- تبدیع (اِ تِ)
مبتدع خواندن. (زوزنی) (آنندراج). به بدعت نسبت کردن کسی را. (از قطر المحیط) (از منتهی الارب) (از ناظم الاطباء)
معنی تبدیع - جستجوی لغت در جدول جو
- تبدیع
نو آور خواندن نو آور دانستن
پیشنهاد واژه بر اساس جستجوی شما
وداع گفتن، وداع کردن، بدرود گفتن، بدرود گفتن به مسافر، سپردن و گذاشتن چیزی در جایی یا نزد کسی که به همان حال باقی بماند
(اِ)
لغت نامه دهخدا
بدخوار گردانیدن مادر کودک را. (از اقرب الموارد) (از قطر المحیط) (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء) ، هر دو گوش خر بریدن. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء) ، جدعاً لک گفتن کسی را. (از اقرب الموارد) (از قطر المحیط) (از منتهی الارب). و آن دعائی است و معنی آن اینست که خداوند او را گرفتار جدع کند یعنی خیر را از او قطع نماید و او را ناقص و معیوب سازد، پژمرده کردن قحط گیاه را بسبب انقطاع باران. (اقرب الموارد). پژمرده کردن قحط گیاه را. (منتهی الارب) (از قطر المحیط) :
و غیث مریع لم یجدع نباته
ولته افانین السماکین اهلب.
ابن مقبل (از اقرب الموارد).
، سخت بریدن لب یا گوش یا بینی. (آنندراج) ، حبس کردن. (آنندراج)
و غیث مریع لم یجدع نباته
ولته افانین السماکین اهلب.
ابن مقبل (از اقرب الموارد).
، سخت بریدن لب یا گوش یا بینی. (آنندراج) ، حبس کردن. (آنندراج)
(تَ یِ)
لغت نامه دهخدا
از ’ت ب ع’، جمع واژۀ تبیع و تبیعه. (منتهی الارب). تبائع جمع واژۀ تبیع. (اقرب الموارد) (قطر المحیط) (ناظم الاطباء). رجوع به تبائع و تبیع و تبیعه شود
(اِ)
لغت نامه دهخدا
بمعنی بقع است. به بلادی رفتن. (از اقرب الموارد) (قطر المحیط). قولهم: ما ادری این بقع،ای این ذهب، کانه قال الی ای بقعه من البقاع ذهب. (تاج العروس). و رجوع به منتهی الارب شود، بدون رنگ گذاشتن رنگرز جاهایی را از جامه. (از اقرب الموارد) (از قطر المحیط). جابجا بی رنگ گذاشتن رنگرز جامه را. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). و منه حدیث ابی هریره: انه رأی رجلا مبقعالرجلین و قد توضاء یرید به مواضع فی رجله لم یصبها الماء فخالف لونها لون ما اصابه الماء. (منتهی الارب) ، تر کردن ساقی مواضعی از جامۀ خود را، به آب پاشیدن بر آن. (از اقرب الموارد) (از قطر المحیط) ، نرسیدن باران جاهایی را از زمین. (از اقرب الموارد)
(اِ)
لغت نامه دهخدا
از ’ب ی ع’، با یکدیگر خرید و فروخت کردن. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). با همدیگر بیع کردن. (آنندراج) (از ترجمان علامۀ جرجانی) : وقتی در زمان صاحب عباد رحمه اﷲ تبایعی واقع شد بر صندوقی از جملۀ صندوقهایی چند که مانند دکانها ترصیف و نصب کرده بودند. (ترجمه محاسن اصفهان ص 54) ، بیعت نمودن. (منتهی الارب). بیعت کردن. (آنندراج) (ناظم الاطباء)
(اِ)
لغت نامه دهخدا
پدید آمدن سپیدی. (زوزنی). پدید آمدن موی سپید در سر کسی. (از اقرب الموارد) (از قطر المحیط) (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). پدید آمدن سپیدی در سر موی کسی. (آنندراج)
(اِ تِ)
لغت نامه دهخدا
بزاد برآمدن. (تاج المصادر بیهقی) (زوزنی). پیر و کلانسال شدن. (از اقرب الموارد). ضعیف و کلانسال گردیدن. (منتهی الارب) (از قطر المحیط). ضعیف و سست شدن. (از قطر المحیط). پیر و ناتوان شدن. (آنندراج) ، پوشانیدن کسی را. (منتهی الارب) (آنندراج). لباس یا زره پوشانیدن کسی را. (از اقرب الموارد) (از قطر المحیط). زره پوشانیدن فلان را. (ناظم الاطباء)
(اِ تِ)
لغت نامه دهخدا
بدل کردن. (ترجمان علامۀ جرجانی). بدل چیزی آوردن. (از منتهی الارب) (از ناظم الاطباء). بدل کردن چیزی به چیزی. (آنندراج). گرفتن چیزی بدل چیزی دیگر. (از اقرب الموارد) (از قطر المحیط). عوض کردن چیزی به چیزی. (فرهنگ نظام). تحویل و تعویض. (ناظم الاطباء) :
بد بدل شد به نیکت ار نکنی
مر گزیدۀ خدای را تبدیل.
