شهرستانی از استان دوم و محدود است از شمال به دریای خزر، از جنوب به خطالرأس سلسله جبال البرز، از مشرق به بخش نور شهرستان آمل، از مغرب به شهرستان تنکابن. طول شهرستان در ساحل دریا در حدود 70 هزار گز است. این شهرستان از حیث وضع طبیعی به دو منطقۀ کوهستانی و دشت تقسیم می شود، منطقۀ دشت آن در ساحل دریا واقع است و عرض آن از 3 تا 7 هزار گز است و هوای آن مرطوب و معتدل است. قسمت های جنوبی و مرکزی شهرستان کوهستانی و سردسیر است. سلسله جبال البرز در این شهرستان شامل 3 رشته است، نخست رشته ای که از ساحل دریا دیده میشود و پوشیده از جنگل است و موازی با ساحل دریاست و مرتفعترین قلۀ آن کوه کلارآباد و قلعۀ مور واقع در جنوب صلاح الدین کلا است و دهستانهای کلاردشت، پنجک رستاق، زانوس رستاق، توابع کجور، کالج، پشت این رشته کوه واقع شده اند. رشتۀ دوم در جنوب دهستانهای مذکور تقریباً موازی با رشتۀ اول ولی مرتفعتر از آن است و سرچشمۀ اغلب رودخانه های شهرستان است و قلل مرتفع آن عبارت است از: شاه کوه در جنوب زانوس رستاق، کوه قرق در جنوب کجور، کوه سیاسنگ در جنوب کالج. رشتۀ سوم سلسلۀ اصلی جبال البرز است و مرتفعتر از دو رشتۀ دیگر است و مقسم المیاه آن حد طبیعی مازندران با شهرستان تهران است و مرتفعترین قلۀ آن کوه تخت سلیمان در جنوب کلاردشت و کندوان است. دهستانهای ییلاقی بخش نور بین رشتۀ اول و سوم واقع است. رودخانه های مهم شهرستان عبارتند از: رود خانه سرداب رود که از کوه تخت سلیمان سرچشمه می گیرد و از کلاردشت می گذرد و در 8 هزارگزی جنوب غربی چالوس قراء دهستان قشلاق را مشروب می کند. دیگر رود خانه چالوس است که از کندوان سرچشمه می گیرد و پس از پیوستن با چند رود خانه دیگر در پل دوآب به منج رود می پیوندد و در جنوب چالوس برخی از مزارع دهستان قشلاق و کران را آبیاری می کند. رود کجور نیز از ارتفاعات جنوبی ورزان سرچشمه می گیرد و قراء صلاح الدین کلا را مشروب می کند. رود کجرود نیز قراء کجرستاق و حدود المده را مشروب می کند. گذشته از اینها چند رود خانه دیگر از قبیل ماشلک، خیررود، کنس رود نیز در این شهرستان جاری است. سواحل این شهرستان عمیق نیست، به طوری که تا فاصله یک کیلومتر عمق آب دریا از 1/5 متر تجاوز نمی کند. این شهرستان مشتمل است بر 3 بخش به شرح زیر: 1- بخش چالوس که یک دهستان و 37 آبادی دارد. 2- بخش کلاردشت شامل 3 دهستان و 78 آبادی. 3- بخش مرکزی که 12 دهستان و 146 آبادی دارد. جمعیت شهرستان بالغ بر 75000 نفر است. مرکز شهرستان بندر نوشهر است. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 3)
