پهلوی، ویسترک. ’تاوادیا 166:2’هم ریشه گستر. ’اسفا 1:2 ص 171’. جامۀ خواب گسترانیده. رختخواب. (حاشیۀ برهان قاطع چ معین ص 278). جامۀ خواب گسترانیده. (ناظم الاطباء). رختخواب و فراش. (فرهنگ نظام). آنچه گسترانند برای خوابیدن و به عربی فراش گویند. (سروری). رخت خواب و گاهی مضاف میشود بطرف خواب و آسایش و آرام و راحت و آسودگی و با لفظ افکندن و انداختن مستعمل است. (از آنندراج). تشک. (ناظم الاطباء). فراش. (ترجمان القرآن عادل بن علی) (ابوالفتوح رازی). گستردنی. نشستنی. بساط خوابگاه. تختخواب. (فرهنگ فارسی معین). برخوابه. مِهاد. (لغت نامۀ مقامات حریری) (منتهی الارب) (تفسیر ابوالفتوح رازی) (ترجمان القرآن عادل بن علی). مثال. (منتهی الارب). وَطاء. (دهار). مَضَجع. (منتهی الارب). مَنامَه. (منتهی الارب). وِثر، بستر نرم. وثیر، وثار. (منتهی الارب). اگرچه عادت مشرقیان بر این استمرار یافته بود که فرشهای خود را غالباً بر زمین خانه گسترند لکن بسترها در موضع چندی از کتاب مقدس مذکوراست و آنها را از چوب (سفرعزرا 3:9) و یا از عاج و آهن ترتیب میدادند. (سفر عاموس 6:4) (سفر استر: 1:6 و 7:8). چنانکه از بقایای خرابه های مصر و پومپای، به واضحی معلوم میگردد. (قاموس کتاب مقدس) : سرانجام بستر بودتیره خاک بپرد روان سوی یزدان پاک. فردوسی. زمین بستر و پوشش از آسمان به ره دیده بان تا کی آید زمان. فردوسی. از آرزوی جنگ زره خواهی بستر وز دوستی جنگ سپرداری بالین. فرخی. فکندگان سنان ترا بروز نبرد ز کشتگان بود ای شاه بستر و بالین. فرخی. چون شب آید برود خورشید از محضر ما ماهتاب آید و درخسبد در بستر ما. منوچهری. ننشیند از پای و نی یک زمان نهد پهلوی خویش بر بستری. منوچهری. کردشان مادر بستر همه از سبز حریر نه خورش داد مر آن بچگکان را و نه شیر. منوچهری. در بستر بد، یار و من از دوستی او گاهی بسرین تاختم و گاه بپایین. (از حاشیۀ فرهنگ اسدی خطی نخجوانی). خالد بر بستر خز است و بز جعفر در آرزوی بوریاست. ناصرخسرو. بنگر که مرآن را خز است بستر وین را بمثل زیر، بوریا نیست. ناصرخسرو. بیا بقصۀ ایوب صابر مسکین بلای کرم کشید و نخفت بر بستر. ناصرخسرو. همی مخسبم شبها و چون تواند خفت کسی که دارد بالین و بستر آتش و آب. مسعودسعد. در آرزوی روی تو هر صبحدم چو من رخسار زرد خیزد از بستر آفتاب. خاقانی. تو بستر من ز خاک رفته من رفته بترک خواب گفته. نظامی. دست بر سر پای در گل مانده ای خشت بالین خاک بستر داشتن. عطار. خواب از خمار بادۀنوشین بامداد بربستر شقایق خود روی خوشتر است. سعدی (بدایع). و از بستر نرمش بخاکسترگرم نشانید. (گلستان). شب رحلت هم از بستر روم تا قصر حورالعین اگردر وقت جان دادن تو باشی شمع بالینم. حافظ. و هیچ بستری و فرشی نینداخته بود و ریگها در پشت و پهلوی او کوفته میشدند. (تاریخ قم ص 292). چسان به بستر آسودگی نهم پهلو مرا که خواب پریشان بزیر بالین است. صائب (از آنندراج). اگر تو پنبۀ غفلت برآوری از گوش هزار بستر آرام میشود فربه. صائب (ازآنندراج). بسکه شبها آتشم از تاب دل در بسترست کس نداند کاین منم یا تودۀ خاکسترست. یغما (از فرهنگ ضیا). - بر بستر عیش و حضور، در رختخواب راحت و بهجت. (ناظم الاطباء). - بستر آسایش، بستر راحت: بهر وادی که شوقم بستر آسایش اندازد ره خوابیده پهلو میزند بر خواب مخملها. فطرت مهدی (از آنندراج و ارمغان آصفی). - بستر آسودگی، بستر استراحت. - بستر افکندن، افگندن، رختخواب انداختن. گستردن: در میان خلق نتوان بستر راحت فکند سر نهم بر دامن صحرا چو خواب آید مرا میرزا رضی دانش مشهدی (از آنندراج و ارمغان آصفی). و رجوع به فرهنگ فارسی معین: بستر افکندن شود. - بستر انداختن، بستر افکندن. برخوابه گستردن، پهن کردن. و رجوع به فرهنگ فارسی معین: بستر انداختن شود. - بستر بازکاشت، جایی است که نهالها را پس از یک یا دو سال از بستر تخم و گاهی از جنگل بدان منتقل میکنند تا ریشه ها بزرگتر و فراوانتر شود و پس از یک یا دو سال از آنجا بمحل اصلی نقل میگردد. (جنگل شناسی ساعی چ 1329 هجری شمسی دانشگاه طهران ص 64). - بستر تخم، گاهی تخمدان نیزاصطلاح میشود محلی است که تخم درخت