یکی از ولایات ثلاث است که در جنوب همدان و شمال بروجرد واقع است. (از جغرافیای سیاسی کیهان ص 291). یکی از شهرستانهای استان پنجم و از نظر تقسیمات کشوری تابع فرمانداری کل همدان است. از شمال به شهرستان همدان و از جنوب به شهرستان بروجرد، از مشرق به شهرستان اراک و از مغرب به شهرستانهای نهاوند و تویسرکان محدود است. منطقه ای است سردسیر و بطور کلی خوش آب و هوا و سالم. مرتفعترین کوه شهرستان در شمال شوسۀ ملایر به اراک و شمال کمازان واقع و معروف به کوه لشکردر است که 2928 متر از سطح دریا بلندتر است. مهمترین رود خانه شهرستان رود خانه خرم آباد است که از شعب رود خانه گاماساب به شمار می آید. محصول عمده این شهرستان غلات و گردو و انگور و سایر میوه ها و حبوبات است و از صادرات مهم آن کشمش، قیسی، گردو، چوب صنوبر، چوب گردو، پوست، پشم و کتیراست. معادنی که در کوههای این شهرستان وجود دارد عبارت است از زغال سنگ و سنگ سفید که در بلورسازی مصرف دارد و سنگ مرمر متوسط و طلا که در اراضی طجر دهستان سامن داخل خاک و شن دیده می شود. در اکثر قراء شهرستان زنان به بافتن قالی، قالیچه، جاجیم و گلیم اشتغال دارند که یکی از صادرات مهم شهرستان محسوب می گردد. شهرستان ملایر از 5دهستان تشکیل یافته و تقسیمات آن به شرح زیر است: 1- دهستان حومه، 52 آبادی. 2- دهستان آورزمان، 47 آبادی. 3- دهستان ترک، 50 آبادی. 4- دهستان سامن، 46 آبادی. 5- دهستان کمازان، 55 آبادی. بنابر آمار فوق شهرستان ملایر با احتساب شهر ملایر از 251 آبادی تشکیل شده و در حدود 000، 170 تن سکنه دارد. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 5). و رجوع به نشریۀ مؤسسۀ آمار ایران و جغرافیای سیاسی کیهان صص 390- 392 و جغرافیای غرب ایران ص 79 و نزهه القلوب چ لیدن ص 74 شود
