- انعقاق (اِ تِ فَ)
بالا برآمدن غبار. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (آنندراج) (از اقرب الموارد).
معنی انعقاق - جستجوی لغت در جدول جو
- انعقاق
بر آمدن گرد و خاک، استوار شدن گره، باز شدن ابر، کوفتگی، گود شدن، پراکندن
پیشنهاد واژه بر اساس جستجوی شما
هشتاد و چهارمین سورۀ قرآن کریم، مکی، دارای ۲۵ آیه، إنشقّت، پراکنده شدن، شکافته شدن، باز شدن، ترک خوردن
بسته شدن، بسته شدن و غلیظ شدن مایع، بسته شدن پیمان، برپایی جلسه، مجلس و امثال آن ها
(اِ)
لغت نامه دهخدا
کوفته و شکسته گردیدن. (از منتهی الارب) (آنندراج). شکسته شدن. انکسار. (از اقرب الموارد). کوفته شدن. (تاج المصادر بیهقی). یقال: دق الشی ٔ فاندق. (ناظم الاطباء) ، بیرون آمدن شمشیر از نیام. (از منتهی الارب) (از ناظم الاطباء) (آنندراج). اندلاق. (از اقرب الموارد). یقال: اندلع السیف من غمده. (از منتهی الارب) (از ناظم الاطباء). اندلاع سیف، بیرون آمدن شمشیر از نیام. (یادداشت مؤلف) ، بیرون آمدن زبان. (منتهی الارب) (آنندراج) (از ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد). زبان از دهن بیرون آمدن. (تاج المصادر بیهقی). یقال: اندلع لسانه. (از ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد). اندلاع لسان، بیرون آمدن زبان. (یادداشت مؤلف)
(اِ شِ)
لغت نامه دهخدا
نام سورۀ هشتاد و چهارم از قرآن مجید، مکی، و دارای 25 آیه است، جمع واژۀ نصف. (از منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد). و رجوع به مفردات کلمه شود
(اِ تِ رَ)
لغت نامه دهخدا
گذشتن در امور و شتابی کردن. (از منتهی الارب) (از ناظم الاطباء). گذشتن در حاجت و شتاب کردن. (از اقرب الموارد). رفتن در حاجت خود و شتاب کردن. (از شرح قاموس). یقال: انعفقوا فی حاجتهم، ای مضوا فیها و اسرعوا. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد)
(اِ تِ زَ)
لغت نامه دهخدا
بسته شدن. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (تاج المصادر بیهقی) (مصادر زوزنی) (از اقرب الموارد). بسته شدن و مجتمع شدن. (غیاث اللغات) (آنندراج). پیوستن. بستن. (یادداشت مؤلف).
(اِ تِ شَ)
لغت نامه دهخدا
پشت ریش شدن ستور از پالان و زین. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (از آنندراج). زخم شدن پشت ستور. (از اقرب الموارد). ریش شدن. (تاج المصادر بیهقی) (مصادر زوزنی)
(اِ تِ عَ)
لغت نامه دهخدا
کج گردیدن و خم گرفتن. (از منتهی الارب) (از ناظم الاطباء) (آنندراج). کج و خم شدن. (از اقرب الموارد). خم آوردن. (یادداشت مؤلف)
(اِ تِ)
لغت نامه دهخدا
باردار گردیدن ناقه: اعقت الناقه، باردار گردید. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (آنندراج) ، برآمدن بر بلندی. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). بر بلندی برآمدن. (از اقرب الموارد) ، بر جای بلند برآمدن. (آنندراج). بجاهای بلند برآمدن. (ناظم الاطباء). بعوالی درآمدن. (منتهی الارب). بر کوه بالا رفتن. (از متن اللغه) ، بزرگوار کردن. (از منتخب از غیاث اللغات) (آنندراج). بلندمرتبه ساختن و بزرگ گردانیدن خدا کسی را. (از اقرب الموارد) ، فرودآمدن از جایی، یقال: ’اعلا عنه اعلاءً’. (ناظم الاطباء). دور شدن. فرودآمدن. حاجت کسی را رد کردن. و قالوا فی الامر: اعل عنی، تنح. واعل عن الوساده، انزل. و اعل عنا، اطلب حاجتک عند غیرنا. (از متن اللغه). فرودآمدن از ستور. بدین معنی با ’عن’ متعدی شود: اعلی عن الدابه، نزل عنها. (از اقرب الموارد). فرودآمدن از: اعلی عنه اعلاءً، فرودآمد از آن. و یقال: اعل عنی، یعنی کناره کش از من. و اعل عن الوساده کذلک. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء)
