کسی که بار گران دارد. سنگین بار. آنکه بار او سنگین است: ساز سفرم هست و نوای حضرم هست اسبان سبکبار و ستوران گرانبار. فرخی. کیست که ازبخشش تو نیست گران دخل کیست که از منت تو نیست گرانبار. فرخی (دیوان چ عبدالرسولی ص 96). همیشه سختی ره بر خرگرانبار است. ظهیر فاریابی. همه گرانبار دو اجر جزیل و دو ثواب جمیل با مساکن خویش رفتندی. (ترجمه تاریخ یمینی). چه نیکوزده ست این مثل پیر ده ستور لگدزن گرانبار به. سعدی. چون گرانباران بسختی میروند هم سبکباری و چستی خوشتر است. سعدی. ، سنگین. وزین. ثقیل. سنگین وزن: آتش ز روی رفته و باد از سر افتاده در متاع گرانبارش. خاقانی. چنین گویند کاسب بادرفتار سقط شد زیر آن گنج گرانبار. نظامی. ، کنایه ازانسان و حیوان آبستن هم هست. (برهان) (آنندراج) ، چاق. فربه: ترا گوسفندی از آن به بدی که باری، گرانبار و فربه بدی. شمسی (یوسف و زلیخا). ، مکلف. موظف: چرا برآهو و نخجیر روزه نیست و نماز چرا من و تو بدین کارها گرانباریم. ناصرخسرو. ، ناراحت، مکدر، دلتنگ: به سعد و نحس کاین آید و دگر برود گذشت مدتی و خاطرم گرانبار است. خاقانی. ، شخصی را گویند که مال و اسباب و بنه و غنایم بسیار داشته باشد. (برهان). کنایه از کسی است که غنایم بسیار کرده باشد، کنایه از کسی که پیشۀ بسیار داشته باشد. (انجمن آرای ناصری) ، غیرقابل تحمل. تحمل ناپذیر. آنکه بودنش زائد باشد: گرچه دلاله مبنی کار است گاه خلوت ترا گرانبار است. سنایی. ، باردار و بارور اعم از درخت و حیوان و انسان. (برهان) (آنندراج) : چمن در چمن دید سرو سهی گران بار شاخ ترنج و بهی. اسدی. - ابر گرانبار، ابر باران آور: در چهرۀ او روز بهی بود پدیدار در ابر گرانبار پدیدار بود نم. فرخی. - زن گرانبار، زنی که به زادن نزدیک باشد
جمعیت و هجوم عوام الناس باشد بجهت کاری. (برهان قاطع) (از ناظم الاطباء) (انجمن آرای ناصری) (از آنندراج) : بمدح او و قصد دشمنانش همی سازند انس و جان خرانبار. شمس فخری (انجمن آرای ناصری). ، جماع کردن چند شخص با یکنفر. (برهان قاطع) (انجمن آرای ناصری) (آنندراج) (ناظم الاطباء) : یکی مواجر بی شرم ناخوشی که ترا هزار بار خرانبار بیش کرده عسس. لبیبی. ، خر جسته، شلتاق، فتنه و آشوب. (ناظم الاطباء) (انجمن آرای ناصری از فرهنگ جهانگیری) (آنندراج از فرهنگ جهانگیری) : ابلق چرخ سزد مرکب تو همچو مسیح خرخری لایق تو نیست خرانبار و مخر. ابن یمین (از آنندراج). ، جماع. وقاع. (یادداشت بخط مؤلف) : آنکه ز حمدان خوشگوار لطیفش کنده و شلف آرزو برند خرانبار. سوزنی
سنگینی. ثقیل بودن: چه سود از لوح کو ماند ز نقطه اولین حرفی که از روی گرانباری ز ابجد حرف پایانی. خاقانی (دیوان چ عبدالرسولی ص 423). چه آزادند درویشان ز آسیب گرانباری چه محتاجند سلطانان به اسباب جهانبانی. خاقانی. گرانباری مال چندان مجوی که افتد به لشکرگهت گفتگوی. نظامی. از گرانباری خود ترسیدن پس بیکبار به پیشان رفتن. عطار. زاد این راه گرانباری بود و زاد آن راه سبکباری. (تفسیر ابوالفتوح). ، صدمت، زحمت، رنج: اهالی آن را از تغلب و گرانباری برهاند. (ترجمه محاسن اصفهان ص 69). و کلی تکلیفات و گرانباری را از ایشان برداشت. (ترجمه محاسن اصفهانی ص 141) ، سنگین بودن. ثقیل بودن
