چیزی که یافته نشود ممتنع الحصول: به نایافت زنجه مکن خویشتن که تیمارجان باشدورنج تن، (شا. لغ)، معدوم، نایاب نادر، نایافتن: آن کس که بیافت دولتی یافت عظیم وآنراکه نیافت دردنایافت بس است. (مجدالدین بغدادی تاریخ برگزیده لغ)، نایابی یافت نشدن: المشاجره چریدن اشتردرخت راازنایافت گیاه
چیزی که یافته نشود و حاصل ندارد، معدوم، (انجمن آرا) (آنندراج)، هر چیز که پیدا نشود و یافت نگردد، (فرهنگ خطی)، نایافتنی، ممتنعالحصول: به نایافت رنجه مکن خویشتن که تیمار جان باشد و رنج تن، فردوسی، در خراسان قحط بود و علف و نفقه نایافت، (تاریخ بیهق)، اگر یک ذره از اندوه نایافت به عالم برنهی عالم نماند، عطار، - نایافت شدن، عز، (تاج المصادر بیهقی) (ترجمان القرآن)، عزه، (ترجمان القرآن)، عزازت، (تاج المصادر بیهقی) (دهار)، کمیاب شدن، نایاب شدن: و در بازارها بسته بود و نان نایافت گشت، (مجمل التواریخ)، در فرضۀ جرجان قحط برخاست و طعام نایافت شد، (ترجمه تاریخ یمینی ص 226)، - نایافت کردن، انعدام، معدوم ساختن، ، یافت نشدن، نایابی، قحطی: کسی کو بمیرد ز نایافت نان ز برنا و از پیرمرد و زنان، فردوسی، در نیشابور از تنگی علوفه و نایافت قوت ... به طاقت رسیده بودند، (ترجمه تاریخ یمینی ص 65)، و کس را از نایافت قوت قوّت نماند، (ترجمه تاریخ یمینی)، المشاجره، چریدن اشتر درخت را از نایافت گیاه، (تاج المصادر بیهقی)، نایافتن، نیافتن: آن کس که بیافت دولتی یافت عظیم وآن را که نیافت دردنایافت بس است، شیخ مجدالدین بغدادی (از تاریخ گزیده)
نیافته. به دست نیاورده. تحصیل نکرده: به دست آوریده خردمند سنگ به نایافته درّ ندهد ز چنگ. اسدی. آن وقت به نشابور بودم سعادت خدمت این دولت نایافته. (تاریخ بیهقی ص 104). هر در که در اونیاز بینی نایافته به چو باز بینی. نظامی. - نایافته بخش، بی نصیب. بی بهره: ذات نایافته از هستی بخش کی تواندکه شود هستی بخش ؟ ، معدوم. نایاب. غیرموجود: فریفته تر از آن کسی نبود که یافته به نایافته دهد. (قابوسنامه). نایافته در زبانش افکند در سرزنش جهانش افکند. نظامی. موجود به مفقود و یافته را به نایافته مفروش. (خواجه رشیدالدین وزیر غازان). - امثال: سنگ بِه ْ از گوهر نایافته، نظیر:نخودچی بِه ْ از هیچی
نیافتن. به دست نیاوردن. تحصیل نکردن: سمع و بصر و ذوق و شم و حس که بدو یافت جوینده ز نایافتن خیر امان را. ناصرخسرو. چنان راغب مشو در جستن کام که از نایافتن رنجی سرانجام. نظامی