(اِ)
لغت نامه دهخدا
بند شدن گره، یقال: انحقت العقده. (از منتهی الارب) (ناظم الاطباء). گره کور افتادن. (یادداشت مؤلف). انشداد گره. (از اقرب الموارد)
(اِ تِ)
لغت نامه دهخدا
گشاده شدن چیزی. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). انفراج. (از اقرب الموارد). شکافته شدن. (تاج المصادربیهقی) (مصادر زوزنی) ، گوشها (واحد ندارد). (از اقرب الموارد) ، جمع واژۀ نقاب. روبندها. (از غیاث اللغات). جمع نقاب در اقرب الموارد نقب است. و رجوع به مفردهای کلمه شود
(اِ حَ)
لغت نامه دهخدا
شکافته شدن چوب و جز آن. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (آنندراج). باز شدن شکاف در چیزی. (از اقرب الموارد). شکافته شدن. (تاج المصادر بیهقی) (مصادر زوزنی). شکافتن (درمعنی لازم). ترکیدن. (یادداشت مؤلف)، راستی کردن، به نیمه رسیدن روز و جز آن. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). روز به نیمه رسیدن. (از اقرب الموارد) (تاج المصادر بیهقی)، در نیمۀ روز سیر کردن، خدمت کردن، نصف چیزی گرفتن، شتافتن. (از منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد)، نصف کردن و برابر داشتن که بر هیچ طرف زیادی نشود. (غیاث اللغات) (آنندراج). برابری داشتن بین دو طرف و معامله کردن با آنها بعدل. (از اقرب الموارد)،
{{اسم مصدر}} عدل و داد و معدلت. (ناظم الاطباء). داد. (مهذب الاسماء). قسط. (یادداشت مؤلف). نصفت. عدالت. (یادداشت لغت نامه) : چون ما جواب بر این جمله یافتیم مقرر گشت که انصاف نخواهد بود و بر راه راست نایستد. (تاریخ بیهقی).
مظلومم و خیزد از تو انصافم
بیمارم و باشداز تو درمانم.
مسعودسعد.
عالم از انصاف تو شاد است شاد
شاد باش ای شاه عالم شاد باش.
مسعودسعد.
اما طراوت خلافت بجمال انصاف و کمال معدلت باز بسته است. (کلیله و دمنه). اما چون صورت انصاف نقاب حسد از جمال بگشاید. (کلیله و دمنه).
یأجوج ظلم بینم جز رای روشن او
از بهر سد انصاف اسکندری ندارم.
خاقانی.
مردم ای خاقانی اهریمن شدند از چشم و ظلم
در عدم نه روی کآنجا بینی انصاف و رضا.
خاقانی.
اگرچه ز انصاف با دشمن و دوست
دم مدح رانم سر ذم ندارم.
خاقانی.
زین هفت رصد بیفکنم بار
کانصاف تو دیده بان ببینم.
خاقانی.
رسم ستم نیست جهان یافتن
ملک به انصاف توان یافتن.
نظامی.
همه از بهر تو سرگشته و فرمانبردار
شرط انصاف نباشد که تو فرمان نبری.
(گلستان).
- انصاف جستن، عدل کردن. (یادداشت مؤلف) : همچنان بر عادت میان زنان انصاف جستی (پیغمبراسلام) . (مجمل التواریخ).
- ، داد خواستن:
همه عالم انصاف جویند و ندهند
از این جا کس انصاف یابی نبیند.
خاقانی.
- انصاف جوی، دادخواه:
سایۀ یزدان تویی و آفتاب ملک تو
خلق یزدان از تواند انصاف جوی و دادیاب.
خاقانی.
- انصاف خواستن، داد خواستن. حق خواستن:
دیده خون افشان و لب آتشفشان است از غمت
والحق ار انصاف خواهی جای آن است از غمت.
خاقانی.
- انصاف خواهی، دادخواهی:
چو طوفان انصاف خواهی بود
نترسد ز غرق آنکه ماهی بود.
نظامی.
- انصاف دادن، رجوع به همین ماده شود.