ناصرخسرو (دیوان ص 242).
... مرا مطلع گردانی تا به تبدیل آن سعی نمایم. (گلستان).
ازبر حق میرسد تفضیلها
باز هم از حق رسد تبدیلها.
مولوی.
، تاخت زدن چیزی، دیگرگون ساختن چیزی و تغییر آن. (از اقرب الموارد). دیگرگون کردن. (از منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء). تغییر و دگرگونی. (ناظم الاطباء) : اگر رای عالی بیند بیک خطا کز وی رفت تبدیلی نباشد. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 394). البته نباید که از شرط عهدنامه چیزی را تغییر و تبدیل افتد که غرض همه صلاح است. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 211). و هرچند این همه بود نام ولیعهدی از ما برنداشت و آن را تغییر و تبدیلی ندید. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 214).
واندرین هر دو حال از این تبدیل
نشود هیچ حسن تو کمتر.
مسعودسعد.
شرط تبدیل مزاج آمد بدان
کز مزاج بد بود مرگ بدان.
مولوی.
، تغییر صورت و شکل و تغییر حال و رمش (؟) (ناظم الاطباء) ، انقلاب: قابل تبدیل، قابل انقلاب و تغییرپذیر. (ناظم الاطباء). رجوع به تبادل و دیگر ترکیبهای تبدیل شود، در نزد اهل تعمیه، نهادن حرفیست بدون واسطۀ عمل تصحیف چون اسم خلیل در این بیت:
خلقی شده چاک دامن از آن گل روی
کو باد که آورد از آن گلرو بوی.
و در جامعالصنایع گوید: معمای مبدل آن است که لفظی آرد که چون معنی آن را بزبان دیگر بدل کنند نامی خیزد که مطلوب باشد، چون نام شمس در این بیت:
گفتند که معشوق کدام است ترا
گفتم آنکس که آفتابش خوانند.
چرا که آفتاب را به عربی برند، شمس شود.
لکن اینجا قرینه ای بر بدل نیست. اگر قرینه ای بر بدل هم ذکر کنند بهتر آید. مثال:
شب خواجه ابوبکر بدیدم در راه
گفتم که شوم ز سرّ نامت آگاه
ما را چو ز درهای عرب بیرون برد
برعکس سوار شد به تازی ناگاه.
