چ اقبال ص 420) (حاشیۀ فرهنگ اسدی نخجوانی). مرغی است رنگین و نیکو. (صحاح الفرس). نام مرغ دشتی باشد. (فرهنگ جهانگیری). تذرج است که مرغ صحرایی شبیه به خروس باشد. (برهان). مرغ معروف خوشرفتار که اکثر در پای سرو گردد، از این جهت عاشق سرو گویند. (فرهنگ رشیدی). بمعنی خروس صحرایی، و بدال مهمله نوشتن و خواندن و بمعنی کبک گفتن خطا است، از جهانگیری و فرهنگ حکیم نورالدین، ودر سراج اللغات از فرهنگ قوسی نقل کرده که تذرو بذال معجم مرغی از جنس ماکیان و خروس که در بیشۀ استراباد و مازندران بسیار باشد و بغایت خوشرنگ بود و بازسراج الدین علیخان آرزو، قول قوسی را پسند نموده نوشته که مرا اعتماد بر قول قوسی است که صاحب زبان است. (غیاث اللغات). پرنده ای است آتشخوار و خوبرفتار که بکوهپایه بود و آنرا تورنگ و ترنگ و جورپور و کبک نیز گویند. (شرفنامۀ منیری). تدرو. (انجمن آرا). کبک، و آن جانوری است سرخ فام و خوشرفتار، بعضی گویند پرندۀ کوهی است که آنرا آتشخوار نامند و قیل دراج و بدال مهمله نیز گویند و معرب آن تدرج است و با درخت سرورغبتی دارد... و آن را به دری تورنگ گویند. (آنندراج). دراج. قرقاول. (زمخشری). مرغ صحرایی شبیه بخروس.نیک خوشروی و خوشرفتار که تدرو و قرقاول و جوربور وچورپور و چور نیز گویند. (ناظم الاطباء). رجوع به تدرج و تدرو و قرقاول و تورنگ و ترنگ شود: تذرو تا همی اندر خرند خایه نهد گوزن تا همی از شیر پر کند پستان. ابوشکور. بگاه سایه بر او بر تذرو خایه نهد بگاه شیب بدرّد کمند رستم زال. منجیک. چه نامست این مرد بر سان سرو بسرخی رخانش چو خون تذرو. فردوسی. چو از آمدنْشان شد آگاه سرو بیاراست لشکر چو پرّ تذرو. فردوسی. برفتم ز درگاه شاهی به مرو بگشتم چو اندر گلستان تذرو. فردوسی. مجلس تو ز نکورویان چون باغ بهار پُر تذروان خرامنده و کبکان دری. فرخی. خرم تر از بهاری زیباتر از نگاری چابک تر از تذروی فرخ تر از همائی. فرخی. کاخ او پر بتان آهو چشم بزم او پرتذرو کبک خرام. فرخی. گشت نگارین تذرو پنهان در مرغزار همچو عروس غریق در بن دریای چین. منوچهری. بر سر سروزند پردۀ عشاق تذرو ورشان نای زند بر سر هر مغروسی. منوچهری. پیش او کی شوند باز سپید چون تذروان سرخ و چون سرخاب ؟ عسجدی. که جفتی کبوتر چو رنگین تذرو بدیوار بام آمد از شاخ سرو نر و ماده کاوان اَبَر یکدگر بکشّی کرشمه کن و جلوه گر. اسدی (از انجمن آرا). خرامان چو با ماه پیوسته سرو ز گیسو چو در دام مشکین تذرو. (گرشاسبنامه). واکنون تذرو با من کی سازد کز عارضین نبشته چو شاهینم. ناصرخسرو. بقاش بود نود سال در جهان روزی عقاب مرگ بکند از تذرو عمرش سر. ناصرخسرو. چون نیابد بگه گُرْسنگی کبک و تذرو چه کند گر نخورد شیر ز مردار کباب ؟ ناصرخسرو. و آزمودن دیگر (تریاق) آنست که خروس دشتی را بگیرند یعنی تذروی، و او را شربتی تریاق دهند. (ذخیرۀ خوارزمشاهی). کجا تواند دیدن گوزن طلعت شیر چگونه یارد دیدن تذرو چهرۀ باز؟ مسعودسعد (ازکلیله و دمنه). همای عدل تو چون پرّ و بال باز کند تذرو دانه برون آرد از جلاجل باز. سوزنی. از پی آن تذرو زرین پر آهنین آشیان کنید امروز. خاقانی. ای تذروان من آن طوق ز غبغب ببرید تاج لعل از سر و پیرایه ز بر بگشائید. خاقانی. کو تذروان بزم و کوثر جام کز سمن زار بشکفد گلزار. خاقانی. چنگل دراج بخون تذرو سلسله آویخته در پای سرو. نظامی. گوزن و شیر بازی می نمودند تذرو و باز غارت می ربودند. نظامی. بپژمرد لاله بیفتاد سرو بچنگال شاهین تبه شد تذرو. نظامی. دی تازه تذروی بدم، اندر چمن لطف امروز فروریخت همه بال و پر من. عطار. مگر از شوخی تذروان بود که فرودوختند دیدۀ باز. سعدی. داده ام باز نظر را به تذروی پرواز بازخواند مگرش نقش و شکاری بکند. حافظ. تا کی اندر دام وصل آرم تذروی خوش خرام در کمینم وانتظار وقت فرصت می کنم. حافظ. - پَرّان تذرو، تذرو پران. تذرو تیزپرواز: سپاه از بخارا چو پران تذرو بیک هفته آمد سوی شهر مرو. فردوسی. - تذرو رنگین، آفتاب، که ترازوی زر و ترنج زر و ترنج مهرگان نیزگویند. (فرهنگ رشیدی). - تذرو زرنیخ، کنایه از انگشت و زغال افروخته باشد. (برهان) (آنندراج) (ناظم الاطباء). - تذرو زرین، کنایه از آفتاب است و آنرا ترازوی زرین و ترک نیمروز و ترنج زر و ترنج مهرگان نیز خوانند. (انجمن آرا). - تذرو زرین پر، کنایه از آفتاب عالمتاب است. (برهان) (آنندراج). آفتاب. (ناظم الاطباء). - ، آتش. (برهان) (آنندراج) (ناظم الاطباء)
بر ذرو چیزی شدن. (تاج المصادر بیهقی). درآمدن بر بالای ذروه. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (از المنجد) (از اقرب الموارد) ، از سرمای شمال به صخره و مانند آن پناه بردن. (اقرب الموارد). الشول اذا است بالبرد تذرت بالعضاه. (اقرب الموارد) ، از کاه جدا و پاک گردیدن گندم، زن از برتران قبیله خواستن. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد)
بر ذرو چیزی شدن. (تاج المصادر بیهقی). درآمدن بر بالای ذروه. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (از المنجد) (از اقرب الموارد) ، از سرمای شمال به صخره و مانند آن پناه بردن. (اقرب الموارد). الشول اذا است بالبرد تذرت بالعضاه. (اقرب الموارد) ، از کاه جدا و پاک گردیدن گندم، زن از برتران قبیله خواستن. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد)
تذرو درخواب، زن پارسا است باجمال و مال. اگر دید تذرو یافت یا بگرفت، دلیل که زنی خواهد بدین صفت که گفتیم، اگر تذرو در کنار او افتاد و بخفت، دلیل که کسی با عیال او سرو کاری دارد او را می فریبد. جابر مغربی تذرو مرغی است و درخواب مردی غدّار است و تذرو ماده زنی ماده زنی فریبنده است. معبران گفته اند: تذرو مال حرام است، که به حیله به دست آورد، اگر بیند با تذرو در نبرد است، دلیل که با کسی غدار او را خصومت افتد. اگر بیند تذرو ماده او را نصیب شد، دلیل که زنی خواهد که در وی هیچ خیر نبود اگر خانه تذرو بیند، دلیل که زنی خوبروی به نکاح خواهد بر قدر سفیدی و پاکیزگی آن خانه. محمد بن سیرین دیدن تذرو در خواب بر چهار وجه است. اول: زن. دوم: مال حرام. سوم: معیشت. چهارم: کام دل جستن. اگر بیند تذرو در خانه داشت و بمرد، دلیل که زن او هلاک شود یا به جهت زنان درمصیبتی افتد. اگر بیند تذرو از خانه او پرید، دلیل که زن را طلاق دهد.
تذرو درخواب، زن پارسا است باجمال و مال. اگر دید تذرو یافت یا بگرفت، دلیل که زنی خواهد بدین صفت که گفتیم، اگر تذرو در کنار او افتاد و بخفت، دلیل که کسی با عیال او سرو کاری دارد او را می فریبد. جابر مغربی تذرو مرغی است و درخواب مردی غدّار است و تذرو ماده زنی ماده زنی فریبنده است. معبران گفته اند: تذرو مال حرام است، که به حیله به دست آورد، اگر بیند با تذرو در نبرد است، دلیل که با کسی غدار او را خصومت افتد. اگر بیند تذرو ماده او را نصیب شد، دلیل که زنی خواهد که در وی هیچ خیر نبود اگر خانه تذرو بیند، دلیل که زنی خوبروی به نکاح خواهد بر قدر سفیدی و پاکیزگی آن خانه. محمد بن سیرین دیدن تذرو در خواب بر چهار وجه است. اول: زن. دوم: مال حرام. سوم: معیشت. چهارم: کام دل جستن. اگر بیند تذرو در خانه داشت و بمرد، دلیل که زن او هلاک شود یا به جهت زنان درمصیبتی افتد. اگر بیند تذرو از خانه او پرید، دلیل که زن را طلاق دهد.