- انصاف ده، آنکه انصاف دهد. آنکه داد کند.دادده. عادل:
دوستانم همه انصاف دهند از پی من
که چه انصاف ده و جورکش دورانم.
خاقانی.
دو سر انگشت بر دو چشم نه
هیچ بینی از جهان انصاف ده.
مولوی.
- انصاف سازی، دادگری. معدلت جویی:
کجا آن عدل و آن انصاف سازی
که با فرزند از اینسان رفت بازی.
نظامی.
- انصاف ستدن، انصاف ستاندن. رجوع به انصاف ستدن شود.
- انصاف کردن، عدالت کردن:
بکرد با تن خود هرچه کرد از انصاف
همین قیاس بکن گر کسی کند بیداد.
سعدی.
- انصاف گرفتن، انتقام گرفتن. (ناظم الاطباء). حق گرفتن: بنده نیز زبون نیست که بدوران خداوند انصاف خویش از وی نتوان گرفت. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 636).
- انصاف یاب، بدست آورندۀ انصاف. یابندۀ انصاف:
همه عالم انصاف جویند و ندهند
از اینجا کس انصاف یابی نبیند.
خاقانی.
- باانصاف، باعدل و باداد. (ناظم الاطباء).
- به انصاف، بحق. بسزا:
خسرو عالم علاء دولت مسعود
آنکه به انصاف، پادشاه جهان است.
مسعودسعد.
- بی انصاف، بی داد و ظالم. (ناظم الاطباء). آنکه انصاف ندارد. بیدادگر: زر، این... بی انصاف برده است. (کلیله و دمنه).
- ناانصاف، بی انصاف.
- ناانصافی، انحراف از راه انصاف. بیدادگری:
حافظ از مشرب قسمت گله ناانصافی است
طبع چون آب و غزلهای روان ما را بس.
حافظ (از آنندراج).
، راستی. صداقت. (ناظم الاطباء) (فرهنگ فارسی معین) : بلک دم مسیحاست که مردگان انصاف را بیک دم زدن اشارت زنده کند. (جهانگشای جوینی). مروت. (ناظم الاطباء).
- امثال:
اگر بی انصاف نداند که انصاف چیست
انصاف داند که بی انصاف کیست. (خواجه عبداﷲ انصاری از امثال و حکم دهخدا).
انصاف بالای طاعت است. (امثال و حکم دهخدا) :
من کیستم که سجده برم پیش ابروش
انصاف گفته اند که بالای طاعت است.
کاتبی (از آنندراج).
انصاف نصف ایمان است. (امثال و حکم دهخدا).
،
{{قید}} انصافاً. از روی داد. از روی انصاف. انصاف را. براستی:
گستاخ سخن گفتم و پرسیدم و انصاف
با من بسخن گفتن گستاخ درآمد.
سوزنی.
انصاف از تو توقع دارم.... (گلستان). انصاف که از این مالیخولیا چندان فروخواند که مرا بیش طاقت شنیدن نماند. (گلستان). انصاف برنجیدم و لاحول کنان گفتم... نصف. (گلستان)
{{اسم مصدر}} عدل و داد و معدلت. (ناظم الاطباء). داد. (مهذب الاسماء). قسط. (یادداشت مؤلف). نصفت. عدالت. (یادداشت لغت نامه) : چون ما جواب بر این جمله یافتیم مقرر گشت که انصاف نخواهد بود و بر راه راست نایستد. (تاریخ بیهقی).
مظلومم و خیزد از تو انصافم
بیمارم و باشداز تو درمانم.
مسعودسعد.
عالم از انصاف تو شاد است شاد
شاد باش ای شاه عالم شاد باش.
مسعودسعد.
اما طراوت خلافت بجمال انصاف و کمال معدلت باز بسته است. (کلیله و دمنه). اما چون صورت انصاف نقاب حسد از جمال بگشاید. (کلیله و دمنه).
یأجوج ظلم بینم جز رای روشن او
از بهر سد انصاف اسکندری ندارم.
خاقانی.
مردم ای خاقانی اهریمن شدند از چشم و ظلم
در عدم نه روی کآنجا بینی انصاف و رضا.
خاقانی.
اگرچه ز انصاف با دشمن و دوست
دم مدح رانم سر ذم ندارم.
خاقانی.
زین هفت رصد بیفکنم بار
کانصاف تو دیده بان ببینم.
خاقانی.