یعنی درها به عربی ابواب بود و ماء آب و هرگاه که از ابواب آب بیرون رود ابو ماند و سوار به عربی رکب بود، چون رکب را معکوس کنند بکر شود. (کشاف اصطلاحات الفنون چ احمد جودت ج 1 ص 162) ، تبدیل یا نسخ، در نزد برخی از علمای اصول عبارت است از بیان انتهای حکم شرعی، مطلق از تأیید و توقیت، به نص متأخر از مورد آن. در این تعریف آوردن کلمه ’شرعی’ برای احتراز از جر آن است و قید کلمه ’مطلق’ بمنظور احتراز از حکم موقت به وقت خاصی است، زیرا نسخ آن پیش از پایان یافتن آن صحیح نیست، زیرانسخ قبل از تمام شدن وقت بدائی است بر خدای تعالی (تعالی عن ذلک). و آوردن کلمه ’متأخر’ برای خارج ساختن تخصیص است و در این باره علمای اصول تعریفهای مختلفی دارند. رجوع به کشاف اصطلاحات الفنون ذیل تبدیل ونسخ شود، در فن بدیع عبارت است از صنعت عکس و آن تقدیم یافتن جزیی در سخن و سپس معکوس شدن آن است چنانکه آنچه باید مقدم باشد مؤخر آید و برعکس. رجوع به کشاف اصطلاحات الفنون ذیل تبدیل و عکس شود، (اصطلاح ریاضی) هرگاه n حرف چون l...d ،c ،b ،a داشته باشیم واز آنها همه جمل ممکنه را بسازیم که اولاً در هر جمله n حرف وجود داشته باشد، و ثانیاً هر دو جمله اختلافشان از یکدیگر بر حسب مکان قرار گرفتن حروف در جمل باشد، میگوئیم یک تبدیل n حرفی تشکیل داده ایم مانند این دو جمله:
l...f de c b a
l...f e d c a b
، (اصطلاح هندسه) همواره میتوان بکمک تبدیلات هندسی از روی خواص معلومی از یک شکل، خواص متناظری را ازشکل مبدل بدست آورده و بدین ترتیب استعمال قضایای هندسی را پهناور ساخت، تبدیل را پیوسته خوانند که دو جزء نزدیک بهم از ’واریتۀ’ مثلاً E بدوجزء مجاور از ’واریتۀ’ e تبدیل شوند و ضمناً شمارۀ ’پارامتر’های این دو جزء یکسان باشند، تبدیل را مماس گویند آنگاه که منحنی ها و سطوح مماس را بمنحنی ها و سطوح مماس تبدیل نماید، تبدیل را نقطه ای گویند وقتی که نقطه ها را به نقطه تبدیل کند. این تبدیلات نقطه ای همان مسألۀ تغییر متغیر هندسۀ تحلیلی است. رجوع به دورۀ هندسۀ علمی و عملی مهندس رضا صص 182-192 شود، (اصطلاح مکانیک) تغییر انرژی از یک شکل بشکل دیگر را تبدیل مکانیکی گویند، (اصطلاح طبیعی) تبدیل فیزیولوژیک، تغییر یک شکل، بشکل دیگر مانند متابولیزم یا جذب و تحلیل در بدن. رجوع به وبستر ذیل ’ترانسفورماسیون’ شود، (اصطلاح منطق) تبدیل قضایا، عبارتست از جانشین کردن قضیه ای قضیۀ دیگر را که معادل آنست، (اصطلاح هندسۀ تحلیلی) تبدیل محور مختصات، اگر دودستگاه محور مختصات چون (y ،x) و (Y ،X) داشته باشیم که دستگاه Y ،X) (بوسیلۀ عناصری با دستگاه (y ،x) بستگی یابد، هرگاه نقطه ای چون M با مختصاتی در دستگاه (y ،x) مفروض باشد، مقصود از تبدیل محورها یافتن مختصات جدید نقطۀ M در دستگاه (Y ،X) بر حسب مختصات همان نقطه در دستگاه (y ،x) و عناصر ربطدهنده دستگاه (y ،x) به (Y ،X) است و بالعکس. رجوع به تبدیلات شود
بد بدل شد به نیکت ار نکنی
مر گزیدۀ خدای را تبدیل.
ناصرخسرو (دیوان ص 242).
... مرا مطلع گردانی تا به تبدیل آن سعی نمایم. (گلستان).
ازبر حق میرسد تفضیلها
باز هم از حق رسد تبدیلها.
مولوی.
، تاخت زدن چیزی، دیگرگون ساختن چیزی و تغییر آن. (از اقرب الموارد). دیگرگون کردن. (از منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء). تغییر و دگرگونی. (ناظم الاطباء) : اگر رای عالی بیند بیک خطا کز وی رفت تبدیلی نباشد. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 394). البته نباید که از شرط عهدنامه چیزی را تغییر و تبدیل افتد که غرض همه صلاح است. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 211). و هرچند این همه بود نام ولیعهدی از ما برنداشت و آن را تغییر و تبدیلی ندید. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 214).
واندرین هر دو حال از این تبدیل
نشود هیچ حسن تو کمتر.
مسعودسعد.
شرط تبدیل مزاج آمد بدان
کز مزاج بد بود مرگ بدان.
مولوی.
، تغییر صورت و شکل و تغییر حال و رمش (؟) (ناظم الاطباء) ، انقلاب: قابل تبدیل، قابل انقلاب و تغییرپذیر. (ناظم الاطباء). رجوع به تبادل و دیگر ترکیبهای تبدیل شود، در نزد اهل تعمیه، نهادن حرفیست بدون واسطۀ عمل تصحیف چون اسم خلیل در این بیت:
خلقی شده چاک دامن از آن گل روی
کو باد که آورد از آن گلرو بوی.