را در آن میکارند. (جنگل شناسی ساعی ایضاً). - بستر خواب، رختخواب و برخوابه: بزیر اندرون بستر خواب کرد میانش پر از در خوشاب کرد. فردوسی. بچگانش بنهادند تن خویش در آب نچمیدند و نجنبیدند از بسترخواب. منوچهری. غفلت بیدرد میگردد زیاد از حرف تلخ بستر خواب کباب خام باشد از نمک. صائب (از آنندراج). - بستر خواستن، طلب بستر کردن: بهر صورت که در کوی بتان افتادم افتادم نخواهم بستر و بالین برنگ خون خوابیده. آرزو اکبرآبادی (از ارمغان آصفی). - بستر راحت، بستر آسایش: در میان خلق نتوان بستر راحت فکند سر نهم بر دامن صحرا چو خواب آید مرا. میرزا رضی دانش مشهدی. (از آنندراج و ارمغان آصفی). - بستر رُفتن، نظافت کردن رختخواب. تمیز کردن جامۀ خواب: تو بستر من ز خاک رفته من رفته بترک خواب گفته. نظامی. - بستر رود،آنجا که آب از آن گذرد. -
که بستر درخواب ولایت و تن آسائی بود. اگر بیند که بستر را از خانه بیرون انداخت و بعد از آن به خانه آورد، دلیل که میان او و زن طلاق رجعی افتد. اگر خویشتن را به سه چهار بستر، هر یکی افتاده بیند، دلیل که به شماره هر بستری زنی نتوانست آورد، دلیل که زنش رنجور شود و از آن رنج خلاصی نیابد. اگر خویش را بر بستر نرم گسترده بیند که خفته بود، دلیل که آن سال بر وی مبارک گردد. اگر بیند که بستر او از پشم آکنده بود، دلیل که زن توانگر خواهد. اگر بیند که بستر او دریده بود یا سوخته است، دلیل که اجل او نزدیک آمده باشد و عیالش را دین و دیانت و شرم نباشد. اگر بیند که بستر او ابریشمین بود با بستر کرباسین بدل کرد، دلیل که زن فاسقه را از دست بداده و زن ستوده بخواهد. اگر در خواب بیند که بستر او را موش سوراخ کرده بود، دلیل است که میان زن او و کسی ناسزا معاملتی اتفاق افتد و به فساد رضا دهد. اگر بسترش درهوا معلق بود، دلیل که بستر او در جایگاهی بلند گسترده شود و شغل او بالا گیرد و دولت یابد. اگر بیند ک بستر وی از هوا به زمین افتاد، دلیل که زنش بیمار شود و عاقبت شفا یابد. حضرت دانیال گوید: اگر بستر خود را سبز بیند، دلیل که زنی خواهد دیندار و پارسا. اگر بستر خود را سرخ بیند. دلیل که زن او بدخو و ناسازگار شود. اگر بیندکه بسترش کهنه است و نو شده، دلیل که زنش از خلق بد به خلق نیک بازگردد. اگر بیند بستر او سبز بود سرخ شد، دلیل که زن وی از صلاح به فساد مایل شود. اگر به خلاف این بود، از فساد به صلاح بازآید. اگر بیند بستر او سرخ بود، سفید شد یا زرد شد، دلیل که زنش از گناه توبه کند و بیمار شود، چنانکه بیم مرگ بود. اگر بیند بستر او نو است و در زیر خود گسترده بود و بالش ها نهاده بود، دلیل کند که زن کند یا کنیزک خرد. اگر دید بر بستر خویش بالش ها نهاده، دلیل بر خادمان کند. اگر بیند بستر به جای مجهول است، دلیل که زمینی بخرد و در آن کشاورزی کند و معبران گفته اند: میراث یابد. اگر بیند بر بستر خفته، دلیل که راحت و آسانی یابد. اگر بیند بستری داشته و بر هوا بر روی آن خفته است، دلیل است که به سبب زن جاه و بزرگی یابد. اگر بیند بسترش دریده است، دلیل که زنش نابکار است. معبران گفته اند: زنش بمیرد. اگر بیند آتش در بستر او افتاده و بسوخت، دلیل که زن را طلاق دهد یا بمیرد. جابر مغربی بستر در خواب زن است و نیک و بد آن تعلق به زن دارد. اگر بیند که بستری خرید یا بستر را بدل یا از آن بستر به بستر دیگر شد، دلیل که زن دیگر خواهد و زن نخستین را طلاق دهد. اگر بیند که بستر از حال خود متغیر شد، دلیل که زن او از حالی به حال دیگر گردد. اگر بیند که بستر وی بستر دیگر شده است، بهتر از قبل یا کمتر از آن، دلیل که زنی بخواهد و زن نخستین را طلاق دهد. اگر بیند که بستر خویش را بفروخت یا در نوشت، دلیل است که زن خود را طلاق دد و یا از او غائب گردد و یا از ایشان یکی بمیرد. محمد بن سیرین دیدن بستر در خواب بر چهاروجه است، اول: زن. دوم: کنیزک. سوم: ولایت. چهارم: معیشت و منفعت و تن آسائی. اگر کسی خود را بر بستر مجهول بیند، دلیل که به قدر و قیمت آن او را زیانی رسد. اگر بیند که بستر وی بر تختی مجهول گسترده بود و بر آن نشسته بود، دلیل که بزرگی و منزلت یابد و دشمنان را قهر کند.
