- ابوعبدالرحمن (اَعَ دِرْ رَ ما)
بقی بن مخلدبن یزید قرطبی اندلسی. یکی از اعلام و صاحب تفسیر و مسند. او از یحیی بن یحیی اللیثی و محمد بن عیسی الاعشی اخذ حدیث و علم کرد. سپس بمشرق شد و صحبت اکابر فقه و حدیث دریافت و درحجاز از مصعب زهری و ابراهیم بن منذر و دیگر افراد آن طبقه و در مصر از یحیی بن بکیر و زهیر بن عباد و طائفۀ او به دمشق از ابراهیم بن هشام غسانی و صفوان بن صالح و هشام بن عمار و جماعتی دیگر و نیز از احمد بن حنبل و طبقۀ او و به کوفه از یحیی بن عبدالحمید یمانی و محمد بن عبدالله بن نمیر و ابابکر بن ابی شیبه و طائفۀ آنان و در بصره از اصحاب حمادبن زید روایت شنید. و در امر حدیث آن عنایت و بذل جهد کرد که مزیدی بر آن میسر نیست و شیوخ او دویست و سی و چهارتن باشند. و ابوعبدالرحمن زاهدی کثیرالصوم و صدوق و کثیرهالتهجد و مجاب الدعوه و اندک نظیر و مجتهد بود او از هیچکس تقلید نکرد و خود برطبق اخبار فتوی میکرد. مولد او رمضان 201 هجری قمری وفات به جمادی الاخره سال 276 هجری قمری بود و صاحب نفخ الطیب گوید ابن حزم گفته است در مسلمانی مانند تفسیر قرآن او تفسیری نیست حتی تفسیر محمد بن جریر طبری. و گویند او با مصنف بن ابی شیبه بأندلس بازگشت و بتدریس و روایت آن پرداخت و گروهی از اهل رای بر مسائل خلافیۀ آن کتاب انکار آوردند و عوام بر آن بشوریدند و مطلب بزرگ شد تا خبر بسمع محمد بن عبدالرحیم اموی صاحب اندلس رسید پس بقی بن مخلد و اصحاب رای را بخواند و جزء جزء کتاب را تا پایان پژوهش کرد آنگاه بخازن کتب خانه خویش داد و گفت خزانۀ کتب ما از مانند چنین کتاب بی نیاز نبود بگوی تا از آن نسخت برگیرند و در کتب خانه شاهی محفوظ دارند و بقی بن مخلد را گفت علوم خویش بطالبان آن بیاموز و مرویات محفوظۀ خود روایت کن و اصحاب رای را از تعرض به بقی نهی کرد. و او را کتاب مسندیست که در آن از هزاروسیصد تن محدث صاحب تصنیف روایت کند و نیز کتابی در فتاوی صحابه و تابعین و آن از مصنف بن ابی شیبه و مصنف عبدالرزاق و مصنف سعید بن منصور جامعتر و سودمندتر است و ابن حزم گوید: تصانیف این امام فاضل پایه های کاخ مسلمانی و بی مانند است و بقی در عداد بخاری و مسلم و نسائی بشمار است. رجوع به نفح الطیب و نامۀ دانشوران ج 4 ص 101 و معجم الادباء یاقوت و رجوع به بقی... شود