و در جامعالصنایع گوید: معمای مبدل آن است که لفظی آرد که چون معنی آن را بزبان دیگر بدل کنند نامی خیزد که مطلوب باشد، چون نام شمس در این بیت:
گفتند که معشوق کدام است ترا
گفتم آنکس که آفتابش خوانند.
چرا که آفتاب را به عربی برند، شمس شود.
لکن اینجا قرینه ای بر بدل نیست. اگر قرینه ای بر بدل هم ذکر کنند بهتر آید. مثال:
شب خواجه ابوبکر بدیدم در راه
گفتم که شوم ز سرّ نامت آگاه
ما را چو ز درهای عرب بیرون برد
برعکس سوار شد به تازی ناگاه.
یعنی درها به عربی ابواب بود و ماء آب و هرگاه که از ابواب آب بیرون رود ابو ماند و سوار به عربی رکب بود، چون رکب را معکوس کنند بکر شود. (کشاف اصطلاحات الفنون چ احمد جودت ج 1 ص 162) ، تبدیل یا نسخ، در نزد برخی از علمای اصول عبارت است از بیان انتهای حکم شرعی، مطلق از تأیید و توقیت، به نص متأخر از مورد آن. در این تعریف آوردن کلمه ’شرعی’ برای احتراز از جر آن است و قید کلمه ’مطلق’ بمنظور احتراز از حکم موقت به وقت خاصی است، زیرا نسخ آن پیش از پایان یافتن آن صحیح نیست، زیرانسخ قبل از تمام شدن وقت بدائی است بر خدای تعالی (تعالی عن ذلک). و آوردن کلمه ’متأخر’ برای خارج ساختن تخصیص است و در این باره علمای اصول تعریفهای مختلفی دارند. رجوع به کشاف اصطلاحات الفنون ذیل تبدیل ونسخ شود، در فن بدیع عبارت است از صنعت عکس و آن تقدیم یافتن جزیی در سخن و سپس معکوس شدن آن است چنانکه آنچه باید مقدم باشد مؤخر آید و برعکس. رجوع به کشاف اصطلاحات الفنون ذیل تبدیل و عکس شود، (اصطلاح ریاضی) هرگاه n حرف چون l...d ،c ،b ،a داشته باشیم واز آنها همه جمل ممکنه را بسازیم که اولاً در هر جمله n حرف وجود داشته باشد، و ثانیاً هر دو جمله اختلافشان از یکدیگر بر حسب مکان قرار گرفتن حروف در جمل باشد، میگوئیم یک تبدیل n حرفی تشکیل داده ایم مانند این دو جمله:
l...f de c b a
l...f e d c a b
، (اصطلاح هندسه) همواره میتوان بکمک تبدیلات هندسی از روی خواص معلومی از یک شکل، خواص متناظری را ازشکل مبدل بدست آورده و بدین ترتیب استعمال قضایای هندسی را پهناور ساخت، تبدیل را پیوسته خوانند که دو جزء نزدیک بهم از ’واریتۀ’ مثلاً E بدوجزء مجاور از ’واریتۀ’ e تبدیل شوند و ضمناً شمارۀ ’پارامتر’های این دو جزء یکسان باشند، تبدیل را مماس گویند آنگاه که منحنی ها و سطوح مماس را بمنحنی ها و سطوح مماس تبدیل نماید، تبدیل را نقطه ای گویند وقتی که نقطه ها را به نقطه تبدیل کند. این تبدیلات نقطه ای همان مسألۀ تغییر متغیر هندسۀ تحلیلی است. رجوع به دورۀ هندسۀ علمی و عملی مهندس رضا صص 182-192 شود، (اصطلاح مکانیک) تغییر انرژی از یک شکل بشکل دیگر را تبدیل مکانیکی گویند، (اصطلاح طبیعی) تبدیل فیزیولوژیک، تغییر یک شکل، بشکل دیگر مانند متابولیزم یا جذب و تحلیل در بدن. رجوع به وبستر ذیل ’ترانسفورماسیون’ شود، (اصطلاح منطق) تبدیل قضایا، عبارتست از جانشین کردن قضیه ای قضیۀ دیگر را که معادل آنست، (اصطلاح هندسۀ تحلیلی) تبدیل محور مختصات، اگر دودستگاه محور مختصات چون (y ،x) و (Y ،X) داشته باشیم که دستگاه Y ،X) (بوسیلۀ عناصری با دستگاه (y ،x) بستگی یابد، هرگاه نقطه ای چون M با مختصاتی در دستگاه (y ،x) مفروض باشد، مقصود از تبدیل محورها یافتن مختصات جدید نقطۀ M در دستگاه (Y ،X) بر حسب مختصات همان نقطه در دستگاه (y ،x) و عناصر ربطدهنده دستگاه (y ،x) به (Y ،X) است و بالعکس. رجوع به تبدیلات شود
