معنی شیر

شیر

شیر

نام برج پنجم از دوازده برج فلکی، (ناظم الاطباء) (از برهان)، برج اسد را نیز گویند، (آنندراج)، شیر فلک، یکی از بروج دوازده گانه فلکی که عرب آنرا اسد و لیث نیز گوید، (یادداشت مؤلف) :
دگر طالع تو ز فرخنده شیر
خداوند خورشید سعد دلیر،
فردوسی،
چو خورشید در شیر گشتی درست
مر آن تخت را سوی او بود پشت،
فردوسی،
همیشه تا نبود ثور خانه خورشید
چنان کجا نبود شیر خانه بهرام،
فرخی،
آفتاب ارسوار شد بر شیر
هست می شیر آفتاب سوار،
خاقانی،
- بر اختر شیر زادن، اصطلاح نجوم و طالعگیری قدیم است که ستارۀ هر کس در برج اسد بود تولدی فرخنده داشت:
تو بر اختر شیر زادی نخست
برِ موبدان و ردان شد درست،
فردوسی،
- برج شیر، برج اسد، برج پنجم از دوازده برج فلکی:
سپیده چو برزد سر از برج شیر
به لشکر نگه کرد گیو دلیر،
فردوسی،
چو برزد سر از برج شیر آفتاب
زمین شد به کردار دریای آب،
فردوسی،
چو خورشید برزد سر از برج شیر
سپهر اندرآورد شب را به زیر،
فردوسی،
چو برزد سر از برج شیر آفتاب
ببالید روز و بپالود خواب،
فردوسی،
زآن نکرد آهنگ شیر شرزه از بیم سنانْش
رخنه گشتی چرخ و جستی برج شیر از آسمان،
فرخی،
- چشمۀ شیر، برج اسد:
چو برزد سر از چشمۀ شیر شید
جهان گشت چون روی رومی سپید،
فردوسی،
- در دم شیر نان دیدن، در اصطلاح نجوم کنایه از ماه به اسد آمدن:
مه زآن به اسد رسد به هر ماه
تا در دم شیر نان ببینم،
خاقانی،
در منشآت خاقانی چنین آمده است: دروقت خبر دادند که قمر به اسد است نان سردسمین در دهان گرم شیر است جامۀ نو شاید پوشیده، (ص 301)، و در صفحۀ 290 نیز می نویسد: ندانم کدام میغ سپیدکار سیه کاسه آن نان سمین را از این جان سنگین در حجاب داشته است، آری طلعت اعزه ماه تمام دایره است و ماه سیبی با دو گرده نان سمین را ماند باﷲ که ماه بر مایدۀ فلک نان سمین است و دگر ستارگان خردۀ آن نان، رجوع به ص 291 همان متن شود،
- شیر آسمان، شیر چرخ، برج اسد، (ناظم الاطباء) :
ایا پناه همه خلق زیر رایت تو
ز شیر رایت تو شیر آسمان به فغان،
سوزنی،
با کوشش او شیر آسمان
شیری است مزوّر ز پوستین،
انوری،
رجوع به ترکیب شیر آفتاب و شیر فلک شود،
- شیر آفتاب، برج اسد:
به آهوان نظر شیر آفتاب بگیر
به ابروان دوتا قوس مشتری بشکن،
حافظ،
رجوع به ترکیب شیر فلک و شیر آسمان شود،
- شیر چرخ، شیر آسمان، کنایه از برج اسد، (از ناظم الاطباء) (آنندراج)، رجوع به ترکیب شیر آسمان شود،
- شیر سپهر، شیر آسمان، برج اسد، (ناظم الاطباء)، کنایه از برج اسد است و آن ازجملۀ دوازده برج فلک باشد، (برهان) (آنندراج) (از انجمن آرا) :
گر فتد ذره ای از خشم تو بر اوج سپهر
گردد از هیبت تو شیر سپهر اندر تب،
سنایی،
رجوع به ترکیب شیر آسمان شود،
- شیر فلک، شیر آسمان، برج اسد، (ناظم الاطباء) :
شیر فلک آن شیر سراپردۀ دوران
در مرتبه با شیر بساطت نچخیده،
انوری،
از سر تیغش دل شیر فلک گیرد که شیر
دیدن آتش همانا برنتابد بیش از این،
خاقانی،
این است همان صفه کز هیبت او بردی
بر شیر فلک حمله شیر تن شادرْوان،
خاقانی،
رجوع به ترکیب شیر آسمان شود،
- شیر گردون، شیر آسمان، برج اسد، (ناظم الاطباء)، رجوع به ترکیب شیر آسمان شود،
- شیر مرغزار فلک، شیر آسمان، برج اسد، (ناظم الاطباء) (از برهان) (از آنندراج)، رجوع به ترکیب شیر آسمان شود
دهی است از دهستان طبس مسینا از بخش درمیان شهرستان بیرجند، سکنۀ آن 204 تن، آب از قنات، صنایع دستی آنجا کرباس بافی، (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 9)
ناحیتی است بزرگ از دیلمان به دیلم خاصه، (حدود العالم)
نام یکی از دوازده پهلوان ایران، (ناظم الاطباء)