رسم ستم نیست جهان یافتن
ملک به انصاف توان یافتن.
نظامی.
همه از بهر تو سرگشته و فرمانبردار
شرط انصاف نباشد که تو فرمان نبری.
(گلستان).
- انصاف جستن، عدل کردن. (یادداشت مؤلف) : همچنان بر عادت میان زنان انصاف جستی (پیغمبراسلام) . (مجمل التواریخ).
- ، داد خواستن:
همه عالم انصاف جویند و ندهند
از این جا کس انصاف یابی نبیند.
خاقانی.
- انصاف جوی، دادخواه:
سایۀ یزدان تویی و آفتاب ملک تو
خلق یزدان از تواند انصاف جوی و دادیاب.
خاقانی.
- انصاف خواستن، داد خواستن. حق خواستن:
دیده خون افشان و لب آتشفشان است از غمت
والحق ار انصاف خواهی جای آن است از غمت.
خاقانی.
- انصاف خواهی، دادخواهی:
چو طوفان انصاف خواهی بود
نترسد ز غرق آنکه ماهی بود.
نظامی.
- انصاف دادن، رجوع به همین ماده شود.
- انصاف ده، آنکه انصاف دهد. آنکه داد کند.دادده. عادل:
دوستانم همه انصاف دهند از پی من
که چه انصاف ده و جورکش دورانم.
خاقانی.
دو سر انگشت بر دو چشم نه
هیچ بینی از جهان انصاف ده.
مولوی.
- انصاف سازی، دادگری. معدلت جویی:
کجا آن عدل و آن انصاف سازی
که با فرزند از اینسان رفت بازی.
نظامی.
- انصاف ستدن، انصاف ستاندن. رجوع به انصاف ستدن شود.
- انصاف کردن، عدالت کردن:
بکرد با تن خود هرچه کرد از انصاف
همین قیاس بکن گر کسی کند بیداد.
سعدی.
- انصاف گرفتن، انتقام گرفتن. (ناظم الاطباء). حق گرفتن: بنده نیز زبون نیست که بدوران خداوند انصاف خویش از وی نتوان گرفت. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 636).
- انصاف یاب، بدست آورندۀ انصاف. یابندۀ انصاف:
همه عالم انصاف جویند و ندهند
از اینجا کس انصاف یابی نبیند.
خاقانی.
- باانصاف، باعدل و باداد. (ناظم الاطباء).
- به انصاف، بحق. بسزا:
خسرو عالم علاء دولت مسعود
آنکه به انصاف، پادشاه جهان است.
مسعودسعد.
- بی انصاف، بی داد و ظالم. (ناظم الاطباء). آنکه انصاف ندارد. بیدادگر: زر، این... بی انصاف برده است. (کلیله و دمنه).
- ناانصاف، بی انصاف.
- ناانصافی، انحراف از راه انصاف. بیدادگری:
حافظ از مشرب قسمت گله ناانصافی است
طبع چون آب و غزلهای روان ما را بس.
حافظ (از آنندراج).
، راستی. صداقت. (ناظم الاطباء) (فرهنگ فارسی معین) : بلک دم مسیحاست که مردگان انصاف را بیک دم زدن اشارت زنده کند. (جهانگشای جوینی). مروت. (ناظم الاطباء).
- امثال:
اگر بی انصاف نداند که انصاف چیست
انصاف داند که بی انصاف کیست. (خواجه عبداﷲ انصاری از امثال و حکم دهخدا).
انصاف بالای طاعت است. (امثال و حکم دهخدا) :
من کیستم که سجده برم پیش ابروش
انصاف گفته اند که بالای طاعت است.
کاتبی (از آنندراج).
انصاف نصف ایمان است. (امثال و حکم دهخدا).
،
{{قید}} انصافاً. از روی داد. از روی انصاف. انصاف را. براستی:
گستاخ سخن گفتم و پرسیدم و انصاف
با من بسخن گفتن گستاخ درآمد.
سوزنی.
انصاف از تو توقع دارم.... (گلستان). انصاف که از این مالیخولیا چندان فروخواند که مرا بیش طاقت شنیدن نماند. (گلستان). انصاف برنجیدم و لاحول کنان گفتم... نصف. (گلستان)
تشکیل، انجماد، بسته شدن، دلمه شدن، بستن
انقطاع، بریدگی، ترک خوردگی، شکافتگی