(اِ تِ)
لغت نامه دهخدا
پراکنده کردن. (تاج المصادر بیهقی) (زوزنی) (از قطر المحیط). پریشان کردن چیزی را. (از منتهی الارب) (از آنندراج) (از ناظم الاطباء) ، درمانده گردیدن، نشسته به نیم خواب رفتن. (از قطر المحیط) (از منتهی الارب) (از آنندراج) (ناظم الاطباء)
(اِ تِ)
لغت نامه دهخدا
بثع برآوردن زخم و آن گوشت پاره ای باشد مثال دندان. (از اقرب الموارد) (از قطر المحیط) (منتهی الارب) (آنندراج) (از ناظم الاطباء)
(اِ تِ)
لغت نامه دهخدا
زدن غیرنافذ نابرنده. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). تخدیع به شمشیر، زدن زدنی غیرنافذ و نابرنده. (از اقرب الموارد) ، فریفتن. (مؤید الفضلاء) (آنندراج)
(تَ / تَ رَ)
لغت نامه دهخدا
بدرود کردن. (تاج المصادر بیهقی) (ترجمان جرجانی ترتیب عادل بن علی) (زوزنی) (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء). وداع کردن. (غیاث اللغات) (آنندراج) :
برگ تحویل می کند رمضان
بار تودیع بر دل اخوان.
سعدی.
، دست بداشتن. (تاج المصادر بیهقی) : و قوله تعالی: ماودّعک ربک و ماقلی. (قرآن /3 93) ، و قالوا ماترکک. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء) ، پروردن گشن را برای گشنی. (تاج المصادر بیهقی). ذخیره داشتن گشن را جهت گشنی. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء) ، سپرد کردن. (غیاث اللغات) (آنندراج). سپردن چیزی به کسی. گذاشتن چیزی در جائی. ج، تودیعات. (فرهنگ فارسی معین) ، رخصت کردن. (غیاث اللغات) (آنندراج) ، چیزی در جای نهادن تا تباه نشود. (تاج المصادر بیهقی). در جامه دان نهادن جامه. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد) ، ودع آویختن چیزی را. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) ، ودع در گردن کودک انداختن، ودع در گردن سگ انداختن. (از اقرب الموارد). رجوع به ودع شود
برگ تحویل می کند رمضان
بار تودیع بر دل اخوان.
سعدی.
، دست بداشتن. (تاج المصادر بیهقی) : و قوله تعالی: ماودّعک ربک و ماقلی. (قرآن /3 93) ، و قالوا ماترکک. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء) ، پروردن گشن را برای گشنی. (تاج المصادر بیهقی). ذخیره داشتن گشن را جهت گشنی. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء) ، سپرد کردن. (غیاث اللغات) (آنندراج). سپردن چیزی به کسی. گذاشتن چیزی در جائی. ج، تودیعات. (فرهنگ فارسی معین) ، رخصت کردن. (غیاث اللغات) (آنندراج) ، چیزی در جای نهادن تا تباه نشود. (تاج المصادر بیهقی). در جامه دان نهادن جامه. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد) ، ودع آویختن چیزی را. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) ، ودع در گردن کودک انداختن، ودع در گردن سگ انداختن. (از اقرب الموارد). رجوع به ودع شود
(اِ)
لغت نامه دهخدا
تبکیت. (قطر المحیط). غلبه کردن کسی را بحجت. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) ، قطع کردن چیزی را. (قطر المحیط). نیک بریدن چیزی را. (منتهی الارب). نیک بریدن. (آنندراج) (ناظم الاطباء) ، پاره پاره ساختن. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). پاره پاره کردن. (آنندراج)
