مقدمه مفهومی درباره واژه XML (eXtensible Markup Language) یک زبان نشانه گذاری است که توسط کنسرسیوم W3C توسعه داده شده و هدف آن تعریف ساختار و انتقال داده ها به شیوه ای خوانا برای انسان و ماشین است. برخلاف HTML که تگ های آن از پیش تعریف شده اند، در XML کاربران می توانند تگ های سفارشی ایجاد کنند. این ویژگی آن را به ابزاری قدرتمند برای توصیف داده های ساختار یافته در سیستم های توزیع شده تبدیل کرده است. کاربرد واژه در برنامه نویسی یا زیرشاخه های فناوری اطلاعات XML به طور گسترده در حوزه هایی مانند تبادل داده بین سیستم ها، پیکربندی نرم افزارها، تعریف واسط ها (مثل Web Services) و ذخیره سازی اطلاعات در فایل ها استفاده می شود. در برنامه نویسی، زبان هایی مانند Java، C# و Python ابزارهایی برای پردازش XML ارائه می دهند. در سیستم های سازمانی، XML اغلب برای تعریف پیام ها در سیستم های مبتنی بر SOA یا تبادل داده بین ERPها و سیستم های مدیریت منابع به کار می رود. مثال های واقعی و کاربردی در زندگی یا پروژه های IT یکی از کاربردهای رایج XML در RSS Feed وب سایت ها است که اطلاعات آخرین مطالب سایت را در قالب XML به اشتراک می گذارد. همچنین در اپلیکیشن های موبایل، اطلاعات پیکربندی یا ذخیره تنظیمات ممکن است در فایل های XML ذخیره شوند. در نرم افزارهایی مانند Microsoft Office، فایل های .docx یا .xlsx در واقع فایل های ZIP شده ای شامل XML هستند. در توسعه اندروید نیز فایل های XML برای طراحی رابط کاربری استفاده می شوند. نقش واژه در توسعه نرم افزار یا معماری سیستم ها در معماری های نرم افزاری مانند SOA و Microservices، XML به عنوان قالب استاندارد برای انتقال پیام ها از طریق پروتکل هایی مانند SOAP عمل می کند. در طراحی سیستم های سازمانی، فایل های XML برای تعریف داده ها، فرم ها، قوانین کسب وکار و تنظیمات استفاده می شوند. همچنین در سیستم های ابری و DevOps، فایل های XML در ابزارهایی مانند Jenkins برای پیکربندی pipelineها یا jobها به کار می روند. شروع استفاده از این واژه در تاریخچه فناوری و تکامل آن در سال های مختلف XML در سال 1996 توسط W3C معرفی شد تا به عنوان نسخه ای ساده تر و قابل توسعه تر از SGML عمل کند. در دهه 2000 XML به استاندارد اصلی انتقال داده در وب سرویس ها تبدیل شد. با ظهور JSON، استفاده از XML در برخی حوزه ها کاهش یافت، اما همچنان در بسیاری از زیرساخت های حیاتی و نرم افزارهای قدیمی (legacy) کاربرد گسترده دارد. ابزارهایی مانند XSLT، XPath، و DOM برای پردازش و تبدیل XML توسعه داده شدند. تفکیک آن از واژگان مشابه XML نباید با HTML اشتباه گرفته شود؛ هرچند هر دو از خانواده نشانه گذاری هستند، HTML برای نمایش و XML برای ساختاردهی داده طراحی شده است. همچنین XML با JSON مقایسه می شود؛ JSON ساده تر و سبک تر است، اما XML دارای امکانات پیچیده تری مانند تعریف schema (با XSD) و قابلیت نمایش سلسله مراتبی پیشرفته تر است. تفاوت دیگر در قابلیت اعتبارسنجی و namespaceها است که XML از آن ها پشتیبانی می کند. شیوه پیاده سازی واژه در زبان های برنامه نویسی مختلف در Java می توان از کتابخانه هایی مانند DOM، SAX یا JAXB برای خواندن و نوشتن فایل های XML استفاده کرد. در Python، ماژول هایی مانند ElementTree و lxml کاربرد دارند. در JavaScript، XML معمولاً با استفاده از DOMParser و XMLHttpRequest خوانده می شود. در .NET، کلاس هایی مانند XmlDocument و XmlReader به کار می روند. همچنین بسیاری از زبان ها از XPath برای پیمایش ساختار XML استفاده می کنند. چالش ها یا سوءبرداشت های رایج در مورد آن بسیاری تصور می کنند XML منسوخ شده، در حالی که هنوز در سیستم های مالی، هوافضا، دولت و صنایع بزرگ به طور گسترده به کار می رود. چالش های XML شامل پیچیدگی پردازش، حجیم بودن نسبت به JSON و نیاز به تعریف دقیق schemaها است. همچنین در پروژه های کوچک تر، اغلب استفاده از JSON به دلیل سادگی ترجیح داده می شود. نتیجه گیری کاربردی برای استفاده در متون تخصصی و آموزشی در آموزش های فنی، یادگیری XML برای درک سیستم های یکپارچه، SOAP-based Web Services، یا پیکربندی نرم افزارهای سازمانی ضروری است. همچنین در رشته هایی مانند امنیت اطلاعات، توانایی اعتبارسنجی، امضا و رمزگذاری XML حیاتی است. در DevOps نیز شناخت XML برای مدیریت تنظیمات در CI/CD یا Infrastructure as Code لازم است.
