گروهی از جانوران خزنده چابک و شبیه سوسمار با بدن فلس دار و دُمِ بلند که قادرند دُم ازدست رفتۀ خود را ترمیم کنند، چَلپاسه، کَرباسه، باشو، ماتورَنگ، کَربَش، کَربَشه، کَرفَش، کَرپوک، کَرباشه، کَرباشو، کَلباسو، کنایه از مکار، حیله گر، کنایه از لاغر
جانوری است از رده خزندگان و از راسته سوسماران و از گروه شکافی زبانان که در همه مناطق معتدل و سرد اروپا و آسیا وافریقا فراوان است. این جانور بسیار چابک است و در حدود 20 گونه از آن شناخته شده که اکثر در مناطق بیابانی ولم یزرع و یا کوهستانی میزیند گونه ای از آنها در منازل دیده میشود که به سوسمار خانگی یا لپاسو (کلپاسه) مشهوراست. مارمولک از حشرات و کرمها تغذیه میکند و بهیچوجه اذیت و آزاری برای انسان ندارد و از این جهت حیوان مفیدی است. مارمولک اقسام مختلف دارد و گونه ای از آن که بنام سوسمار کویر موسوم است ممکنست طولش تا 2 متر هم برسد و آن در اصطلاح ساکنان نواحی کویر به بزغاله مار موسوم است چلپاسه کلپاسه کرباسو کلباسو کلپاسو کلبسو کربسو چلپاسو گلموژ مارمولک مارملوکک. توضیح مارمولک زمستان را در شکاف دیوارها و زیر تخته سنگها میخوابد وبا شروع گرما بیدار میشود و بفعالیت میپردازد. بزغاله مار در اماکن باتلاقی و رودخانه ها نیز میزید و از تمام حیوانات کوچکتر از خود تغذیه مینماید و در رودخانه باسانی شنا میکند و از درختها نیزبسهولت بالامیرود و تخم پرندگان و جوجه های آنها را میخورد. رویهمرفته حیوان موذی و خطرناکی است. یا مارمولک باغی. یکی از گونه های مارمولک که جزو گروه گوشتی زبانان است و درنواحی گرم افریقا و آمریکا و آسیا یافت میشود. این جانور با انسان زود مانوس میگردد و چون از حشرات تغذیه میکند حیوان مفیدی است. بوسیله کشتی هایی که از شمال افریقا باروپا میروند این جانورباروپا نیز راه یافته است. سام ابرص
مارمورک. سوسمار. ضَب ّ. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا). جانوری است از ردۀ خزندگان و از راستۀ سوسماران و از گروه شکافی زبانان که در همه مناطق معتدل و سرد اروپا و آسیاو افریقا فراوان است. این جانور بسیار چابک است و در حدود 20 گونه از آن شناخته شده که اکثر در مناطق بیابانی ولم یزرع و یا کوهستانی می زیند و گونه ای از آنها در منازل دیده می شود که به سوسمار خانگی یا کلپاسو (کلپاسه) مشهور است. مارمولک از حشرات و کرمها تغذیه می کند و بهیچوجه اذیت و آزاری برای انسان ندارد و از این جهت حیوان مفیدی است. مارمولک زمستانها در شکاف دیوارها و زیرتخته سنگها می خوابد و با شروع گرما بیدار می شود و به فعالیت می پردازد. مارمولک اقسام مختلف دارد و گونه ای از آن که به نام سوسمار کویر موسوم است، ممکن است طولش تا2 متر هم برسد و آن در اصطلاح ساکنان نواحی کویر به بزغاله مار موسوم است. بزغاله مار در اماکن باتلاقی ورودخانه ها نیز می زید و از تمام حیوانات کوچکتر از خود تغذیه می کند و در رودخانه بآسانی شنا می کند و از درختها نیز بسهولت بالا می رود و تخم پرندگان و جوجه های آنها را می خورد. رویهم رفته حیوان موذی و خطرناکی است. (فرهنگ فارسی معین). - مارمولک باغی، یکی از گونه های مارمولک که جزو گروه گوشتی زبانان است و درنواحی گرم آفریقا و آمریکا و آسیا یافت می شود. این جانور با انسان زود مأنوس می گردد و چون از حشرات تغذیه می کند، حیوان مفیدی است. بوسیلۀ کشتیهایی که ازشمال آفریقا به اروپا می روند این جانور به اروپا نیز راه یافته است. سام ابرص. (فرهنگ فارسی معین). ، به مجاز، محیل. مکار. گربز. سخت محیل و مکار. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا). - مثل مارمولک بودن، سخت محیل و گربز بودن. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا). ، به مجاز، زن خردجثۀ لاغر و مکار. باریک اندام محیل. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا). و رجوع به مارمورک شود
خواب مارمولک: دشمنان در صدمه زدن به شما پیروز می شوند. یک مارمولک را می کشید: پولی را که از دست داده بودید دوباره بدست می آورید. یک مارمولک را در قفس می اندازید: شهرت و احترام شما بیشتر می شود. یک کمربند یا کیف ازپوست سوسمار: پول دوستان شما پوست سوسمار دارند: خیانت - کتاب سرزمین رویاها ۱ـ اگر خواب ببینید مارمولکی را می کشید، علامت آن است که شهرت و ثروت از دست رفته خود را بار دیگر به دست می آورید. اما اگر موفق نشوید مارمولک را بکشید و مارمولک از دستتان فرار می کند، نشانه آن است که در امور عاطفی با شکست مواجه خواهید شد. ۲ـ اگر زنی خواب ببیند مارمولکی از روی دامن او راه می رود یا او را گاز می گیرد، نشانه آن است که اندوه و بدبختی به او روی می آورد. همسر او در اثر حادثه ای معلول خواهد شد. و او برای گذراندن زندگی با تمامی تلاش و جدیت فراوان تنها درآمدی ناچیز عایدش خواهد شد.
نوعی از مار که خود را در خاک پنهان کند و سر خود را که مانند مویز باشد نمایان دارد و چون به گمان مویز کسی دست بر آن گذارد بگزد و این از اهل زبان به تحقیق پیوسته. (آنندراج)
